aneta makowska park krajobrazowy wzniesień łódzkich park został utworzony w roku 1996 i zajmuje powierzchnie 10 747 ha (obszar zajmowan
Aneta Makowska
Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich
Park został utworzony w roku 1996 i zajmuje powierzchnie 10 747 ha
(obszar zajmowany przez otulinę to 3 020 ha).
Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich położony jest na północny wschód
od aglomeracji łódzkiej, między Łodzią, Brzezinami i Strykowem.
Obejmuje najcenniejsze pod względem przyrodniczym i krajobrazowym
fragmenty strefy krawędziowej Wzniesień Łódzkich.
Pod względem administracyjnym Park znajduje się na terenie 2 miast -
Łódź i Brzeziny oraz 5 gmin - Nowosolna, Stryków, Brzeziny, Dmosin i
Zgierz.
Według regionalizacji fizycznogeograficznej Kondrackiego Park położony
jest w obrębie makroregionu Wzniesień Południowomazowieckich, w jego
północnej części, która znana jest pod nazwą Wzniesień Łódzkich i
obejmuje najsilniej eksponowaną północną krawędź tego mezoregionu,
przebiegającą równoleżnikowo od Zgierza na zachodzie, po Brzeziny na
wschodzie.
Historia powstania parku
Na początku lat osiemdziesiątych w Biurze Programowania i
Projektowania Rozwoju Łodzi zrodziła się koncepcja ochrony obszaru w
dorzeczu Moszczenicy, na terenie gminy Nowosolna, pod roboczą nazwą
„Park Krajobrazowy Górnej Moszczenicy”. Wkrótce opracowana została
nowa koncepcja ochrony większego obszaru obejmującego także część
dorzecza Mrożycy. W końcu 1993 roku została opracowana dokumentacja
projektowa PKWŁ zawierająca pełną argumentację naukową. Projekt ten
uzyskał pozytywną opinię Państwowej Rady Ochrony Przyrody oraz
Ministerstwa Środowiska. Ostateczny kształt granic Parku ustalony
został w 1994 roku, kiedy to pod patronatem Wojewódzkiej Komisji
Ochrony Przyrody (WKOP) doszło do uzgodnień pomiędzy grupą
projektantów oraz przedstawicielami samorządów gminnych i władz
wojewódzkich. Uzgodniono, że Park obejmie ochroną najcenniejszy pod
względem przyrodniczym i krajobrazowym fragment strefy krawędziowej
Wzniesień Łódzkich na terenie ówczesnego województwa łódzkiego i
skierniewickiego. W procesie delimitacji granic Parku bardzo istotne
znaczenie miało rozwiązanie problemu związanego projektowanym
przebiegiem przyszłej autostrady, której wstępna lokalizacja biegła
nieomal dnem doliny Moszczenicy. Na wniosek WKOP w Łodzi dokonano
korekty przebiegu autostrady przez teren projektowanego parku
krajobrazowego, w celu zminimalizowania negatywnych oddziaływań na
przyrodę i krajobraz. Usunięta została w ten sposób ostatnia
przeszkoda na drodze formalnego uzgodnienia decyzji o powołaniu Parku.
W ostatnim dniu grudnia 1996 roku wojewodowie łódzki i skierniewicki
podpisali rozporządzenie, o utworzeniu Parku Krajobrazowego Wzniesień
Łódzkich.
Warunki geomorfologiczne
========================
Współczesny krajobraz Parku został ukształtowany w wyniku
akumulacyjnej i spiętrzającej działalności lądolodów skandynawskich
oraz procesów denudacyjno-erozyjnych. Największą atrakcją Parku jest
falista, bardzo urozmaicona rzeźba terenu, rzadko spotykana w
centralnej części kraju.
Występują tu różnorodne formy geomorfologiczne, jak: wzgórza morenowe,
ostańce denudacyjne, parowy, wąwozy, doliny rzek, a duże wysokości
względne nadają krajobrazowi charakter wyżynny.
Podczas zwiedzania Parku napotkać można występujące powszechnie głazy
narzutowe (czasem o kilkumetrowym obwodzie), przywleczone na obszar
środkowej Polski przez lądolód skandynawski w plejstoceńskiej epoce
lodowcowej. Niektóre mają wartość historyczną, czego dowodem są
umieszczone na nich tablice, upamiętniające ważne wydarzenia w
regionie.
Najwyższe wzniesienia, przekraczające 250 m n.p.m., znajdują się w
południowej części Parku, na tzw.Garbie Łódzkim, jest to wzgórze
„Radary” pod wsią Dąbrowa (284 m n.p.m.).
Najniższy punkt: 150 m n.p.m. (dolina Mrożycy w Niesułkowie).
Teren Parku jest dość gęsto zaludniony. Większość wsi ma rozciągniętą
wzdłuż dróg zabudowę szeregową lub rozproszoną zabudowę kolonijną.
Warunki hydrologiczne
=====================
Wzniesienia Łódzkie stanowią ważny węzeł hydrograficzny. Bierze tu
początek kilka rzek należących do dorzecza Bzury. Najważniejsze z nich
to: płynąca w zachodniej części Parku Bzura, która wypływa z Lasu
Łagiewnickiego na północnych obrzeżach Łodzi, z dopływem
Łagiewniczanką, w części centralnej - Moszczenica z dopływami Młynówką
(Strugą Dobieszkowską) i Kiełmiczanką oraz przepływająca przez
wschodnią część Parku Mrożyca z dopływem Grzmiącą. Górne odcinki dolin
tych rzek zachowały znaczny stopień naturalności, stanowiąc element
wybitnie urozmaicający rolniczy krajobraz. Miejscami doliny te mają
charakter przełomów ze stromymi brzegami. W rozszerzeniach dolin
tworzą się bagna i rozlewiska. Liczne są także źródliska. W wielu
miejscach na rzekach znajdują się stawy, budowane zazwyczaj przy
młynach, a obecnie wykorzystywane do hodowli ryb.
Lasy
----
Lasy zajmują 28% powierzchni Parku.
Występują one w pięciu niezbyt dużych kompleksach:
*
Las Łagiewnicki – największy w Europie kompleks leśny w granicach
miasta (ok. 1200 ha), na drugim miejscu jest Lasek Buloński w
Paryżu
*
Las Janinowski (557 ha) - największy w centralnej Polsce las
bukowy,
*
Las Poćwiardowski (548 ha),
*
uroczysko Tadzin-Szymaniszki (343 ha)
*
uroczysko Dobieszków (204 ha).
Zbiorowiska leśne Parku reprezentowane są przez różne typy grądów,
dąbrów i borów oraz przez rzadko występującą w Polsce Środkowej kwaśną
buczynę niżową, porastającą uroczyska Janinów i Paprotnia. Na uwagę
zasługuje udział w drzewostanach jodły, świerka, buka i jawora,
rosnących tu na granicy swych zasięgów.
Najcenniejszym pod względem przyrodniczym i największym powierzchniowo
kompleksem leśnym jest Las Łagiewnicki, obejmujący najstarsze w Parku
200-letnie drzewostany dębowe. Z ciekami oraz ich źródłami jest
związane występowanie lasów łęgowych oraz olsów. Cenne fitocenozy
związane z dolinami rzecznymi występują w Parku w dolinie rzeki
Młynówki, szczególnie w rezerwacie „Struga Dobieszkowska" oraz w
zespole przyrodniczo-krajobrazowym „Górna Mrożyca". W dolinach
rzecznych rozwinęły się bogate w interesujące gatunki płaty roślinności
łąkowej, a na zboczach dolin i na nasłonecznionych stokach wzgórz – zbiorowiska
ciepłolubnych muraw. Dużą wartość przyrodniczą mają torfowiska w
Imielniku i Pieńkach Kołackich (torfowisko Żabieniec).
Flora
Stwierdzono tu występowanie 735 gatunków roślin naczyniowych (tj.
łącznie paprotników i roślin kwiatowych). Występuje tu 71 gatunków,
które zaliczone zostały do listy zagrożonych w skali regionu oraz
kilka znajdujących się w „Polskiej czerwonej księdze roślin” (m.in.
rzadki gatunek storczyka - żłobik koralowy Corallorhiza trifida).
Stwierdzono tu obecność 39 gatunków roślin prawnie chronionych, w tym
24 podlegających ochronie ścisłej oraz 15 chronionych częściowo.
Niektóre gatunki są niezwykle rzadkie – posiadają zaledwie pojedyncze
stanowiska na terenie Parku. Do grupy tej należy np. wroniec widlasty
Huperzia selago - gatunek reglowy (górski), towarzyszący jodle i
bukowi. Na terenie PKWŁ napotkać można także rzadkie rośliny
zarodnikowe, na przykład chronione gatunki grzybów (m.in. szmaciaka
gałęzistego , sromotnika bezwstydnego, piestrzenicę kasztanowatą) i
porostów. Wśród upraw zbóż i okopowych na terenie Parku występuje
bogata flora segetalna, w tym około 30 gatunków chwastów zagrożonych
wyginięciem.
Fauna
Fauna Parku jest różnorodna i bogata. Wśród 34 gatunków żyjących tu
ssaków stosunkowo mało jest dużych zwierząt leśnych. Należą do nich
sarna, dzik, borsuk i lis.
Z drobniejszych drapieżników żyją tu kuny leśna i domowa, tchórz,
gronostaj i łasica.
W niewielkich stawach i ciekach występują karczownik i piżmak, a wśród
pól dziki królik i zając.
Spośród drobnych ssaków warto wymienić ryjówki małą i aksamitną,
badylarkę oraz nietoperze: borowiaczka (jeden z rzadszych w Polsce),
borowca wielkiego i gacka brunatnego.
Awifauna Parku liczy ponad 110 gatunków lęgowych, wśród których
ciekawsze to: trzmielojad, krogulec, pustułka, kobuz, puszczyk, sowa
uszata, sieweczka rzeczna, samotnik, kszyk, czajka, zimorodek, dudek,
remiz, jaskółka brzegówka, dzięcioł średni, gil, muchołówka mała,
zniczek.
Spośród gadów występują tu jedynie trzy krajowe gatunki jaszczurek
(łącznie z padalcem), a wśród płazów na uwagę zasługują: traszki
zwyczajna i grzebieniasta, kumak nizinny, rzekotka drzewna oraz
ropuchy szara i zielona.
Spośród przedstawicieli ichtiofauny najciekawszy jest chroniony minóg
strumieniowy, oprócz tego w rzekach i stawach występują pospolite gatunki
ryb.
Wśród ponad 1100 gatunków bezkręgowców, których występowanie stwierdzono
na terenie Parku, do ciekawszych należą trzmiele - relikty borealne -
jak: trzmiel tajgowy, wśród chrząszczy: pachnica dębowa, tęcznik
mniejszy i kilka gatunków biegaczy, a wśród motyli: paź królowej,
mieniak strużnik oraz ciepłolubne: kaptumica i przylepek.
Rezerwaty leśne
Na terenie Parku znajdują się trzy leśne rezerwaty przyrody:
*
rezerwat „Struga Dobieszkowska" (37,65 ha), chroniący naturalną
dolinę rzeki Młynówki wraz z licznymi niszami źródliskowymi oraz
typowymi dla den dolin zbiorowiskami łęgowymi i gradowymi,
*
rezerwat „Las Łagiewnicki" (69,85 ha), w którym ochroną są objęte
dobrze zachowane, różnorodne postacie lasu gradowego i dąbrowy
oraz występująca na wilgotnym podłożu jodła,
*
rezerwat „Parowy Janinowskie" (41.66 ha), ustanowiony w celu
ochrony fragmentu lasu bukowego z licznymi parowami, łącznej
długości 2,5 km, tworzącymi gęstą sieć. Na dnie parowów leżą głazy
narzutowe o obwodzie osiągającym ponad 5 m.
Projektowane jest utworzenie rezerwatu przyrody „Torfowisko Żabiniec"
(ok. 4 ha) we wschodniej części Parku w celu ochrony bezodpływowego
zagłębienia z niewielkim jeziorkiem otoczonym torfowiskiem.
W Parku utworzono jeden zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Górna
Mrożyca", obejmujący fragment dorzecza Mrożycy, lewobrzeżnego dopływu
Mrogi, w celu zachowania malowniczego krajobrazu naturalnej doliny
porośniętej bogatą roślinnością leśną i łąkową.
Spośród ponad 100 pomnikowych drzew rosnących na terenie Parku (tylko
52 z nich uznano oficjalnie za pomniki przyrody) do najbardziej
okazałych należą: dąb „Boruta" rosnący w Lesie Łagiewnickim przy
źródłach Bzury, dąb w parku podworskim w Klęku oraz lipa w Laskach.
Ochroną konserwatorską objęta jest aleja 250 klonów srebrzystych
rosnących wzdłuż drogi ze Zgierza do Strykowa.
Zespoły zabytków
*
Najcenniejszy zespół zabytków na terenie Parku znajduje się w
stanowiących obecnie dzielnicę Łodzi Łagiewnikach, będących znanym
sanktuarium religijnym odwiedzanym przez licznych pielgrzymów.
Jest tu barokowy kościół wzniesiony wraz z sąsiednim klasztorem
franciszkanów na początku XVIII w., stanowiący ośrodek kultu św.
Antoniego i bł. Rafała Chylińskiego, którego relikwie przechowywane
są w świątyni. Znajdują się tu również dwie drewniane kaplice: św.
Antoniego (1676 r.) i św. Rocha (pocz. XVIII w.) oraz źródło
uważane za cudowne. W Łagiewnikach jest także otoczony parkiem
pałac Heinzlów (1898 r.).
*
Cennym zabytkiem jest drewniany kościół w Niesułkowic (XVII w.).
Warto dodać, że znaczną grupę wyznaniową na terenie Parku stanowią
mariawici, a ich kościoły pochodzące z początku XX w. znajdują
się w Dobrej i Lipce.
*
W Byszewach zachował się klasycy styczny dwór (k. XVIII w.)
związany z postacią Jarosława Iwaszkiewicza, który w młodości
pracował tu jako korepetytor, a później wielokrotnie odwiedzał to
miejsce.
*
Otoczone parkami dwory znajdują się również w Dobieszkowie (druga
poł. XIX w.) i Starych Skoszewach (pierwsza poł. XX w.), park
podworski zachował się w Klęku.
*
Inne ciekawsze obiekty to stare chaty i drewniany młyn w Dąbrówce
Dużej oraz wczesnośredniowieczne grodzisko w Starych Skoszewach.
Park położony jest w bezpośrednim sąsiedztwie ponad milionowej
aglomeracji łódzkiej i jest terenem świątecznego wypoczynku jej
mieszkańców. Najczęściej są odwiedzane sanktuarium religijne w
Łagiewnikach oraz Las Łagiewnicki, będący popularnym miejscem
spacerów łodzian. Pozostała część Parku to cel krótkich zamiejskich
wycieczek, których atrakcyjność zwiększa duża liczba punktów
widokowych, pozwalających podziwiać rozległe panoramy. Park jest
także poligonem dydaktycznym i badawczym dla studentów i kadry
wydziałów przyrodniczych Uniwersytetu Łódzkiego, a także terenem
wycieczek i wyjazdów szkoleniowych organizowanych przez Regionalne
Centrum Edukacji Ekologicznej w Lodzi.
Szlaki turystyczne
Przez Park biegnie siedem znakowanych pieszych szlaków turystycznych.
*
szlak zielony - okrążający Park , jest najdłuższym ze wszystkich
szlaków na tym terenie: Modrzew - Klęk - Dobra - Stare Skoszewy -
Niesułków - Dąbrówka Mała - Grzmiąca - Polik -Plichtów - Imielnik.
*
szlak niebieski - biegnie przez Las Łagiewnicki: Rogi - Modrzew -
Łagiewniki - Arturówek,
*
szlak żółty - Łagiewniki - rezerwat „Las Łagiewnicki" – Arturówek
*
szlak czerwony - na odcinku Nowosolna - Moskuliki - Rogi - Modrzew
- Łagiewniki.
*
Pozostałe trzy szlaki to krótkie trasy łącznikowe i dojściowe,
oznakowane kolorem czarnym: Moskawa - Byszewy - Stare Skoszewy,
Brzeziny - dolina Mrożycy i Stryków - Warszewice.
Przez Park biegnie także tworzący zamkniętą pętlę szlak rowerowy,
zaczynający się w Lesie Łagiewnickim.
Baza noclegowa
Baza noclegowa w Parku jest dość skromna. W Dobieszkowie znajduje się
hotel i ośrodek konferencyjny, a ośrodki wypoczynkowe są zlokalizowane
w Cesarce i położonym w granicach Łodzi Arturówku oraz w Rogach.
Liczne obiekty noclegowe znajdują się w sąsiednich miastach: Łodzi
(hotele i schronisko młodzieżowe), Zgierzu (hotel), Brzezinach
(hotel) i Strykowie (schronisko młodzieżowe).
Ponadto na terenie Parku istnieje kilkanaście kompleksów działek
letniskowych, na których znajdują się domki rekreacyjne mieszkańców
aglomeracji łódzkiej. Zlokalizowane są one głównie w dolinie rzeki
Moszczenicy, na obszarach należących do wsi Byszewy, Boginią, Nowe
Skoszewy, a także m.in. w Cesarce, Kopance, Kalonce, Dobieszkowie,
Grzmiącej i Niesułkowie.
Bibliografia:
1. Rąkowski G, 2004, Parki krajobrazowe w Polsce, Instytut Ochrony
Środowiska,
Warszawa
2. http://www.nowa.pkwl.pl/index.php
3.
http://www.szczepanik.ehost.pl/pkwl/index.php?option=com_frontpage&Itemid=1
5