SINIF YÖNETİMİ Hazırlanan Bu Makale Akademik Veya Bilimsel Çalışma

sinif yöneti̇mi̇ hazırlanan bu makale, akademik veya bilimsel çalışma kabul edilmemelidir. daha çok sınıf içi uygulamalarda bulunmuş ve halen

SINIF YÖNETİMİ
Hazırlanan bu makale, akademik veya bilimsel çalışma kabul
edilmemelidir. Daha çok sınıf içi uygulamalarda bulunmuş ve halen
sınıf içi çalışmaları gözleyen birisinin, pratik ve kullanılabilecek
nitelikte olacağını düşündüğü hususlar olarak kaleme alınmıştır.
Milli Eğitim Temel Kanunu öğretmenliğin, eğitim-öğretim ve buna dayalı
yönetim işlerini yürüten bir ihtisas (uzmanlık) mesleği olduğunu hüküm
altına almıştır. Şüphesiz ki bu uzmanlığın en önemli vasıflarının,
öğretmenin alan(branş)ında donanımlı ve mesleki formasyona sahip
olması yanında, yeterli bir genel kültür bilgisinin bulunması şeklinde
belirtilmesi kabul görmüş kuraldır.
Bu temel vasıflara sahip bir öğretmenin sınıftaki 40-45 dakikalık ders
saatini en verimli ve etkili şekilde kullanması, sınıftaki
yönetiminin, bütün öğrencileri etkileyici ve isteklendirici olması ile
sağlanabilecektir. Bunun sağlanabilmesi için, olumlu bir sınıf
ortamının oluşturulması gereklidir. Elbette, sınıf içindeki öğrenme
ikliminin oluşturulmasında; dersliğin ve sıraların düzenlenmesi,
konuya uygun ders araç-gereci ile teknolojinin kullanılması önem arz
etmektedir. Böylelikle öğrencinin birden çok duyu organına hitap
edilerek hayatı sınıfa taşımasına katkı sağlanacak, somut ve net
olarak görülenler etkili ve kalıcı sonuçlar doğuracaktır. Diğer
taraftan, olumlu bur öğrenme ortamının yaratılmasında, öğretmen ve
öğrencilerin birlikte sınıf kurallarını belirlemesi de önemlidir.
Öğrenciler kendi koydukları kuralları daha çabuk benimseyeceklerdir.
Bu kuralların da yazılı olarak belirlenmesinde yarar vardır.
Öğretmenin derse girmesinden bitimine kadar geçen zamanı nasıl
kullanacağı önemlidir. Özellikle öğrencilerin beklentilerine cevap
verecek bir yönetim ve sunuda bulunması kaçınılmazdır. Öğretmenin
değişik kaynaklardan hazırlanarak derse hazırlıklı gelmesi ilk
koşuldur. Aynı doğrultuda öğrencinin de derse hazırlıklı gelmesi için,
önceden kısa da olsa bir araştırma veya inceleme görevi verilmesi
yerinde olacaktır.
Derse iyi bir başlangıç nasıl olmalıdır? Öğretmenin derse başlama
şekli çok önemlidir. Öğrencilerin dersi istekli ve arzulu
dinlemelerini sağlamak düşüncesiyle, konu içinde yer alan bilgilerin,
kazanılacak davranış ve becerilerin niçin gerekli olduğu ve hayatın
hangi aşamasında kullanabilecekleri açıklanarak derse başlanması ön
kuraldır. Öğrenci kendisi için gerekli bilgi verileceğini
beklentisinde olduğu takdirde öğretmenini izleme ve dinleme isteğini
ortaya koyacaktır. Sizi dinleyecek öğrencilerinize bilgi aktarmanın
yolu onlarla sağlıklı bir iletişim ve ilişki kurmaktan geçer. Derse
hemen başlama yerine ilgi çekecek bir giriş yapmak, soru sormak,
gündemdeki bir olaydan kısaca bahsetmek bir yöntem olarak
kullanılabilmelidir. Ders kitabını elimize alarak, “nerede kalmıştık
çocuklar ?” diye söze başlamak oldukça kötü bir başlangıçtır. Elbette
öğretmen diğer kaynakların yanında ders kitabından da hazırlanarak
gelebilir, ancak sadece ders kitabından dersi işlemeye çalışması asla
doğru bir yöntem değildir. Bakanlığımızca düzenlenen öğretim(müfredat)
programlarında sadece ünite- konu başlıkları verilmiştir. Konuların
içeriği genellikle öğretmenler tarafından şekillendirilmektedir. Ders
kitapları da bu doğrultuda, öğretmene yardımcı olarak hazırlanmıştır.
Bilgi yeterliliği öğretmenin sınıf içindeki hâkimiyetini doğal olarak
kolaylaştıracaktır.
Dersin başlarındaki söylenecek ilk sözler mutlaka iyi seçilmelidir.
Öğrencilerin dinleme isteklerinin en canlı olduğu zaman diliminde ki
bu sözler, anlatılan konunun amacını, öğrencilere kazandırılacak
davranışları kapsayacak özellikte ve nitelikte olmalıdır. İlerleyen
dakikalar, öğrencilerin dersi izlemelerinde güçlükleri beraberinde
getirmektedir. Bir ders saatinin tamamını aynı verimlilikte ve etkide
kullanmak hiçbir öğretmen ve öğrenci için kolay değildir. Bu yüzden
konu hakkında bildiklerimizi rafine edilmiş halde öz olarak sunmak en
iyi ders işleme yöntemi olarak kabul görmüştür.Bildiklerimizin
tamamının öğrenciye aktarılmasını asla mümkün olamayacağının ayırdına
varılması gerekir. Ünlü Türk düşünürü ve bilgesi Mevlâna’nın
söylediği; “ Ne kadar bilirsen bil, söylediklerin karşıdakinin
anlayabildiği kadardır.” sözü sanki öğretmenler için söylenmiş
olmalıdır. Verilecek bilgilerin, kullanılabilir, bu günün olaylarını
açıklamaya ve yorumlamaya yarar nitelikte olması gerekir. Ayrıca, şu
hususu da asla göz ardı etmemek gerekir: Sonucu itibariyle toplumu
etkileyen, bu güne yansıması olan, hatta ülke ve dünya gündemiyle ilgi
kurulabilecek konular üzerinde önemle durulmalı, öğrencilerin bu
hususlara dikkatleri çekilmelidir. Dersin akışı içerisinde
öğrencilerin dikkat durumları sürekli gözlenmeli, ilgisizlik,
kayıtsızlık, birbirleriyle konuşmaları, pencereye bakmaları gibi
tavırları görüldüğünde ders anlatımına ara verilmeli, gerekirse dersle
bağlantılı olarak bir olay, anekdot veya bir anı anlatılmak suretiyle
öğrencilerin yeniden motive olmaları( isteklendirilmesi)
sağlanmalıdır. Öğrencilerin dersi dikkatle dinleme sürelerinin
ilköğretimde 15-17, ortaöğretimde ise 25-27 dakikayı geçmediği eğitim
uzmanlarının ortak görüşleridir. Bu yüzden öğretmenlerin çok şeyi
öğretme çabası yerine gerekli ve kullanılabilir bilgiyi öğretmeleri
uygun olacaktır. Bebeklere renkli ve şekerli şurup verilmesi gibi,
öğrencilere de bilginin albenili sunulması önemlidir.
Öğrencilerin derse katılımlarının sağlanması da önemlidir. Genellikle
düz anlatım hala en geçerli yöntem olarak kullanılmaya devam
etmektedir. Bu yöntemi etkili kullanma becerisi gösteren öğretmen,
bilgileri sistemli şekilde iletmek suretiyle, öğrencide istek,heves ve
heyecan yaratabilmektedir. Şüphesiz ki bu yöntemin verimli olduğu
dersler daha çok anlatıma dayalı olanlardır. Ancak bu yöntemin
öğrenciler üzerinde olumsuz etkiler yarattığı ve onları pasifize
ettiği de unutulmamalıdır. Bu nedenle, sınıfta, görsel işitsel ders
araç-gereci kullanılmalı, öğrencilere soru sorulmalı, yol açılmalı ve
cesaret verilmeli, tartışma ortamı yaratılmalıdır.
Ders saatinde konunun akışına bağlı olarak öğrencilere, düşünme,
analiz etme ve yorum yapma gücünü artıracak nitelikte sorular
sorulmalı, verilen cevaplar yanlış ve eksik ise mutlaka
düzeltilmelidir. Sorulara doğru cevap veren öğrencilerin zeki olduğu
düşüncesinin yanında, doğru soru soranın da, daha zeki öğrenci olduğu
ilkesi göz ardı edilmeden, öğrencilerin soru sormasına yönelik fırsat
ve ortam hazırlanmalı, buna karşılık,sorulara etkili ve doğru cevaplar
verilmelidir. Hemen cevap verilemeyecek durumdaki sorular olduğu
takdirde, üstünkörü veya eksik cevap yerine daha sonra cevap verilmesi
yolu izlenmelidir. Bu bağlamda, Mısırlı yazar Necip Mahfuz’un “ Bir
insanın akıllı olup olmadığını verdiği cevaplardan, bilge olup
olmadığını ise, sorduğu sorulardan anlarsınız” şeklindeki sözünü
unutmamak gerekir. Diğer taraftan derslerde öğrencilerin merakını
gidermek ve öğrenmek amacıyla sordukları sorular veya kasıtlı olarak
öğretmeni zor durumda bırakacak bazı siyasi içerikli sorular
yöneltmesi durumunda, öğretmenin kendi yorumlarından ziyade,
Devletimizin bu konularda oluşturduğu yasal düzenlemelere,
politikalara ve kamu oyunun tavır ve beklentilerine uygun cevap
verilmelidir.
Öğretmenin sınıftaki söyleyeceği son sözler de önemlidir. Bu sözler
genel olarak konunun ana hatlarını, gerekli bilgileri açık ve net
olarak kapsamalı, gerekirse birkaç kez tekrar edilerek zihinlere
yerleştirilmelidir. Ders saati sonunda öğrencilere yöneltilecek
sorular, konunun hedef ve davranışlarını ölçücü nitelikte, günlük ders
plânında önceden belirlenmeli ve öğrencilere yöneltilmelidir. Hemen
sonrasında ise bir değerlendirme yapılarak öğrencinin anlatılan konuyu
kavrayıp kavramadıkları, daha doğrusu belirlenen hedeflere-amaca
ulaşıp ulaşmadıkları yönünde bir kanaate varılmalıdır. Şüphesiz ki
yeterince anlaşılmayan veya eksik kalan bölümler olduğu takdirde,
zaman kalırsa aynı ders saati içerisinde, zaman yetmiyorsa gelecek
derste yeniden bu hususlara değinilmelidir. Gelecek derste işlenecek
konuyla ilgili öğrencilere küçük çapta araştırma ödevleri verilmeli,
ayrıca en iyi öğrenmenin tekrar olduğundan hareketle, anlatılanların,
öğrenilenlerin evde veya etütlerde tekrar edilmesi sıkıca tembih
edilmelidir. Ders zili çaldıktan sonra söylenen sözlerin hiçbir
öğrenme değeri olmayacağı düşünülerek sözler tamamlanmalıdır.
Başarılı bir öğretmen sınıfta tiyatro sanatçısı gibi davranmalıdır.
Ses tonunu iyi ayarlamalı, hep aynı tonda konuşmamalıdır. Hareket ve
mimikleriyle öğrencileri etkilemeli, Türkçeyi düzgün, doğru ve etkili
kullanmalı, ders saati boyunca öğrencilerin isteklerini artırıcı yol
ve yöntemler geliştirmelidir. Öte yandan konuya göre önceden
belirlediği ders araç-gerecini kullanmada süreklilik göstermelidir.
Konunun ana ve alt başlıkları derse başlamadan önce görevlendirilen
bir öğrenci tarafından tahtaya mutlaka yazılmalıdır. Zira bu
uygulamanın, kısa da olsa ön öğrenmeyi sağladığı kabul edilmektedir.
Tahtanın kullanılma zamanı ve süresi iyi seçilmelidir. Önemli görülen
kelime, deyim, söz ve tarihlerin vb. yazılması ön plana çıkarılmalı,
zamanın büyük çoğunluğu tahtaya yazı yazmak için kullanılmamalıdır.
Öğretmenin, tahtaya abanarak, arkasını öğrencilere dönerek yazı
yazması veya yazı yazarken öğrencilere yüzünü dönmeden konuşması sözün
yazı tahtasına söylenmesinden ibaret kalacağı unutulmamalıdır.
Sınıf yöneticisi olarak öğretmen, öğrencilerine, hem kendi gelecekleri
hem de ülke geleceğine yönelik hedefleri gösterme görevini de
üstlenmelidir. Hedefi ve geleceğe ait sağlıklı bir planı olmayan
öğrencilerin, derslerdeki başarısı ne kadar iyi olursa olsun iş
hayatında pek de başarılı olmadıkları örneklerle görülmüştür. Ancak
belirlenecek hedefler kesinlikle tatmin edici, mantıklı ve
ulaşılabilir olmalıdır. Öğrencilere pek yakın gelecekte Türkiye'nin
yönetiminde ve kaderinde söz sahibi olmaları iddiası ile bu sıralarda
oturduklarını, anne-babalarının kendilerini okula bunun için
gönderdiklerini, okulun bu amaçla açıldığını söylemek ve benimsetmek
suretiyle vizyon( büyük hedef) oluşturmalarına katkıda bulunmalıdır.
Unutulmamalıdır ki, büyük hedeflere yönelenler ara hedeflere
kolaylıkla ulaşabileceklerdir. Kendine hedef belirlemeyenlerin,
genellikle kayıtsız, kaygısız ve sorumsuzca bir öğrenim hayatı
geçirdikleri belirlenmiştir. Oysaki Dünyanın en kritik coğrafyasında
bulunan ülkemizin geleceğinde söz sahibi olacakların her yönüyle
donanımlı, kültürlü ve ahlâklı olması kaçınılmaz bir zorunluluktur.
İşte bu anlayış içerisinde öğretmenin sınıftaki rolü çok daha
önemlidir.
Son olarak şunu söylemek uygun olacaktır: Sınıftaki öğrenme-öğretme
ikliminin ilkbahar günlerinin aydınlığı, serinliği ve güzelliğinde
olması için öğretmenin pedagojik yetenek , hüner ve deneyimlerini
ortaya koyması yerinde olacaktır..
Halil ARIK
Başmüfettiş