ÜNİVERSİTE WEB SAYFALARINDA YER ALMASI GEREKEN ÖZELLİKLER Eyüp IRGAT

üni̇versi̇te web sayfalarinda yer almasi gereken özelli̇kler eyüp irgat, ma öğretim görevlisi dumlupınar üniversitesi tavşanlı meslek yü

ÜNİVERSİTE WEB SAYFALARINDA YER ALMASI GEREKEN ÖZELLİKLER
Eyüp IRGAT, MA
Öğretim Görevlisi
Dumlupınar Üniversitesi Tavşanlı Meslek Yüksekokulu
Tavşanlı/Kütahya, TÜRKİYE
[email protected]
Gülsün KURUBACAK, Ed.D.
Yardımcı Doçent Dr.
Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
Eskişehir, TÜRKİYE
[email protected]
Özet: Çağımız bilgi çağıdır ve bilgiye erişim yollarından birisi de
İnternet ve WWW’dir. İnternet ve WWW sayesinde kullanıcılar bilgi
kaynaklarına erişim olanağı bulurlar. Eğer bir Web sayfasının hızı ve
tasarım kalitesi yüksekse o sayfayı ziyaret etmesi beklenen potansiyel
ziyaretçilerin sayısı da artar (Mechitov ve diğerleri, 2001). Yurt
dışındaki üniversitelerde Web sayfası kurma fikri iki nedenden dolayı
benimsenmiştir (Mechitov ve diğerleri, 2001): Birinci neden,
üniversitelerin misyonu gereği çevreye ilişkin bilgileri toplama ve
yayınlama kurumu olmasıdır. Bu duruma ek olarak da, üniversiteler Web
sayfaları sayesinde, sınıf içinde öğrencilere ve öğretim elemanlarına
sınırsız bilgi kaynaklarına erişim olanağı sunarak eğitim
yöntemlerinin önemli miktarda zenginleştirilmesine yardımcı
olmaktadırlar. İkinci önemli neden ise küçülen Dünyada akademik bütçe
ve mali kaynaklardaki durgunluk, yeni eğitim programlarının (uzaktan
eğitim) ve hizmetlerin (çevrimiçi uygulama ve kayıt gibi) doğmasına
neden olmuştur. Bu nedenlerden dolayı üniversiteler kendi Web
sayfalarını kurmuşlardır. İnternet ve WWW’in olanakları göz önünde
bulundurulduğunda, bilgi ve bilgiye erişim yolları iyi tasarlanmış bir
üniversite Web sayfası sayesinde öğrenci-öğretmen-aile-kurum-kaynak
iletişimi ve araştırma-geliştirme konuları geleneksel yöntemlere göre
daha kolay ve hızlı yapılabilir.
GİRİŞ
Bilgisayar ve bilgisayara bağlı teknolojilerdeki baş döndürücü gelişmeyle
birlikte oluşan yeni davranış ve yaşam biçimleri, bireylerin yeni
teknolojileri en güvenilir ve etkin biçimde kullanabilmelerini
gerektirmektedir. Sözü edilen bu durum ise sadece yeni toplumsal
normların oluşturulmasını değil, aynı zamanda var olan etik kuralların
geliştirilmesini ve gerekli yasal düzenlemelerin yapılmasını da
beraberinde getirmektedir.
İnternet ve World Wide Web (WWW) bilgisayara dayalı olarak gelişen en
son teknolojilerdendir. Sözü edilen bu teknolojilerin gelişimi ve eğitim
amaçlı olarak kullanımı son derece yeni olmakla birlikte, varolan
geleneksel öğretmen ve öğrenci kavramlarını ve rollerini radikal bir
biçimde değiştirmiştir. İnternet ve WWW’in eğitim ortamı olarak kullanıldığı
etkinliklerde öğretmen yönlendiren ve danışan, öğrenci ise öğrenen ve
kendi yaşantısını yapılandıran hale gelmiştir (Janossen, 1999). Bu
durum ise gerçek anlamda demokratik öğrenme-öğretme ortamlarını oluşturarak,
öğrencilerin pasif dinleyici konumundan etkin katılımcılar haline
gelmesini ve kendi geleceklerine ilişkin planlamaları daha akılcı bir
biçimde yapabilmelerine olanak sağlamaktadır. İnternet ve WWW’in eğitim
amaçlı olarak kullanılabilmesi hem öğrencilerin hem de öğretmenlerin
teknoloji ve bilgi okur-yazarlığı konusunda yetişmelerini, bir başka
değişle bilgiye ulaşma, ulaşılan bilgiyi değerlendirme, kullanma ve
etkili olarak alıntı yapabilme gibi davranışları geliştirmelerini
gerektirmektedir. Söz konusu bu durum başlangıç ve ileri düzeylerdeki
bireyleri teknolojik ortamları kullanmaları konusunda
cesaretlendirebilmektedir. Aynı zamanda İnternet ve WWW’in eğitim amaçlı
kullanımı, akademik araştırmalara duyulan ilgiyi artırabilmektedir.
Akademisyenlerin ve öğrencilerin çalıştıkları konulara ilişkin araştırma
yapmaları Web tarafından desteklenebilmektedir.
Eğitim açısından 21. yüzyılın en önemli özelliği bilgiyi tek bir
kaynaktan öğrenme yerine; çoklu ortamlardan bilgiye ulaşma ve ulaşılan
bu bilgiyi değerlendirme, zaman ve mekan sınırı tanımadan diğerleri
ile paylaşma ve tartışma ve gerekli durumlarda bu bilgiyi gerçek yaşamda
kullanabilmeyi gerektirmektedir (Kurubacak ve Wiburg, 2002). Günümüzde
İnternet ve WWW, sözü edilen tüm bu yaşantıları kullanıcılara
sunabilen öğrenme-öğretme ortamına gelmiştir.
Günümüzde insanlar İnternet ve WWW’i, elektronik posta gönderme, ürün
arama, yeni çıkan bir ürünü tanıma ve/veya farklı toplumlarda ve farklı
kültürlerde yaşayan diğer insanların fikirlerini, görüşlerini ve düşüncelerini
öğrenme ve paylaşma gibi çok amaçlı olarak kullanmaktadırlar. Lengel
(2001), İnternet ve WWW’i bir kütüphaneden çok daha fazla kitaba, bir
gazeteden çok daha fazla sayfaya, bir televizyondan çok daha fazla
kanala ve özgün kaynağa sahip hareketli, sesli ve görüntülü bir yazı
kitabı olarak tanımlamaktadır.
İnternet ve WWW’in yapabildiklerinden ve sahip olduğu özelliklerden
yola çıkarak eğitimdeki yeri ve görevi belirlenmelidir (Lengel, 2001).
Günümüzde birçok üniversite, birimlerine ve öğrencilerine İnternet bağlantısı
sağlamaya çalışmaktadır; çünkü üniversitelerde yayıncılık ve iletişimin
ayrı bir yeri ve önemi bulunmaktadır. İnternet ve WWW geleneksel eğitimin
sınırlarını aşarak öğrenme-öğretme etkinliklerini okul duvarlarının dışına
taşıyabilmekte ve eğitimi gerçek anlamda demokratikleştirebilmektedir
(Kurubacak ve Gonzales, 2002).
Bugüne kadar bilgisayarın eğitimde alışılagelmiş kullanımı
bilgisayar-destekli eğitimle sınırlıyken, İnternet ve WWW’in zaman -
mekan açısından ve geleneksel sınırları aşan esnekliği, konuya sadece
yeni bir anlam değil aynı zamanda yeni bir boyut da kazandırmıştır. Çoğu
eğitimci WWW’in bir bilgi deposu ve öğrencilerinin erişebilmesi için
kendi materyallerini yayınlamada eşsiz bir kaynak olduğunu düşünmektedirler
(Ritchie, 1996).
İnternet ve WWW’in eğitim amaçlı kullanılmaya başlanılmasıyla birlikte
Eğitimde Küresel Yaklaşımlar konusunda çalışma yapan araştırmacılar,
elektronik ortamlı iletişimin kullanımı için geliştirilmiş eğitim
programlarında etik kurallara yer verilip yaygınlaştırılmasının ve bu
kuralların eğitim yoluyla yaşama geçirilmesinin zorunlu olduğuna
inanmaktadır (Alptekin,1999).
Günümüzün temel iletişim araçlarından birisi olan İnternet ve WWW eğitimin
her alanında birçok açıdan kullanıcılara ve öğrenenlere pek çok yeni
olanaklar sunmaktadır (Baptiste ve Kurubacak, 2002). İnternet ve WWW günümüzde
eğitim amaçlı olarak bilgisayar programcılığı, bilgisayar destekli öğretim,
bilgisayar destekli öğrenim, simülasyon ve oyunlar, yazılım kullanımı
eğitimi, elektronik iletişim/bilgiye ulaşım ve bilgi alışverişi gibi
birçok alanda yoğun bir biçimde kullanılmaktadır. İnternet ve WWW’in sınırsız
bilgi kaynağı olmaları ve çok yönlü etkileşime olanak sağlamaları
nedeniyle günümüz eğitim sistemi içerisinde önemi de giderek artmaktadır
(Alptekin, 1999).
Ayrıca günümüzde pek çok ülkede İnternet ve WWW sayesinde aralarında
bir haberleşme, dayanışma ve kaynak alışverişi ağı oluşturan eğitimciler
önceden programlanmış kaynaklara bağlı kalmaksızın rahatlıkla araştırma
ve iletişimlerini sürdürebilmektedirler (Alptekin, 1999). Tüm bu
bilgisayar ortamlı iletişim akışı içinde üniversitelerin Web sayfalarının
da ayrı bir önemi bulunmaktadır.
Okulların Web sayfaları bilgi sistemleri üzerine kurulmuştur. Eğitimle
ilgili iyi bir Web sayfası kullanıcılara kısa zamanda ve kısa bir
gezinti ile aradıkları bilgiye ulaşma olanağı sağlar. McKenzie (1997),
okul Web sayfalarının dört ana hedefinin olması gerektiğini savunur:
1) Okulu ziyaretçilere tanıtmak (okulun görevi, nitelikleri, görünümü,
okul hakkında öğrencilerin önerileri, okuldaki yeni teknolojilerin
kullanımı ve okul etkinliklerinin tanıtılması); 2) bilgiye geniş yer
ayırmak (dersler, öğretim programları ve akademik takvim gibi konuların
eksiksiz bulunması); 3) çalışmalara yer vermek (öğrenci ve öğretim
elemanlarının çalışmalarına yer verilmesi) ve 4) yöreyi tanıtıcı
bilgiler vermektir (bilgi bankaları, sanal müzeler ve sanal kütüphanelerin
bulunması).
İnternet ve Web sayfalarında bulunan bilgilerin tamamının da doğru
olduğu söylenemez. Bazı Web sayfalarında yalan, gerçeği yansıtmayan ya
da yanlış yansıtan hatta iftira haberler de bulunabilmektedir (Gersh,
2001). İnternet üzerinden işlenen bilgi suçlarına karşı alınan yasal önlemler
ülkeden ülkeye farklılıklar göstermektedir. Ancak açıkça görülmektedir
ki bu suçlar dünyanın herhangi bir yerinden ülke sınırları tanımaksızın
işlenebildiği için ortak küresel kanun ve/veya kararnamelere
gereksinim duyulmaktadır. Bilgi suçlarının İnternet’in gelişmesine
paralel olarak artması, dünyada hemen her ülkeyi yasal önlemler almaya
itmiştir (Kurubacak ve Wiburg, 2002). Bilgi suçlarıyla Ceza Hukuku
aracılığıyla mücadele etmeye çalışırken ya da İnternet’i hukuksal bir
zemine oturturken, İnternet’in özgür yapısını sınırlandırmamaya da
özen gösterilmelidir. Yasal önlemleri almada aşırıya kaçmak
İnternet’in gelişmesini engelleyebileceği gibi, gerekli düzenlemeleri
yapmamak da bilgi suçlarının artmasına neden olacaktır. Aslında
İnternet’in özünde bir yok edilemezlik yatmaktadır; aslında bu amaç
üzerine kurulmuştur. Yok edilemediği gibi uygulamaya konacak herhangi
ağır bir düzenlemeyle gelişmesi olumsuz yönde etkilenecektir (Demir,
2001).
Akademik Web sayfaları dürüstlüğün ve doğru haberin öncüsü olmak
zorundadırlar. Gersh (2001), insanların akademik Web sayfalarına
güvendiklerini ve aradıkları bir bilgiyi öncelikle üniversite Web
sayfalarından bulmaya çalıştıklarını savunmaktadır.
Sözü edilen bu nedenden ötürü üniversite Web sayfasının hedef kitlesi
nesnel bir biçimde tanımlanmalı ve bu hedef kitlenin gereksinimlerine
ve beklentilerine uygun olarak üniversite Web sayfası tasarlanmalıdır.
Üniversite Web Sayfaları
------------------------
Tasarımı kurallara ve ilkelere göre yapılmış bir üniversite Web
sayfası şu açılardan önemlidir (Palfrey, 2000; Carr, 1998): 1)
İletişim (aile-öğrenci-öğretmen-kurum-kaynak), 2) bilimsel, kültürel,
spor ve sanat etkinlikleri ve bu etkinliklerin halka duyurulması, ve
3) araştırma ve geliştirmelerin daha etkin ve küresel olabilmesi. Sözü
edilen bu nedenlerden dolayı bir üniversite Web sayfası tasarlanırken
dikkat edilmesi gereken iki önemli nokta vardır: Birincisi üniversite
Web sayfası tasarlama konusunda uzman bir kişinin rehberliğine
başvurulmalıdır. İkinci önemli noktaysa üniversite Web sayfasını
tasarlama ilkeleri ve stratejileri, mutlaka bir araştırma sonucunda
elde edilen bulgulara dayalı olması gerekmektedir (Chisholm ve
diğerleri, 1999). Günümüzde pek çok üniversite Web sayfası gelişi
güzel hazırlanmakta ve sözü edilen bu durum kullanıcıların üniversite
Web sayfalarından beklentilerine ters düşmektedir.
Üniversite Web sayfaları aynı zamanda bir halkla ilişkiler aracıdır.
Simkins (1996) bir üniversite Web sayfasını tasarlarken aşağıda sözü
edilen şu noktalara dikkat edilmesi gereğini vurgular:
Kullanıcılarınızı tanıyınız, amaçlarınızı önceden belirleyiniz,
grup-ekip çalışması yapınız, tasarıma başlamadan önce ayrıntılı bir
plan yapınız, kullanıcıların ilk olarak ulaşacağı düşünülen sayfanın
tasarımını oldukça basit yapınız, Web sayfalarının kullanımı kolay
olacak şekilde tasarlayınız, Web sayfasında yer alan bilgilerin doğru,
güncel ve yasalara uygun olmasına dikkat ediniz, ve Web sayfasını
sürekli olarak güncelleyiniz.
Üniversite Web sayfalarında bulunması gereken en önemli noktalardan
birisi kullanıcıların görmek istedikleri dikkate alınarak tasarlanmış
ve geliştirilmiş olmasıdır (Lengel, 2001; Carr, 1998). Üniversite Web
sayfasını ziyaret etmesi beklenen hedef kitle ve bu hedef kitlenin
temel gereksinimleri ve beklentileri belirlenerek sayfalar
tasarlanmalıdır (Carr, 1998).
Önemli bir diğer konuysa, bir üniversite Web sayfasının hedef
kitlesinin değişik kapasitede bilgisayar ve İnternet bağlantı
hızlarına sahip olabileceği düşünülürse, sözü edilen bu farklara bağlı
olarak sayfa düzenlemesi yapılması zorunluluğudur. Başka bir değişle
Web sayfasında çok fazla sayıda resim ve şekiller varsa, düşük
kapasiteli düşük bağlantı hızlı bilgisayarların sözü edilen bu
sayfaları açmasında sorunlar yaşanacak ve sayfalar oldukça yavaş
açılacaktır. Belirtilen bu durum karşısında kullanıcılar rahatsızlık
duyabilecekler ve tekrar o sayfayı ziyaret etmek istemeyeceklerdir.
Üniversite Web sayfası tasarlarken üzerinde durulması gereken bir
diğer önemli noktaysa Web sayfalarındaki kopyalama ve telif haklarına
dikkat edilmesidir (McKenzie, 1996). Herhangi bir resim veya bilgi
başka bir yerden kopyalanmışsa, kopyalandığı yer ve/veya bilginin asıl
sahibi kaynak olarak gösterilmelidir. Amerika’da telif hakları
kanununda öğretmenler ve araştırmacılara özel iki durum bulunmaktadır
(Rice, 1998): Bunlardan birincisi, bilginin asıl sahibine haber
vermeden, onun izin verdiği ölçülerde öğretim ve araştırma amacı ile
Web sayfasından kopyalama yapılabilmesidir. İkinci özel durumsa
kütüphane ve arşivlerde yayınlamak üzere özel olarak hazırlanmış
yayınların sınırlı ölçülerde kopyalarının yapılabilmesidir.
Günümüzdeki teknolojik gelişmeler sayesinde, telif haklarına dikkat
edilmeksizin, çok kısa sürede elektronik kitapları, makaleleri,
filmleri ya da yazılımları kopyalamak ve dağıtmak olasıdır. Üstelik bu
işlemler fazla bir maliyeti gerektirmeden piyasada çok kısa sürede
yayılabilmektedir. Elektronik telif hakları, kütüphane ve arşivleme
konuları Türkiye için oldukça yeni kavramlardır. Basılı kitaplarını
telif hakları yasalarıyla koruyan yayıncıların ve yazarların
elektronik kopyalamaya karşı önlemler alması ve bunlara ilişkin yeni
yasaların çıkarılmasına yardımcı olmaları gerekmektedir (Aydemir,
2001).
Türkiye’de üniversite sayısının hızla arttığı ve bazı üniversitelerin
Web sayfalarında gerek elektronik kütüphanelerin gerek diğer kurumsal
ve kişisel bilgilerin bulunduğu göz önüne alınırsa, İnternet telif
hakları kanununun güncelleştirilmesi ve uygulamasına dikkat edilmesi
gerekmektedir.
Yukarıda belirtilen tüm konuları göz önüne alarak bir üniversite Web
sayfası tasarlarken şu soruların yanıtları aranmalıdır: Sayfa
kime/kimlere yönelik olarak tasarlanacak? Kullanıcılar Web sayfasında
ne tür bilgiler arayacaklar? Kullanıcılar Web sayfalarında ne çeşit
bilgilere başvuracaklar? Lengel (2001), Amerika’daki üniversite Web
sayfalarının kurum ve üniversitelere yararlı olacağı düşünülerek
tasarlandığı konusuna dikkat çekmektedir.
Türkiye’deki üniversitelerin Web sayfası tasarımlarına bakıldığında,
her üniversitenin Web sayfası tasarımının birbirinden çok farklı
olduğu gözlenmektedir. Küresel iletişimin yaygınlaştığı ve bilgi alış
verişinin ve paylaşımın giderek önem kazandığı günümüz eğitim
sistemlerinde, üniversite Web sayfası tasarımı konusu da giderek önem
kazanmaktadır. İlgili alanyazın araştırıldığında, Türkiye’deki
üniversitelerin Web sayfa tasarımına yönelik olarak yapılmış, herhangi
bir çalışmaya rastlanamamıştır. Ancak, İnternet’in eğitim amaçlı
kullanılmasına ilişkin yapılan araştırmaların bazılarında İnternet ve
bilgisayarlı iletişim konularına değinilmektedir (Alptekin, 1999;
Gürol, 2001). Yukarıda sözü edilen nedenlerden dolayı Türkiye’deki
üniversitelerin Web sayfa tasarımına yönelik araştırmalara gereksinme
olduğu düşünülmektedir.
Üniversite Web Sayfalarının Hedef Kitlesi
-----------------------------------------
Üniversite Web sayfalarından yararlanması beklenen hedef kitleyi
aşağıdaki gibi beş gruba ayırabiliriz: 1) Kurumlar/Üniversiteler, 2)
öğretim elemanları, 3) öğrenciler, 4) aileler ve 5) vatandaşlar. Bir
üniversitenin Web sayfasına başka bir okuldan, şehirden hatta ülkeden
öğrenciler, öğretim elemanları veya vatandaşlar araştırma, bilgi
edinme ya da yeni teknolojiler üzerine haberleşme amacıyla erişmek
isteyebilirler. Yukarıda belirtilen durum yanında bünyesinde stajyer
çalıştıran kurumlar ve/veya üniversiteler öğrencilerin zorunlu
stajlarının kaç gün olduğu, staj yönetmeliğini, kendilerinin ve
öğrencilerin haklarının neler olduğunu ve staj sırasında öğrenci ile
ilgili bir problem olduğunda okul yönetimine nasıl
başvurabileceklerine ilişkin bilgileri üniversite Web sayfasında
görmek isteyebilirler.
İnternet ve Üniversite Web sayfalarının öğretim elemanlarına
sağlayacağı yararları aşağıdaki gibi sıralanabilir (Alptekin,1999): 1)
İnternet ortamında öğretim elemanları, diğer öğretim elemanları, alan
uzmanları, eğitimciler ve diğer öğretim elemanlarıyla bilgi, görüş,
deneyim alışverişi ve paylaşımı sağlayabileceği gibi öğrencileri için
tasarlayacağı öğretim ortamlarını da güncelleştirecek ve
zenginleştirecektir; 2) Büyük şehir merkezlerinden uzakta bulunan
öğretim elemanları, öğrenme-öğretme etkinliklerinde gerekli kaynak,
doküman, bilgi ve desteği İnternet’ten ve diğer üniversite Web
sayfalarından edinebileceklerdir. 3) İnternet tabanlı iletişim
sayesinde üniversitelerin öğretim elemanları arasında sürekli
işbirliği sağlanabilecektir; ve 4) İnternet tabanlı öğrenme-öğretme
ortamları sayesinde, öğretim elemanları geleneksel eğitim zaman ve
mekan sınırlılıklarını ortadan kaldırarak uzaktan öğretim yapma
olanağı bulacaklardır.
Öğretim elemanları üniversite Web sayfaları aracılığıyla farklı şehir,
ülke ve/veya farklı üniversitelerdeki öğretim elemanlarıyla fikir alış
verişi ve paylaşımında bulunabilirler. Öğretim elemanları zaman ve
mekan sınırı olmaksızın birbirleri ile İnternet ve Web üzerinden
iletişim kurarak gerek öğretim programlarını ve öğrencilerin
çalışmalarını gerekse yaptıkları ya da üzerinde çalıştıkları konuları
ve araştırmaları email, elektronik bülten tahtası ve/veya kendi
kişisel Web sayfaları ile paylaşabilirler (Baptiste ve Kurubacak,
2002).
Öğretim elemanları Üniversite Web sayfasındaki elektronik kütüphaneyi
kullanarak araştırma yaparak ders materyallerini hazırlayabilirler ve
üzerinde çalıştıkları araştırmalarıyla ilgili kaynaklara
ulaşabilirler.
Öğrenciler aile, vatandaş ve öğretim elemanları arasında, İnternet’i
en çok kullananlardandır (Lengel, 2001). Bilgi ve haberleşmenin en
kolay ve hızlı yollarından birisi olan üniversite Web sayfaları ile
kendilerini yetiştirme olanağı bulurlar. Bu duruma göre okulun Web
sayfası onlar için tam bir bilgi kaynağıdır. Bu yolla ödevlerini ve
araştırmalarını üniversite Web sayfaları üzerinde sunulan bilgilere
ulaşarak araştırabilirler. Ayrıca öğrenciler, üniversite Web
sayfasından, dersleri hakkında ayrıntılı bilgileri edinebildikleri
gibi derslerden aldıkları notları öğrenebilirler.
Öğrenciler, ayrıca, eğitimsel amaçların dışında da üniversite Web
sayfaları üzerinde gezinti yapabilirler. Örneğin, üniversitenin öğle
yemeği mönüsünü, spor ve sanatla ilgili etkinliklerini ve üniversite
ile ilgili duyuruları da öğrenebilirler. Öğrenciler derste tam
anlayamadıkları veya hatırlayamadıkları konuları öğrenmek için
üniversite Web sayfasında bulunan elektronik posta adresine bakarak
öğretmenleri ile iletişim kurabilirler. Mezun olan öğrenciler iş
hayatında karşılaştıkları bir problemin çözümünde öğretmenlerinden
yardım almak için iletişim kurmak isteyebilirler. Elektronik
kütüphaneye öğretmenlerin ve öğrencilerin yaptığı çalışmalar
konulabilir. Böylece diğer öğrencilerin ve öğretmenlerin de bu
çalışmaları inceleme olanağı sağlanabilir. Ayrıca öğretmenler
derslerde anlatacakları konuları önceden hazırlayıp elektronik
kütüphaneye vererek, öğrencilerin bu bilgileri üniversite Web sayfası
aracılığı ile incelemesi ve derse hazırlıklı gelmeleri sağlanabilir.
Üniversite Web sayfaları, aileler ve okul arasındaki en iyi iletişim
araçlarından birisidir (Davidson, 2000). Aileler çocuklarını okula
kaydettirmeden önce o kurum hakkında bilgi edinmek isterler.
Üniversite Web sayfaları, üniversitelerdeki fakülteler, bölümler,
öğretim elemanları, okutulan dersler, iş bulma olanakları, akademik
takvim gibi konularda velilere yardımcı olabilir (McKenzie, 1997).
Ayrıca aileler, üniversitede ne olup bittiğini ve okul ile ilgili
günlük bilgileri de edinmek isterler. Çocuklarının ev ödevlerini,
devamsızlık durumunu, projelerinin neler olduğunu ve teslim
tarihlerini, tatillerin ne zaman olduğunu, tatilde öğrencilerin
yapmaları gereken zorunlu stajın kaç gün olduğunu ve nerelerde
yapabileceklerinin merak ederler (Revenaugh, 2000). Bu gibi konuların
üniversite Web sayfasında yer alması öğrenci ailelerini
bilgilendirecektir.
Vatandaşlar, üniversitelerin kendileri için ne tür yararları
olabileceğini öğrenmek isterler. Ne tür işlere gereksinim olduğu,
üniversitenin hangi mesleğe yönelik insan yetiştirdiği ve mezun olan
öğrencilere ulaşma olanakları gibi konularda da bilgi sahibi olmak
isteyebilirler. Ayrıca üniversitenin spor ve sanatla ilgili
etkinliklerinin ne zaman ve nerede olacağı gibi konular da
vatandaşların ilgilerini çekebilir (Lengel, 2001).
Yukarıda kısaca açıklanan konulara ulaşmada üniversite Web sayfaları
kullanıcılara yararlı olabilir. Ancak bir üniversite Web sayfasında
genel olarak bulunması gereken temel özellikler de vardır.
Üniversite Web Sayfasının Temel Özellikleri
Bu çalışmada üniversite Web sayfasında bulunması gereken temel
özellikler dört ana başlık altında incelenecektir: 1) Bir üniversite
Web sayfasında yer alması gereken bilgiler; 2) aranan bilgiye
ulaşmada, görsel açıdan, bir üniversite Web sayfa tasarımında yer
alması gerekenler; 3) en çok beğenilen üniversite Web sayfalarının
bilgi ve tasarım açısından içerdiği özellikler; ve 4) beğenilmeyen
üniversite Web sayfalarının bilgi ve tasarım açısından içerdiği
özellikler.
Üniversite Web Sayfasında Yer Alması Gereken Bilgiler
-----------------------------------------------------
Bir üniversite Web sayfasında yer alması gereken bilgiler kendi
içerisinde üç grupta toplanabilir: 1) Üniversiteyi tanıtıcı bilgilerin
sunulması; 2) kayıtlı öğrenciler için gerekli olan bilgilerin
sunulması; ve 3) Ziyaretçiler için gerekli olan bilgilerin sunulması.
1. Üniversiteyi tanıtıcı bilgilerin sunulması:
a.
İletişim bilgilerinin bulunması (Üniversitenin akademik ve idari
tüm birimlerine ait telefon numaraları ile öğretim elemanlarına
ait dahili telefon numaraları bulunmalıdır. Ayrıca öğretim
elemanlarının branşı, akademik çalışmaları, varsa yayınları,
elektronik posta adresi ve o öğretim elemanına ait bir fotoğraf da
bu bölümde yer almalıdır. Aynı zamanda bu iletişim bilgilerinin
sürekli güncellenmesi, üniversiteden ayrılan öğretim elemanlarına
ilişkin bilgilerin bu sayfalardan silinmesi ve yeni katılan
öğretim elemanlarına ilişkin bilgilerin de Web sayfalarına
eklenmesi gerekmektedir. Üniversiteye ve kişilere ilişkin tüm
bilgilerin doğru olması da çok önemlidir. Örneğin yanlış yazılan
isimler ya da bölüm adları insanları yanlış bilgilendirebilir);
b.
üniversitenin bulunduğu yer hakkında bilgi verilmesi (Üniversiteye
ulaşım olanakları, yerleşkesinin krokisi, çevreye ve binalara
ilişkin resimler bu bölümde yer almalıdır.);
c.
üniversitenin birimleri hakkında bilgi verilmesi (Bu bölümde
üniversitenin bünyesinde bulunan fakülte, yüksekokul, meslek
yüksekokulu, enstitü gibi akademik birimleri ile idari birimleri
tanıtılabilir. Bu birimlerin kuruluş tarihi, amacı, kapasitesi,
öğrenci sayısı, öğretim elemanı sayısı gibi bilgiler yer
almalıdır);
d.
duyurulara yer verilmesi (Bu çalışmaya ilişkin veri analizi
sonucunda üniversiteyi tanıtıcı bilgilerden sonra en çok sözü
edilen birinci konu iletişim bilgileri, ikinci konu ise duyurular
olmuştur. Bu nedenle bir üniversite Web sayfasının tasarımına
ilişkin önemli konulardan birisi de üniversite ve birimlerine
ilişkin duyurulara yer verilmesi ve söz konusu bu duyuruların
etkili olabilmesi için sürekli güncellenmesi ve yeni haberlere yer
verilmesidir.);
e.
kütüphane hizmetlerinin olması (Bilimsel çalışmaların, süreli ve
süresiz yayınların, kitapların elektronik ortama aktarılıp Web
sayfalarında yer verilmesi gerekmektedir. Kitapların içindeki tüm
bilgiler olmasa bile en azından içindekiler ve özet gibi bilgilere
bu bölümde yer verilebilir.)
2.
Kayıtlı öğrenciler için gerekli olan bilgilerin sunulması:
a.
Ders bilgilerinin bulunması (Birimlerde okutulan derslere ilişkin
bilgilere yer verilmelidir. Derslerin saatleri, kredileri,
içerikleri, o dersi veren öğretim elemanına ilişkin bilgiler
bulunmalıdır.);
b.
çevrimiçi kayıt yapılabilmesi (Öğrenciler ders kayıtlarını
yaptırabilmek için kayıt haftasında üniversitelerine gelip
kayıtlarını yaptırmaktadırlar. Eğer o üniversitenin Web sayfasında
çevrimiçi kayıt olanağı bulunuyorsa bulundukları yerden gerekli
bilgileri girerek kayıt işlemini yaptırabilirler. Böylece hem
öğrencinin, hem de görevli personelin kayıt sırasındaki yükleri
ortadan kalkacaktır. Öğrenci açısından bakıldığında sadece kayıt
yaptırmak için şehir dışından geleceklerin çevrimiçi kayıt
yöntemiyle ekonomik yükleri en aza indirilecektir. Personel
açısından bakıldığındaysa öğrencilerin kapı önlerine yığılmaları
önlenecek ve kayıt için harcadıkları zaman ve enerjiyi kendi
araştırmalarına ve diğer akademik çalışmalarına
aktarabileceklerdir.);
c.
öğrenci işleri bilgilerinin bulunması (Öğrencileri ilgilendiren
her türlü bilginin Web sayfasında bulunması gerekmektedir. Bunlar;
öğrencinin aldığı ve alması gereken dersler, notları, başarı
durumu, devamsızlık ve varsa staj hakkında bilgilerdir.);
d.
iş olanaklarına yer verilmesi (Öğrencinin mezun olduğunda alanı
ile ilgili çalışabileceği kurumların adları, iletişim adresleri ve
sözü edilen bu konuyla ilişkili olarak “sıkça sorulan sorular”
bölümleri bulunmalıdır.);
e.
barınma ile ilgili bilgilere yer verilmesi (Üniversitenin öğrenci
yurdu varsa, bu yurda ve yurdun öğrencilerine sağladığı olanaklara
ilişkin bilgilere yer verilmelidir. Ayrıca öğrenci yurduna ilişkin
tüm iletişim adresleri ve duyurular bu sayfada yer almalıdır.);
f.
akademik takvimin bulunması (Üniversitenin öğretime başlama,
bitiş, sınav tarihlerinin gösteren takvimin Web sayfasında yer
alması ve her dönem güncelleştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca
üniversitenin her öğretim yılına ve bir sonraki öğretim yılına
ilişkin akademik takvimin Web sayfasında bulunması gerekir.);
g.
Uyum (oryantasyon) eğitimine yer verilmesi (Üniversiteye yeni
başlamış öğrencileri bilgilendirme amacıyla yapılan eğitime
uyum/oryantasyon eğitimi denir. Bu eğitim hizmeti Web sayfası
üzerinden de verilebilir. Ayrıca üniversitede yeni işe başlayan
öğretim elemanlarının çalıştıkları kuruma uyumlarını sağlayacak
uyum eğitimi de Web üzerinden verilebilir.)
2.
Ziyaretçiler için gerekli olan bilgilerin sunulması:
a.
Bilimsel araştırmalara yer verilmesi (Üniversitenin değişik
bölümleri ve birimlerinde yapılan bilimsel araştırmaların halka
duyurulması önemlidir. Söz konusu bu iletişim Web sayfasıyla
sağlanabilir.);
b.
İlgili diğer adreslere linklerin bulunması (Ziyaretçiler, adresini
bilmedikleri başka bir üniversitenin veya üniversite ile ilgili
bir kurumun adresine ulaşmak istediklerinde, Web adresini
bildikleri bir üniversitenin Web sayfasına başvurduklarında söz
konusu bu linklere ilişkin gerekli bilgileri edinebilmelidirler.);
c.
kütüphane hizmetlerinin olması (Yukarıda, üniversiteyi tanıtıcı
bilgiler içinde sözü edilen kütüphane hizmeti aynı zamanda
ziyaretçilere sunulmalıdır).
Görsel Açıdan Bir Üniversite Web Sayfasında Yer Alması Gereken
Özellikler
--------------------------------------------------------------
Görsel açıdan bir üniversite Web sayfasında yer alması gereken
özellikler kendi içerisinde üç grupta toplanabilir: 1) Estetik ve sade
tasarım; 2) Web sayfasının kullanım kolaylığı; ve 3) görsel öğelerle
desteklenen iletişim dili
1.
Estetik ve sade tasarım:
a.
Gruplama yapılması (Aranan bilgiye ulaşmada kolaylık sağlamak için
bilgiler ilişkili ana başlıklar altında gruplanabilmelidir.);
b.
İlk sayfanın tek ekran olması (Üniversite Web sayfa tasarımı
yaparken dikkat edilmesi gereken noktalardan birisi de sayfanın
tek bir ekran penceresine sığmasıdır. Özellikle ana sayfanın
kaymaması, tek ekran penceresine sığması aranan bilginin daha
kolay bulunmasını sağlamaktadır. Ekrana gelen ilk sayfa ana sayfa
olduğu için, bu sayfada gruplandırma yapılsa bile, eğer aranan
link o anda ekranda görünmüyorsa, kullanıcıların farklı linklere
girerek Web sayfasında kaybolmasına neden olunabilir.)
c.
Kayan yazının olması (Duyuruların kayan yazı şeklinde verilmesi
sayfada bir hareket sağlayabilir. Duyurular iki ayrı şekilde
verilebilir. İsteyen durağan link ile duyurular sayfasına geçip
duyuruları okuyabilir, isteyen de duyuruları kayan yazıdan
izleyebilir.);
d.
Sayfada hareketin olması (Üniversite Web sayfasının sadece düz
yazıdan oluşması, aranan bilgiye ulaşmayı zorlaştırmaktadır. Bu
nedenle eğer sayfada az yer kaplayan hareketli görüntülere yer
verilirse ve bu hareketli görüntüler konu ile doğrudan ilgili
olursa aranan bilgiye daha kolay ulaşılacaktır.);
e.
Sayfada canlı fakat gözü yormayan renklere yer verilmesi (Aranan
bilgiye ulaşmada etkili olan temalardan biri de canlı renklerdir.
Ancak sayfada çok fazla renk kullanımı da gözü yormaktadır. Bu
nedenle sadece dikkat çekmesi istenen linkler diğerlerinden daha
canlı bir renkle sunulmalıdır.)
f.
Sayfada zıt renklerin bulunması (Web sayfasında kullanılan zemin
ve yazı renkleri zıt renklerden seçilmelidir. Bunun sonucunda
okuma kolaylığı sağlanıp, aranan bilgiye daha çabuk ulaşılabilir.).
2. Web sayfasının kullanım kolaylığı:
a.
Sayfanın hızlı olması (Bir Web sayfasının hızlı yüklenmesini
belirleyen unsurların başında içerisindeki grafiksel öğelerin az
olması gelmektedir. Sayfada hiç grafiksel öğe kullanılmadığı
durumlarda Web sayfası çok sade olduğu için kullanıcılar
tarafından beğenilmemekte, çok fazla grafiksel öğe
kullanıldığındaysa sayfa hem karmaşık görünmekte, hem de
sayfanın yüklenmesini yavaşlatmaktadır. Bu yüzden yukarıda sözü
edilen bu iki durum arasında bir düzey belirlenmelidir.);
b.
bütün bilgilere doğrudan erişim yapılabilmesi (Web sayfasında
bir linke tıklandığında o link altında aranan bilgiye ulaşılması
istenir. O link altında bilgi bulunmaması veya linkin adına
uymayan içeriğinin olması aranan bilgiyi bulmayı
zorlaştırmaktadır.);
c.
site haritasının bulunması (Site haritası, Web sayfasında
bulunan tüm bağlantıları ağaç yapısında gösteren bir haritadır.
Web sayfasında bulunan tüm bağlantılar başlıklar halinde tek bir
sayfada göründüğü için aranan bilgi daha kolay bulunabilir.
Ancak site haritasının kullanıcıya doğru bilgi sunması için
sürekli olarak ve bir yazılım programı aracılığıyla
güncelleştirilmesi gerekmektedir.);
d.
site içi aramanın yapılabilmesi (Web sayfasında aranan bir
bilgi, site içi arama motoru kullanarak bulunabilir. Bir veya
birkaç kelime girerek arama işlemi yapılabilir. Böylece aranan
bilgiye daha hızlı ve kolay ulaşılabilir.);
e.
iyi yönlendirme yapılması (Web sayfa tasarımı yaparken,
kullanılan dil, renkler, yazıların büyüklüğü ve anlaşılırlığı
çok önemlidir. Aranan bilgiye en kolay ulaşmayı sağlayacak
yönlendirmenin yapılması gerekmektedir.);
f.
açılan menülere yer verilmesi (Açılan menüler, yönlendirmeyi iyi
yaptığı için kullanıcılar tarafından beğenilmektedir.).
3. Görsel öğelerle desteklenen iletişim dili:
a.
Hareketli resimlere yer verilmesi (Üniversite Web sayfasında
kullanılan iletişim dili gerektiği yerlerde hareketli resimlerle
desteklenirse daha etkileyici olabilir.);
b.
üniversiteyi tanımlayan bir logo, resim ya da sembol bulunması
(Bir üniversite Web sayfasında o üniversiteyi tanımlayan bir logo,
resim ve/veya sembol yer alması gerekmektedir. Ancak kullanılan bu
tür resimlerin çok büyük olması sayfanın yavaş yüklenmesine sebep
olabilir.);
c.
kullanılan birinci iletişim dilinin Türkçe olması (Üniversite
İngilizce eğitim yapsa bile öncelikle yerel dil olan Türkçe
sayfanın gelmesi, istenirse İngilizce veya diğer dillerle
hazırlanmış sayfalara bağlantıların yapılması gerekmektedir.);
d.
İngilizce linkine yer verilmesi (Üniversite Web sayfalarının
sadece yerel dille hazırlanması, ülke dışından ziyaret eden
katılımcılara yararlı olamayabilir. Üniversite Web sayfasının
dışarıdan ziyaret eden kullanıcılara da yararlı olabilmesi,
üniversitenin bilimsel çalışmalarının yurt dışında da
tanıtılabilmesi için dünyada en çok kullanılan dil olan İngilizce
ile de sayfaların hazırlanması ve bu sayfalara bağlantı kuracak
linklerin bulunması gerekmektedir.);
e.
yazıların okunaklı olması (Web sayfasında yer alan yazıların
okunaklı olması, yazı rengi ile zemin renginin farklı seçilmesi
aranan bilgiye ulaşmayı kolaylaştırabilir.);
f.
kroki ve haritalara yer verilmesi (Üniversitenin binalarını ve
ulaşımı gösteren yerleşke haritasının ve/veya krokilerinin
bulunması, herhangi bir birime ilişkin binayı arayan kişilere
yararlı olabilir.).
Beğenilen Üniversite Web Sayfalarının Bilgi ve Tasarım Açısından
İçerdiği Özellikler
----------------------------------------------------------------
En çok beğenilen üniversite Web sayfalarının bilgi ve tasarım
açısından içerdiği özellikler de üç grupta toplanabilir: 1) İstenilen
bilgilere ulaşılabilme kolaylığı; 2) kullanılan iletişim dilinin
sadeliği ve anlaşılabilir olması; ve 3) kullanılan görsel öğelerin
sade ve estetik olması.
1. İstenilen bilgilere ulaşılabilme kolaylığı
a.
Adaylara bilgi verilmesi (Katılımcıların bir üniversite Web
sayfasında beğendikleri özelliklerden bir tanesi adaylara bilgi
başlığı altında, o üniversitenin kısaca tanıtılmasıdır. Bu sayede
o üniversiteyi seçecek veya yeni kazanan öğrencilere yararlı
olunabilir.);
b.
diğer web sayfalarına bağlantı yapılması (Bazen kullanıcılar
üniversite Web sayfalarına sadece o üniversiteye ilişkin bir
bilgiyi aramak için değil, ilgili başka bir Web sayfasına ulaşmak
için de kullanabilirler. Eğer o üniversite Web sayfasında ilgili
diğer Web sayfalarına bağlantılar varsa bu durumda kullanıcılar
üniversite Web sayfaları sayesinde aradıkları bilgiye daha çabuk
ulaşabilirler.);
c.
gruplama yapılması (Web sayfasında yer alan tüm bilgilerin
başlıklarını sayfada linkler olarak yazmak o sayfanın
anlaşılırlığını güçleştirebilir. Bu yüzden benzer konular aynı
başlıklar altında gruplandırılmalıdır. Örneğin fakülteler,
yüksekokullar, meslek yüksekokulları, enstitüler gibi ayrı ayrı
yazmak yerine öncelikle Akademik Birimler diye bir başlık
atılabilir, veya önce Birimler diye bir başlık atıp, ardından
Akademik Birimler ve İdari Birimler diye ikiye ayrılabilir. Daha
sonra fakülteler, yüksekokullar, meslek yüksekokulları ve
enstitüler Akademik Birimler adlı başlığın içerisinde yer
alabilir.);
d.
yeni bir haberin ekranda sunulması (Web sayfasına eklenen en son
haberin diğer haberlerden ayrılması ve çarpıcı olması için ya
haberin başlığının yanına tarih yazılabilir ya da renkli/hareketli
bir simge ile diğerlerinden ayrılabilir.);
e.
kolay kullanılabilmesi (Bulmaca gibi hazırlanmış üniversite Web
sayfalarının kullanıcılar tarafından fazla beğenilmemektedir.);
f.
hızlı olması (Bir Web sayfasında aranan bilgiler ekrana ne kadar
hızlı geliyorsa o kadar istenen bilgilere ulaşabilmenin kolay
olduğu söylenebilir.);
g.
güncel duyurulara yer verilmesi (Web sayfalarının amaçlarından
birinin duyuruların en kısa sürede ekonomik olarak çok fazla
kişiye ulaştırılması diyebiliriz. O Web sayfasını düzenli olarak
takip eden kullanıcılar bu duyurulardan da haberdar olabilir.
Ancak Web sayfasında yer alan duyuruların inandırıcı olabilmesi
için güncel olması eskiyen haberlerin silinip, yenilerinin
eklenmesi gerekmektedir.); ve
h.
açılan menülere yer verilmesi (Aranan bilgiye kolay ulaşımı
sağlayan yollardan biri sayfada açılan menüler kullanmaktır.).
2. Kullanılan iletişim dilinin sadeliği ve anlaşılabilir olması
a.
Sade olması (Bir üniversite Web sayfası sade tasarlanmışsa aranan
bilgiye daha kolay ulaşılmaktadır.);
b.
yazıların anlaşılır olması (Web sayfasında kullanılan yazıların
herkes tarafından aynı şekilde anlaşılması, farklı anlamalara yol
açmaması gerekmektedir.); ve
c.
İngilizce linkine yer verilmesi (Web sayfasındaki bilgilerin dünya
çapında yararlı olabilmesi için uluslar arası dil olan İngilizce
ile de sayfaların hazırlanması ve bu sayfaları açmak için gerekli
linklerin sayfaya konulması gerekmektedir.).
3. Kullanılan görsel öğelerin sade ve estetik olması
a.
Açılan menülere yer verilmesi (Açılan menüler kullanıldığında Web
sayfaları daha sade ve estetik görünebilir.);
b.
ekranda hareket olması (Ekranda ufak tefek hareketli simgeler ile
sayfaların daha estetik olması sağlanabilir.);
c.
çarpıcı renkler olması (Dikkat çekmek istenen yazıların daha
çarpıcı renkler ile yazılması da sayfaların estetik olmasını
sağlayabilir.);
d.
kayan yazıya yer verilmesi (Kayan yazı sayfada bir hareket sağlama
açısından yararlı olabilir. Ancak sürekli kayan yazıları okuma
zorluğu olabilir. Bunun yerine yazılar kayarken, okunmak istenen
yazı üzerine fare/mouse getirildiğinde sabitlenirse daha işlevsel
olabilir.);
e.
tek ekranda görünmesi (Bilgileri tek ekranda gruplayan ve bu
gruplamayı da açılan menüler ile yapan üniversite Web sayfalarının
daha çok beğenilmektedir.); ve
f.
resim olması ((Üniversite Web sayfalarında beğenilen noktalardan
biri de resimlerin olmasıdır. Sözü edilen bu resimler,
üniversiteyi tanıtıcı resimler olabileceği gibi, öğretim
elemanlarının fotoğraflarına ve çevreye ilişkin resimler de
olabilir.).
Beğenilmeyen Üniversite Web Sayfalarının Bilgi ve Tasarım Açısından
İçerdiği Özellikler
-------------------------------------------------------------------
Bir üniversite Web sayfasının öğretim elemanları tarafından hiç
beğenilmeyen özellikleri üç ana tema altında toplanabilir: 1) Eksik ve
güncellenmeyen bilgiler; 2) gereksiz olarak sunulan ayrıntılar ve
kırık linkler; ve 3) çok sayıda ve düşük nitelikli olarak yer alan
hareketli ve hareketsiz görüntüler.
1.
Eksik ve güncellenmeyen bilgiler
a.
Kütüphane bilgilerinin eksik olması (Web sayfalarında
bulunan kütüphane bilgilerinin eksik ve arama işleminin
yetersiz olması Web kullanıcılarını yanlış
bilgilendirecektir. Ayrıca arama sonucunda bulunsa bile
kitabın sadece adının ve raf numarasının kullanıcılar için
yeterli olamamaktadır.);
b.
duyuruların eksik olması (Üniversite ile ilgili bir
duyurunun Web sayfasında yer almaması veya gecikmesi Web
kullanıcısını yanlış ve/veya eksik bilgilendireceğinden
istenmeyen ve beklenmeyen sorunlara yol açabilir.);
c.
güncellemenin eksik olması (Üniversite Web sayfalarındaki
güncelleme eksikliği en çok duyurular ve iletişim
bilgilerinde sıkıntıya yol açmaktadır.), ve
d.
iletişim bilgilerinin eksik olması (Üniversite Web
sayfasında gerekli güncellemeler yapılsa bile, eksik bir
bilgiyi içeriyorsa güncellenmesi de eksik olacaktır. Bu
yüzden Web sayfalarında telefon ve email adreslerinin
bulunması ve sözü edilen bu bilgilerin düzenli kontrol
edilmesi söz konusu eksikliği azaltabilir.).
2) Gereksiz olarak sunulan ayrıntılar ve kırık linkler
a.
Ayrıntının fazla olması (Yazılar, şekiller, hareketli/hareketsiz
resimlerin çok fazla kullanıldığı sayfalar Web kullanıcıları
tarafından beğenilmemektedir. Üniversite Web sayfalarında çok
fazla ayrıntının olması Web kullanıcıları tarafından
beğenilmemektedir.);
b.
gazete sayfasına benzemesi (Gazete sayfası gibi hazırlanmış
üniversite Web sayfaları kullanıcılar tarafından
beğenilmemektedir. Özellikle çok yoğun ve ardı ardına sunulan
bilgiler, Web sayfasını okunmaz hale getirmektedir.);
c.
düz yazı olması (Sadece düz yazıdan oluşan üniversite Web
sayfaları aslında hız bakımından diğerlerinden daha iyidir. Ancak
sayfa içerisindeki bir yazının diğerlerinden daha çarpıcı
olabilmesi için resim ve grafiksel öğelerle desteklenmesi
gerekmektedir.);
d.
aynı anda hem İngilizce hem Türkçe ifadelere yer verilmesi (Aynı
anda kullanılan İngilizce ve Türkçe ifadeler okuma zorluğu, ve
sayfanın anlaşılırlığını azaltmaktadır.);
e.
kırık linklerin bulunması (Kırık link olarak ifade edilen linke
ilişkin bir sayfanın olmaması veya adının hatalı olması sonucunda
sayfanın yüklenememesi Web sayfasının güvenilirliğini
azaltmaktadır.);
f.
firma sayfasına benzemesi (Ticari bir firma sayfasına benzeyen,
içerisinde eğitimle ilgisi hiç olmayan reklamları bulunduran
üniversite Web sayfaları o üniversitenin Web sayfasının ziyaretçi
sayısını düşürebilmektedir.);
g.
tek ekrana sığmaması (Özellikle ana sayfada iyi gruplama yapılarak
bilgilerin tek ekrana sığması aranan bilgiye daha kolay ulaşmayı
sağlayabilir.); ve
a.
okumanın zor olması (Okuma zorluğu iki sebepten olabilir.
Birincisi ekrana bir defada daha çok bilgiyi sığdırmak için
yazılar küçültülerek yazılmış olabilir. İkincisi zemin ve yazı
birbirine yakın renk tonlarında yazılmış olabilir. Her iki durumda
da okuma zorluğu ortaya çıkması yüzünden beğenilmeyen bir nokta
olarak kabul edilebilir.).
3. Çok sayıda ve düşük nitelikli olarak yer alan hareketli ve
hareketsiz görüntüler
a.
Çok sade olması (Okuma zorluğu iki sebepten olabilir. Birincisi
ekrana bir defada daha çok bilgiyi sığdırmak için yazılar
küçültülerek yazılmış olabilir. İkincisi zemin ve yazı birbirine
yakın renk tonlarında yazılmış olabilir. Her iki durumda da okuma
zorluğu ortaya çıkması yüzünden beğenilmeyen bir nokta olarak
kabul edilebilir.);
b.
çok fazla renk kullanılması (Web sayfasında çok fazla renk
kullanımı gözleri yorabilir. Bunun sonucunda okuma zorluğu ortaya
çıkabilir.);
c.
resimlerin çok karışık olması (Üniversite Web sayfalarında, grafik
tasarım ilke ve kurallarına uyulmadan tasarlanmış ve/veya
kullanılan resimler, Web kullanıcılarına yanlış ve farklı bilgiler
sunabilir.);
d.
resimlerin altında açıklama yapılmaması (Üniversite Web
sayfalarında kullanılan linklerin sadece resimlerden oluşması o
resmin herkes tarafından farklı bir şekilde anlaşılmasına neden
olabilir. Eğer resmin altına açıklayıcı bir yazı bulunursa
üniversite Web sayfaları daha etkileyici olabilir.);
e.
yavaş olması (Web sayfasında çok fazla resim ve grafiksel öğe
kullanılırsa hem sayfa karmaşık görünecek hem de yavaş
yüklenecektir. Bir üniversite Web sayfasının yavaş yüklenmesi de
beğenilmeyen bir durumdur.); ve
f.
duyuru penceresinin otomatik açılması (Üniversite Web sayfası
yüklendiğinde otomatik olarak açılan duyuru penceresinin fazla
beğenilmediği anlaşılmıştır. Kullanıcılar genellikle otomatik
olarak açılan pencereleri hiç okumadan reklamdır düşüncesiyle
kapatmaktadırlar. Bu nedenden dolayı duyuru penceresi iletmesi
gereken mesajı kullanıcıya sunamadan kapanmaktadır.).
Yukarıdaki açıklamaların ışığında bir Üniversite Web sayfasında olması
gereken temel özellikler, genel olarak, beş ana başlık altında
toplanabilir. Bunlar: 1) uygunluk, 2) güvenilirlik ve doğruluk, 3)
güncellik, 4) ulaşılabilirlik ve 5) sörf yapılabilirlik.
Uygunluk
--------
Bir üniversite Web sayfasında yer alacak bilgilerin o sayfayı ziyaret
etmesi beklenen hedef kitlenin gereksinimlerine ve beklentilerine
uygun olması gerekmektedir. Ayrıca Web sayfalarında kullanılan
iletişim dilinin herkes tarafından kolaylıkla anlaşılır nitelikte
olması gerekmektedir. Üniversite Web sayfasında bulunan bilgiye kolay
erişim sağlamak için, sayfalarda hangi bilginin nerede olduğunu
gösteren site haritalarına yer verilmesi ve site içi arama
motorlarının kullanılması uygun olabilir.
Buna göre bir üniversite Web sayfasının amacına uygun olmasını
sağlayan dört öğeden söz edilebilir: 1) Hedef kitlenin
gereksinimlerine uygun olması (Bir üniversite Web sayfası
tasarlanırken hedef kitle göz önünde bulundurularak, bu hedef kitlenin
gereksinimlerine uygun Web sayfalar kurulmalıdır.); 2) kullanılan
iletişim dili/dillerinin anlaşılır olması (Üniversite Web sayfasında
kullanılan iletişim dili herkes tarafında anlaşılabilecek şekilde
olmalıdır.); 3) site haritasının bulunması (Bir üniversite Web
sayfasında site haritası bulunması, aranan bilgiyi bulma açısından
yararlı olabilir. Ancak site haritası elle oluşturulduğunda bazen
güncelleme sorunu çıkabilir. Eğer bunun için bir bilgisayar programı
kullanılırsa Web sayfasına eklenen veya çıkarılan sayfalar otomatik
olarak değiştirilebilir.); ve 4) site içi arama motorunun bulunması
(Üniversite Web sayfasında bir veya birkaç sözcük aranmak istenirse bu
durumda tüm Web sayfasını gezmek yerine arama motoru kullanarak
istenilen bilgiye daha hızlı erişim sağlanabilir.)
Güvenilirlik ve Doğruluk
Bir üniversite Web sayfasındaki bilginin her şeyden önce doğru ve
güvenilir olması gerekmektedir. Bunun yanında üniversite Web
sayfalarında kullanılan bilgi ve belgelerin telif hakları kanuna göre
korunması ve kopya bilgilerin kaynak göstermeden kullanılmaması
gerekmektedir. Ayrıca üniversite Web sayfalarının tek bir kişi
tarafından değil, uzman kişilerle işbirliği yapılarak tasarlanması o
sayfanın güvenilirliğini artırabilir.
Yukarıdaki bilgilerin ışığında üniversite Web sayfasının güvenilirlik
ve doğruluğu belirleyen üç öğeden söz edilebilir: 1) Bilgilerin doğru
olması (Üniversite Web sayfalarında bulunan bilgilerin doğru ve
inandırıcı olması o Web sayfasının güvenirliğini artırabilir.); 2)
telif haklarına dikkat edilmesi (Üniversite Web sayfaları
hazırlanırken tasarımcıların çok dikkatli olması gerekmektedir. Diğer
sayfalardan kopyala-yapıştır yapılması, kopyanın alındığı tarafa
bildirilmediği zaman doğru olmayabilir.); ve 3) uzman kişilerle
işbirliği yapılması (Üniversite Web sayfa tasarımı bir grup işi olup
uzman kişilerce yapılması gerektiği ortaya çıkmıştır. Bu grupta her
alandan kişilerin, özellikle eğitim tasarımcılarının bulunması
sayfaların daha etkileyici olmasını sağlayabilir.)
Güncellik
---------
Bir üniversite Web sayfasındaki bilgilerin hedef kitleye etkili olarak
ulaşabilmesi için sürekli yenilenmesi ve güncellenmesi gerekmektedir.
Eski bilgilerin gözden geçirilmesi ve gerekiyorsa sayfadan çıkarılması
ya da silinmesi, ilave edilmesi gereken yeni bilgilerin eklenmesi
kullanıcılara doğru ve güncel bilgi sunma açısından önemlidir.
Yukarıda açıklananların ışığında bir üniversite web sayfasındaki
bilgilerin güncelliğini koruyabilmesi için iki noktaya dikkat
edilmelidir: 1) Bilgilerin yenilenmesi (Bir üniversite Web
sayfasındaki bilgilerin güncel olabilmesi için sürekli yenilenmesi
gerekmektedir.); ve 2) bilgilerin sistemli ve düzenli olarak gözden
geçirilerek güncellenmesi (Üniversite Web sayfasında bulunan
bilgilerin sürekli gözden geçirilerek eski bilgilerin çıkarılması,
yeni bilgilerin eklenmesi bu sayfaların daha güncel olmasını
sağlayabilir. Örneğin görevden ayrılan bir öğretim elemanına ilişkin
bilgilerin hala üniversite Web sayfasında yer alması veya yeni göreve
başlamış bir öğretim elemanının sayfaya eklenmemesi o sayfanın güncel
olmadığını gösterebilir.). Eski bilgilerin gözden geçirilmesi ve
gerekiyorsa sayfadan çıkarılması ya da silinmesi, ilave edilmesi
gereken yeni bilgilerin eklenmesi kullanıcılara doğru ve güncel bilgi
sunma açısından önemlidir.
Ulaşılabilirlik
---------------
Bir üniversite Web sayfası tasarımı yaparken o sayfada yer alan
bilgilere ulaşılabilirlik de önemli bir etmendir. Bir üniversite web
sayfasının ulaşılabilir olması için üç noktaya dikkat edilmelidir: 1)
Nümerik (dijital) farklılıkları göz önünde bulundurularak sayfanın
tasarımının yapılması (Herkesin İnternet bağlantı hızı aynı değildir.
Üniversite Web sayfasını hazırlayan kişinin İnternet hızı yüksek
olabilir. Ancak tasarımcı, Web sayfasında kullandığı grafiksel öğeleri
kendi bilgisayar ve İnternet hızına göre değil, toplumun genelini
düşünerek hazırlamalıdır.); 2) sade ama estetik tasarım yapılması
(Araştırma sonucuna göre üniversite Web sayfalarının çok sade ya da
çok karışık olmasının istenmediği ortaya çıkmıştır. Bu yüzden
sayfaların sade fakat aynı zamanda göze hitap etmesi için estetik
tasarımlara yer verilmesi gerekmektedir.); ve 3) en az iki dilde,
Türkçe ve İngilizce olarak, iki ayrı Web sayfasının tasarımı yapılması
(Üniversite Web sayfalarında aynı anda birden fazla dil
kullanılmasının uygun olmadığı, fakat en az iki dilde, Türkçe ve
İngilizce ve ayrı ayrı olarak bu sayfaların oluşturulması gerektiği
ortaya çıkmıştır. Aynı zamanda ekrana gelen ilk sayfanın da yerel dil
olan Türkçe olması, İngilizce veya diğer dillere geçiş için üniversite
Web sayfasında linklerin bulunması gerektiği söylenebilir.).
Sörf Yapılabilirlik
Üniversite web sayfaları içerisinde kolaylıkla dolaşmaya izin verecek
tasarımların yapılması, insanların üniversite web sayfalarında
dolaşırken kaybolmaması, tekrar başladığı noktaya dönebilmesi kısacası
kolay sörf yapabilecek tasarımların yapılması gerekmektedir. Aynı
zamanda bir üniversite web sayfasında kırık linklerin olmaması,
bağlantısı olmayan sayfalar veya bağlantısı olduğu halde içi boş olan
sayfalar bulunmaması gerekmektedir.
Bir üniversite web sayfasının sörf yapmaya olanak verebilmesi için iki
noktaya dikkat edilmelidir: 1) Sayfalar arasında kolaylıkla
dolaşabilme (Üniversite Web sayfa tasarımı yaparken yönlendirmelerin
çok iyi yapılması gerekmektedir. Bir konuyu arayan kişi Web sayfasında
sörf yaparken kaybolmamalıdır. Her tıklamada aradığı konuya bir adım
daha yaklaşmalıdır.); ve 2) kırık olmayan linkler ve bağlantılar
(Kullanıcı, üniversite Web sayfasında bulunan linklere tıkladığında
yüklenemeyen sayfalarla karşılaşmamalıdır. Tıklama sonucu boş ve
hatalı sayfalarla karşılaşan kullanıcı tekrar aynı sayfaya girmek
istememektedir. Bu olay aynı zamanda o üniversite Web sayfasının
güvenilirliğini de azaltabilir.).
Sonuç ve Öneriler
Öncelikle bir üniversite Web sayfasının hedef kitlesi nesnel bir biçimde
tanımlanmalı ve tanımlanan bu hedef kitlenin gereksinimlerine uygun
Web sayfaları doğru ve güncel bilgilerle ve uzman kişilerin işbirliğiyle
tasarlanmalıdır. Ayrıca üniversite Web sayfalarında bilgiye en kolay
ulaşım için sade ama estetik tasarımlara yer verilmelidir. Üniversite
Web sayfalarının hem yurt içinden hem de yurt dışından kullanıcıları
olabilecektir. Yukarıda sözü edilen bu nedenden dolayı üniversite Web
sayfası aracılığıyla gerek bireyler gerekse kurumlar arasında etkili
bir iletişimin ve etkileşimin sağlanabilmesi sadece Türkçe sayfaların
varlığına değil, aynı zamanda ikinci bir dilde, özellikle İngilizce,
sayfalarının da bulunmasına bağlı olacaktır.
Üniversite Web sayfalarına sadece yurt içinden değil, yurt dışından da
vatandaşlar, öğretim elemanları ve öğrenciler ziyaret edebilir. Bu
nedenle Web sayfaları tasarlanırken çok kültürlülüğe dikkat edilmesi
ve dil sorununu ortadan kaldırmak için sayfanın, Dünya üzerinde en
yaygın dillerden birisi olan, İngilizce sürümünün de bulunması
gerekmektedir. Sözü edilen bu durum sayesinde üniversitenin ülke
sınırlarını aşarak dışarıdaki ilgili kişi ve kurumlara ulaşma olanağı
sağlayacağı, bu durumun da üniversitenin akademik yaşantısına olumlu
yönde hareket getireceğinden söz edilebilir. Ancak üniversite Web
sayfasının öncelikle o toplumun ana dili ile hazırlanmasına dikkat
edilmesi gerekmektedir (Chisholm ve diğerleri, 1999). Türkiye’de
İngilizce eğitim yapan bazı üniversite Web sayfaları incelendiğinde
iletişim dili olarak sadece İngilizce’nin kullanıldığı gözlenmektedir.
Bu durum karşında İngilizce’yi iyi bilmeyen kullanıcıların, söz konusu
bu üniversite Web sayfalarından fazla yararlanamayacağı söylenebilir.
Evden yapılan İnternet bağlantısı ile üniversiteye ilişkin ayrıntılı
ve güncel bilgiye ulaşılabilir. Önemli olan, Web sayfasında yer alan
bilgilerin haftada en az bir kez güncellenmesidir (Davidson, 2000;
Palfrey, 2000; Dunman, 1998). Güncellenmeyen bir Web sayfası İnternet
kullanıcıları için etkili bir Web sayfası olmayacaktır. İçerisinde
güncellenmemiş eski bilgileri barındıran Web sayfalarının ziyaretçi
sayısı azalabilir.
Kullanıcılar için uygun Web sayfalarının tasarlanması Web yönetimi
için vazgeçilmez bir durum oluşturmaktadır. Web sayfası tasarımı hem
işlem hem de bir ürün olarak göz önüne alınması gereken bir olgudur.
Hatalı üniversite Web sayfası geliştirme stratejileri ve eğitim
sitelerinin kötü yönetimi, eğitim için hazırlanıp sunulan bilginin
kaybolması anlamına gelmektedir (Yılmaz, 1999). Ayrıca bir üniversite
Web sayfa tasarımında yönlendirmelerin çok iyi yapılması ve sayfa içinde
kırık linklerin bulunmaması, kullanıcıların sayfa içinde kaybolmasını
engelleyebilecektir.
Yukarıda sözü edilen bu sonuç ve önerilerin ışığında tasarlanacak ve
geliştirilecek bir üniversite Web sayfası zaman ve mekan sınırlarını
ortadan kaldırarak bireyler ve/veya kurumlar arası çok yönlü
etkileşimi sağlayabilecek ve bilginin hem yayılmasına hem de
paylaşılmasına katkıda bulunabilecektir.
Ayrıca, bu çalışmanın bulguları ışığında bir üniversite Web sayfası
tasarlama ve geliştirme konusu üzerine Türkiye’de farklı
araştırmaların yapılması ve bu çalışmalardan elde edilecek ortak
bulgulara göre bir üniversite Web sayfasının tasarlanması ve
geliştirilmesi konusu üzerine evrensel ve dinamik bir Web tasarım
modelinin oluşturulması gerekmektedir.
KAYNAKÇA
Alptekin,Y. Oğuzertem. “Eğitim İçin İnternet, İnternet İçin
Eğitim:Elektronik İletişim ve Etik”. V. Türkiye'de İnternet
Konferansı. Ankara: Ankara Üniversitesi, 19-21 Kasım 1999.
(http://inet tr.org.tr/inetconf5/tammetin/alptekin.doc).
Andres, Y. Marie. Internet Portals: A Pioneer’s Perspective.
Multimedia Schools. V. 7, I. 6, November/December 2000, pp.52-55.
Asaravala, Amit. Me me me. Web Techniques. V.6, I.11, November 2001,
p.6.
Aydemir, Aslı Telli. “Elektronik Kütüphaneler ve Kültürel Amnezinin
Siber Tedavisi”. VII. Türkiye'de İnternet Konferansı. İstanbul: Askeri
Müze Harbiye Kültür Sitesi, 1-3 Kasım 2001.
(http://inet tr.org.tr/inetconf7/program/71.html).
Baptiste H. Prentice and Gülsün Kurubacak. “Teaching in Virtual
Multicultural Classrooms: Faculty's Perspectives on the Influence of
Diversity in a Web-Based Collaborative Society”. National Association
for Multicultural Education. Washington, DC: NAME Conference
Proceedings, 2002.
Carr, Nora. Spinning School onto the Web. Techniques. V. 73, no 6,
September 1998, p. 30-32.
Chisholm, Wendy, Gregg Vanderheiden, & Jan Jacobs. Web Content
Accessibility Guidelines 1.0. W3C Technical Reports and
Publications,1999.
Crawford, Roger & Keith Hartley. Building a School Web Site. Pearson
Publishing, June 2001.
Davidson, Sally. Teaching with the World Wide Web. Kappa Delta Pi
Record. V. 37, no 1, Fall 2000, pp.13-16.
Demir, Önder. “İnternet Servis Sağlayıcısının Cezai Sorumluluğu”.
Uluslar arası İnternet Hukuku Sempozyumu’nda Bildiri. İzmir: 21-22
Mayıs 2001.
Dunman, Susan K. Catching Parents in a Web. Schools in the Middle.
V.8, no.3, November/December 1998, pp. 42-45.
Gersh, Sheila O. Technolojy’s Role in Creating the Shared Learning
Environment. Multimedia Schools. V.8, I.5, October 2001, pp.48-51.
Gürol, Mehmet ve Tuncay Sevindik. İnternet Tabanlı Uzaktan Eğitim
Uygulamaları. İnternet ve Eğitim. Elazığ: İnternet Haftası, 2001.
Irgat, Eyüp. Bir Üniversite Web Sayfasını Tasarlama ve Geliştirme:
Üniversite Öğretim Elemanlarının Üniversite Web Sayfalarına İlişkin
Görüşleri. Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstitüsü:2002.
Jonassen, David H. Computers in the Classroom: Mindtools for Critical
Thinking. Second Edition. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall,
Inc., 1999.
Kaiser, Jean. Web Design Tips and Guidelines. About The Human Internet,
2001.
(http:webdesign.about.com/cs/designtips/)
Kurubacak, Gülsün. Online Learning: A Study of Students Attitudes
towards Web-Based Instruction (WBI). Unpublished Doctorate
Dissertation. Universituy of Cincinnati, OH, 2000.
Kurubacak, Gülsün & Karin Wiburg. “Designing a Technology, Society and
Education Course”. Society for Information Technology and Teacher
Education. Nashville, TN: Information Technology and Teacher Education
Annual, 2002.
Kurubacak, Gülsün and Carmen Gonzales. “The Use of the Internet as an
Enhanced Critical Thinking Tool”. Society for Information Technology
and Teacher Education. Nashville, TN: Information Technology and
Teacher Education Annual, 2002.
Laird, Ellen. We All Pay for Internet Plagiarism. The Education
Digest. V.67, I.3, November 2001, p.56.
Lengel, Jim and Kathi. Web Site Advisor’s Guide. Apple K-12 Education.
(http://www.asd2.com/resources/advisor.html. 24.07.2001).
McGillis, Louise. Usability of the Academic Library Web Site:
Implications for Design. College & Research Libraries. V.62, no. 4,
July 2001, pp.355-367.
McKenzie, Jamie. Why in the World Wide Web?. Technoloji & Learning.
V.6, no 6, March:1997.
______. Keeping it Legal: Questions Arising out of Web Site Management.
FNO. V.5, no 7, June1996.
(http://fno.org/jun96/legal.html - 02.01.2002)
Mechitov, Alexander I., Helen M. Moshkovich, Sharon H. Underwood and
Raymond G. Taylor. Comparative Analisis of Academic Web Sites. Chula
Vista: Education, Summer 2001.
Moreillon, Judi. Building a School Web Site with Virtual Architecture.
Knowledge Quest on the Web, November/December, 1999. (http://www.ala.org/aasl/kqweb/
)
Palfrey, Sue. Creating a School Web Site. Principal (Reston, Va).
V.79, no 3, January 2000, pp. 14-17.
Payton, Tammy. Building a School Web Team. Indianan: Corporation of
Educational Technology, 2001. (http://www.buddyproject.org/tool/design/1team.asp
- 5.12.2001)
Peto, Erica & Ann McGlone. School Home Page Building Blocs.
Washington: Kent School District, July 1998.
Reese, Jean. Building a School Web Site: A Hands-On Project for
Teachers & Kids. Multimedia Schools. V.8, I.5, October 2001, p.46.
Revenaugh, Mickey. “Toward a 24/7 Learning Community”. Educational
Leadership. V.58, no:2, October 2000, pp. 25-28.
Rice, Condoleezza. Copyright & Fair Use. California: Stanford
University Libraries. Copyright Reminder, October 30, 1998. (http://fairuse.stanford.edu/rice.html)
Ritchie,D. Bob Hoffman. “Using Instructional Design Principles to
Amplify Learning on the World Wide Web”. Society for Info. Tech. and
Teacher Education 7th World Conference,1996.
(http://edweb.sdsu.edu/clrit/learningtree/dcd/wwwinstrdesign/
wwwinstrdesign.html).
Rutkowski, Kathleen. Private Schools on the World Wide Web. Multimedia
Schools. V.5, no 2, March/April 1998, pp. 76-79.
Simkins, Michael B. “Spread Your Good News with a School Web Site”.
Thrust for Educational Leadership. V.26, November/December 1996, p.13.
Wigglebits, Wanda. Building a School Web Site. The Jade Writers Group.
Ltd. 2001
Yılmaz, Murat. İnternet Üzerinden Eğitimsel Amaçlı Olarak Hazırlanmış
Web Sitelerinin Yönetimi. V. Türkiye'de İnternet Konferansı. Ankara:
Ankara Üniversitesi, 19-21 Kasım 1999. (http://inet-tr.org.tr/inetconf5/bildiri/Murat_Yilmaz.html).
13