Na Osnovu Člana 119 Zakona O Zdravstvenoj Zaštiti FBiH

na osnovu člana 119. zakona o zdravstvenoj zaštiti fbih („sl.novine fbih“ broj 46/10) i člana 9. stava 2. zakona o zaštiti stanovništva od za

Na osnovu člana 119. Zakona o zdravstvenoj zaštiti FBiH („Sl.novine
FBiH“ broj 46/10) i člana 9. stava 2. Zakona o zaštiti stanovništva od
zaraznih bolesti („Sl.novine FBiH“ broj 29/05), Ministarstvo za
socijalnu politiku, zdravstvo, raseljena lica i izbjeglice, na
prijedlog Zavoda za javno zdravstvo Bosansko-podrinjskog kantona
Goražde, utvrđuje:
PROGRAM PROVOĐENJA OBAVEZNE PREVENTIVNE DEZINFEKCIJE, DEZINSEKCIJE I
DERATIZACIJE NA PODRUČJU BOSANSKO-PODRINJSKOG KANTONA 2013. GODINE
I Opće odredbe
U skaldu sa članom 3. Zakona o zaštiti stanovništva od zaraznih
bolesti dužnost je jedinica lokalne samouprave - općina, kantona i
Federacije osigurati provođenje mjera dezinfekcije, dezinsekcije i
deratizaciije kao mjere zaštite stanovništva od zaraznih bolesti te
sredstva za njihovo provođenje, kao i stručni nadzor nad provođenjem
tih mjera.
U cilju osiguranja zdravlja stanovništva, te uklanjanja uzročnika
zaraznih bolesti i izvora oboljenja od zaraznih bolesti, smanjenja
mogućnosti prenošenja oboljenja, te unapređenja higijenskih uslova
života stanovništva, uvodi se obavezna preventivna dezinfekcija,
dezinsekcija i deratizacija na području Bosansko-podrinjskog kantona
kao opća mjera za sprječavanje i suzbijanje zaraznih bolesti.
Dezinfekcija, dezinsekcija i deratizacija podrazumijeva složene,
pažljivo planirane mjere uništavanja mikroorganizama te suzbijanja
štetnih insekata i štetnih glodara, odnosno kombinaciju preventivnih i
kurativnih mjera sa konačnim ciljem postizanja smanjenja,
zaustavljanja rasta i razmnožavanja ili potpunog uklanjanja prisustva
mikroorganizama, štetnih insekata i štetnih glodara.
Osnovni postupci cjokupne zaštite u objektima su :
*
provedba higijene površina i prostora,
*
provedba sanacije površina i prostora,
*
otklanjanje uslova za rast i razmnožavanje mikroorganizama, te
otklanjanje izvora hrane i
zaklona koji pogoduju razmnozavanju štetnih insekata i štetnih
glodara,
*
provedba potrebnih građevinsko–tehničkih zahvata kojima će se
stvoriti nepovoljni uslovi za ulaz, zadržavanje i razmnožavanje
štetnih insekata i štetnih glodara.
*
primjena fizikalnih mjera:
*
provedba optimalnih mikroklimatskih uslova,
*
upotreba ultrazvučnih aparata na mjestima gdje je to prihvatljivo,
primjena pesticida:
*
upotreba pesticida koji djeluju na ciljanog štetočinu,
*
primjena pesticida na ciljanu infestiranu površinu.
II Provedba mjera dezinfekcije, dezinsekcije i deratizacije
Obavezna preventivna dezinfekcija, dezinsekcija i deratizacija kao
opća mjera zaštite stanovništva od zaraznih bolesti provodi se u
skladu sa Pravilniku o načinu obavljanja obavezne dezinfekcije,
dezinsekcije i deratizacije („Službene novine FBiH“ br. 60/06) i
Pravilnikom o uslovima u pogledu stručne spreme zaposlenika, tehničke
opremljenosti, prostorija i drugih uslova kojima moraju udovoljavati
zdravstvene ustanove, privredna društva odnosno fizičke osobe-obrtnici
za obavljanje dezinfekcije, dezinsekcije i deratizacije („Službene
novine FBiH“ br. 60/06, 82/06).
Obaveznu preventivnu dezinfekciju, dezinsekciju i deratizaciju tokom
cijele godine provode zdravstvene ustanove i druga pravna lica ako za
obavljanje te djelatnosti imaju odobrenje Federalnog ministra
zdravstva u skladu sa Pravilnikom o uslovima u pogledu stručne spreme
zaposlenika, tehničke opremljenosti, prostorija i drugih uslova kojima
moraju udovoljavati zdravstvene ustanove, privredna društva odnosno
fizičke osobe-obrtnici za obavljanje dezinfekcije, dezinsekcije i
deratizacije („Službene novine FBiH“ br. 60/06, 82/06.), na osnovu
Ugovora ili narudžbenice s korisnicima objekata pod sanitarnim
nadzorom na način i u skladu sa propisanim standardima u Pravilniku o
načinu obavljanja obavezne dezinfekcije, dezinsekcije i deratizacije
(„Službene novine FBiH“ br. 60/06).
Tokom provođenja mjera obavezne preventivne dezinfekcije, dezinsekcije
i deratizacije za svaku vrstu i u svakom postupku izvođač je obavezan:
1.
napraviti pregled površina i prostora:
- odrediti stanje površina i prostora u odnosu na onečišćenje
mikroorganizama i prisutnost
štetnih insekata i štetnih glodara,
- utvrditi stepen infestacije i nastali štetu,
- odrediti vrstu uzročnika štete i odrediti mjere s kojima će se
smanjiti, zaustaviti rast i
razmnožavanje ili potpuno uklanjanje prisutnosti mikroorganizama,
štetnih insekata i štetnih
glodara,
- utvrditi „kritične tačke“, odnosno ekološke niše, hranilišta i
nastale štete.
2.
izraditi dokumentaciju :
- napisati preporuke za edukaciju (napisati i podijeliti upute i
instruktivne letke),
- napisati preporuke za sanacijske mjere okoliša i na „kritičnim
tačkama“,
- napisati preporuke i prijedlog za provedbu vrste mjera obavezne
preventivne -
dezinfekcije, dezinsekcije i deratizacije.
3. uraditi Plan provedbe mjera obavezne preventivne dezinfekcije,
dezinsekcije i deratizacije
koji mora da sadrži :
- opis mjere koja se provodi.
- detaljno razrađen prostorni raspored rada i rokove obavljanja mjera,
- način obrade površina, prostora ili objekta primjenom jedne ili više
mjera,
- mjere opreza, zaštitu osoba, prostora,objekta i okoliša,
- prijedlog dodatnih mjera za izvršenje popravki u toku provedbe mjera
obavezne
preventivne dezinfekcije, dezinsekcije i deratizacije (dopunska obrada
ili promjena mjere)
- popis ulica, objekata ili prostora na kojima se mjera provodi,
- vrijeme početka i završetka,
- način obavještavanja građana, zdravstvene službe, sanitarne
inspekcije i drugih,
- popis radnika u ekipama,
- sredstva i oprema koja će se koristiti, te opis tehnološke primjene,
- provedene mjere zaštite okoliša.
Plan provedbe se prije izvršenja podnosi na saglasnost Zavodu za javno
zdravstvo BPK .
Troškove davanja saglasnosti snosi podnosioc zahtjeva (izvođač), a
visinu i način plaćanja troškova davanja saglasnosti donosi posebnom
Odlukom Upravni odbor Zavoda.
Plan provedbe na koji je data saglasnost Zavoda, izvođač obavezno
dostavlja Kantonalnoj sanitarnoj inspekciji.
Izvođači obavezne preventivne dezinfekcije, dezinsekcije i
deratizacije dužni su na vrijeme obavjestiti stanovništvo i druge
subjekte o vremenu, mjestu i načinu provođenja obavezne preventivne
dezinfekcije, dezinsekcije i deratizacije, izdati pismena uputstva o
općim i posebnim mjerama zaštite i sigurnosti za stanovništvo i
radnike koji obavljaju dezinfekciju, dezinsekciju i deratizaciju.
U skladu s članom 3. Zakona, pravne i fizičke osobe koje su korisnici
objekata pod sanitarnim nadzorom iz člana 10. Zakona obavezne su omogućiti
provedbu obavezne preventivne dezinfekcije, dezinsekcije i
deratizacije kao opće mjere za sprječavanje i suzbijanje zaraznih
bolesti. Svako onemogućavanje provedbe obavezne preventivne
dezinfekcije, dezinsekcije i deratizacije kao općih mjera treba se
kažnjavati u skladu sa kaznenim odredbama Zakona, tj. u skladu s članom
66. tačka 3.
III Situacija i potrebe
Štetočine čije je sistematsko suzbijanje od javnozdravstvene važnosti
za FBiH su:
1. Prenosnici zaraznih bolesti:
- KOMARCI - Epidemiološki značaj: prenosnici malarije, žute groznice,
denge,
arbovirusnih groznica i filarijaza;
- MUHE - Epidemiološki značaj: mehanički prenosnici salmoneloza,
šigeloza,
enterovirusa, hepatitisa A, jajašaca crijevnih parazita;
- BUHE - Epidemiološki značaj: prenosnici ruralne i urbane kuge,
murinog pjegavca,
tularemije, alergijskog dermatitisa ljudi (i životinja);
- NEVIDI - Epidemiološki značaj: prenosnici “papatači groznice” te
kožne i
visceralne lišmanijaze;
2. Mehanički prenosnici mikroorganizama i uzročnici alergijskih
reakcija:
- ŽOHARI - Epidemiološki značaj: mehanički prenosioci
gastrointestinalnih infekcija, dizenterije, trbušnog tifusa i drugih
zaraznih bolesti. Njihova prisutnost u prostorima u kojima se priprema
ili čuva hrana omogućava im kontakt s vehikulumom kojim infektivne
agense mogu prenijeti na čovjeka. Žohari takođe mogu svojim fecesom
kontaminirati različite vrste hrane brojnim vrstama bakterija, virusa
i parazita.
- MRAVI - Epidemiološki značaj: mehanički prenosnici niza patogenih
bakterija, posebno u bolnicama – faraonski mrav. Ostale vrste nisu
epidemiološki značajne.
3. Štetni glodari:
- crni štakor (Rattus rattus)
- štakor plodojed (Rattus rattus var. frungivorus)
- aleksandrijski štakor (Rattus rattus var. alexandrinus)
- sivi ili štakor selac (Rattus norvegicus)
- kućni miš (Mus musculus musculus)
- kućni miš (Mus musculus domesticus)
- drugi štetni glodari (npr. poljski miš, voluharica) za koje postoji
sumnja da prenose zarazne bolesti u objektima.
Epidemiološki značaj: Glodari su rezervoar ili prenosnik čitavog niza
bolesti čovjeka kao što su: kuga, virusne hemoragijske groznice,
hemoragijska groznica s bubrežnim sindromom, leptospiroza, tularemija,
murini tifus, toksoplazmoza, tripanosomijaza, lišmanijaza,
salmoneloza, trihineloza, bolest štakorskog ugriza – Sodoku, bjesnilo
itd.
IV Svrha programa mjera
Program mjera zaštite stanovništva od zaraznih bolesti koji predlaže
Zavod izrađuje se kao opći Program na osnovu koga se izrađuju detaljno
razrađeni Program provođenja preventivne sistematske deratizacije sa
svim karakteristikama područja te biologije i etologije štetočina
specifičnih za određeno geografsko područje.
Poštujući sve elemente iz usvojenog Programa mjera za
Bosansko-podrinjski kanton, trajno i uspješno suzbijanje
mikroorganizama, štetnih člankonožaca (Arthropoda) i štetnih glodara u
objektima pod sanitarnim nadzorom uvijek se obavezno treba provoditi u
tri osnovna koraka:
1. faza sistematskog bilježenja svih objekata pod sanitarnim nadzorom
u svrhu utvrđivanja
početnog stepena infestacije i uslova koji je podržavaju;
2. faza intenzivne provedbe mjera DDD utvrđenih infestacija,
ispravljanje nedostataka u
sanitaciji i okolišu te provjera postignutih rezultata
3. faza održavanja kako bi se osigurala trajnost postignutih rezultata
uz stalan uvid i
sistematsko praćenje (monitoring) te anketa korisnika DDD mjera radi
evaluacije
intervencije.
V Opći nacrt provedbe Programa mjera DDD
Rokovi i dinamika preventivnih mjera DDD kao općih mjera, za pojedine
objekte pod sanitarnim nadzorom na području BPK-a određeni su radi
održavanja stepena infestacija na optimalnom nivou, a oni su
slijedeći:
Vrsta objekta pod sanitarnim nadzorom
Rokovi provedbe obavezne preventivne dezinfekcije
Rokovi provedbe obavezne preventivne dezinsekcije
Rokovi provedbe obavezne preventivne deratizacije
Objekti za snabdijevanje vodom za piće
Prema epid. Indikacijama (najmanje 1x svaka dva mjeseca)
Prema epidemiološkim indikacijama
Prema epid. Indikacijama (najmanje 2x godišnje)
Objekti za proizvodnju i promet namirnica i predmeta opće upotrebe, te
sirovine za njihovu proizvodnju odnosno prevozna sredstva namijenjena
za njihov prevoz
Prema epid. Indikacijama (najmanje 1x svaka dva mjeseca)
Prema epidemiološkim indikacijama
Prema epid. Indikacijama (najmanje 2x godišnje)
Objekti odnosno prostori za uklanjanje otpadnih voda i drugih otpadnih
tvari
Prema epid. Indikacijama (najmanje 1x mjesečno)
1x svaka tri mjeseca (kanalizacija 1x godišnje)
Prema epid. Indikacijama (najmanje 2x godišnje)
Objekti zdravstvenih ustanova i nosilaca privatne prakse
Prema epid. Indikacijama (najmanje 1x svaka dva mjeseca)
Prema epidemiološkim indikacijama
Prema epid. Indikacijama (najmanje 2x godišnje)
Odgojno-obrazovni objekti
Prema epid. Indikacijama (najmanje 1x svaka dva mjeseca)
Prema epidemiološkim indikacijama
Prema epid. Indikacijama (najmanje 2x godišnje)
Objekti i sredstva javnog prometa
Prema epid. Indikacijama (najmanje 1x mjesečno)
Prema epidemiološkim indikacijama
Prema epid. Indikacijama
Stambeni objekti (stubišta, podrumi, liftovi, ventilacijski sistemi,
potkrovlja) i dvorišta
Prema epid. Indikacijama (najmanje 2x godišnje)
Prema epidemiološkim indikacijama
Prema epid. Indikacijama (najmanje 2x godišnje)
Ostali objekti (radne prostorije, radne površine, sredstva rada i dr.)
privrednih društava, drugih pravnih lica kao i fizičkih lica- obrtnika
i drugih pravnih i fizičkih lica.
Prema epid. Indikacijama (najmanje 1x svaka dva mjeseca)
Prema epidemiološkim indikacijama
Prema epid. Indikacijama (najmanje 2x godišnje)
Napomena:
Epidemiološke indikacije utvrđuje Zavod za javno zdravstvo BPK-a i
Kantonalna sanitarna inspekcija, a u cilju kontinuiranog nadzora nad
pojavom i širenjem zaraznih bolesti.
Prije početka obavljanja dezinfekcije i dezinsekcije u objektima u
kojima se nalaze namirnice, treba zaštititi namirnice od mogućeg
onečišćenja, kao i primijeniti pesticide koji ne ostavljaju mirise na
prehrambenim proizvodima.
Pri obavljanju deratizacije u prostorima u kojima se obavlja
proizvodnja ili promet namirnica otrovne meke treba postaviti u
posebno zaštićenim, zatvorenim i označenim kutijama uz vođenje
evidencije o šemi postavljanja, da se namirnice zaštite od slučajnog
ili namjernog onečišćenja.
Ako se deratizacija obavlja u objektima u kojima se nalaze rasute
namirnice, treba sakupiti ostatke meka nakon provedbe postupka
deratizacije.
DEZINFEKCIJA
Obavezna preventivna dezinfekcija kao opća mjera podrazumijeva mehaničke,
fizikalne ili hemijske mjere koje se provode u svim objektima javne
namjene koji podliježu sanitarnom nadzoru. Preventivna dezinfekcija
kao opća mjera provodi se prema utvrđenom planu, a posebno prije prve
upotrebe objekta javne namjene ili nakon dužeg nekorištenja, a prije
ponovne upotrebe. Objekti javne namjene pod sanitarnim nadzorom u
kojima je provedena obavezna preventivna dezinfekcija kao opća mjera
mogu se ponovno upotrebljavati nakon izdane potvrde o mikrobiološkoj čistoći
koju izdaje ovlaštena ustanova.
Obavezna preventivna dezinfekcija kao posebna mjera podrazumijeva
mehaničke, fizikalne ili hemijske mjere koje se provode na površinama,
u prostorima ili objektima koji podliježu sanitarnom nadzoru, a
poduzimaju se u vanrednim situacijama:
- ako nastaju uslovi ili se povećava rizik prenošenja zaraznih bolesti
na osnovu
epidemioloških indikacija;
- ako su u sanitarnom nadzoru određene nepravilnosti u održavanju
površina,
prostora ili objekata koje pogoduju razvoju mikroorganizama;
- tokom elementarnih nepogoda;
- tokom izljeva kanalizacije;
- tokom masovnih skupova;
- tokom proljevanja ili rasapa infektivnog materijala;
- tokom zbrinjavanja infektivnog otpada i sl.
DEZINSEKCIJA
Preventivna dezinsekcija kao opća mjera podrazumijeva mehaničke,
fizikalne, biološke ili hemijske mjere koje se provode s ciljem:
- sprječavanja zadržavanja i razmnožavanja štetnih člankonožaca
(Arthropoda)
- smanjenja populacije štetnih člankonožaca (Arthropoda) te
- održavanje populacije štetnih člankonožaca (Arthropoda) na biološki
prihvatljivom
minimumu radi osiguranja kvalitetnih higijenskih i sanitarno – tehničkih
uslova.
Obavezna protivepidemijska dezinsekcija kao posebna mjera
podrazumijeva mehaničke, fizikalne, biološke ili hemijske mjere.
Preventivna i obavezna preventivna dezinsekcija kao posebna mjera
provodi se na površinama, u prostorima ili objektima koji podliježu
sanitarnom nadzoru, a poduzimaju se u izvanrednim situacijama:
- ako postoji povećan rizik prenošenja zaraznih bolesti koje prenose
štetni
člankonošci (Arthropoda) na osnovu epidemioloških indikacija
- ako populacija štetnih člankonožaca (Arthropoda) pređe prag
štetnosti
- ako se odredi šteta na zalihama hrane nastala djelovanjem štetnih člankonožaca
(Arthropoda)
- ako su u sanitarnom nadzoru uočene nepravilnosti u održavanju
objekata koje
pogoduju razvoju štetnih člankonožaca (Arthropoda)
- tokom elementarnih nepogoda i
- tokom masovnih skupova, sportskih i ostalih manifestacija.
Člankonošci (Arthropoda), način suzbijanja
KOMARCI I NEVIDI
Učinkovito suzbijanje komaraca je višegodišnji organizovani neprekidni
program suzbijanja, koji u sebi sadržava radnje uzorkovanja i procjene
brojnosti populacije komaraca te na osnovu naučno utvrđenih
uobičajenih spoznaja i njihovo suzbijanje. Suzbijanje komaraca provodi
se kao preventivna mjera u skladu s Programom mjera.
U BiH je prisutno pedesetak vrsta komaraca od kojih su najvažnije
Anopheles, Aedes i Culex, a njihova je zastupljenost različita ovisno
o geografskom području, klimatskim, ekobiološkim i drugim uslovima.
Zavod bi trebao kontinuirano tokom godine prikupljati podatake o
prisustvu komaraca na području Kantona, odnosno provoditi organizovani
monitoring. Metodom monitoringa odraslih komaraca trebala bi se
izraditi baza podataka koja mora sadržavati:
- vrstu komaraca i njihova legla;
- trenutnu brojnost i sezonsku dinamiku uzimajući u obzir geografske
karakteristike monitoriranog
područja te ekološke faktore kao padavine, vodostaj rijeka,
temperatura, vlažnost zraka itd;
- evidenciju te kartografisanje legla komaraca, kao i svih voda
stajaćica i retencija vode u kojima je
moguć razvoj komaraca;
- procjenu potreba za suzbijanjem;
- dojave građana o prisustvu komaraca;
- ocjenu eventualnih zdravstvenih posljedica na stanovništvo;
Suzbijanje komaraca provodi se na tri razine, vodeći stalnu brigu o
očuvanju biološke raznolikosti područja:
1. Sanacijskim postupcima koji se temelje na sistematskom uklanjanju
ili smanjivanju uslova za razvoj i razmnožavanje, sanacijskim
postupcima otklanjanja ekoloških niša na području provedbe programa
suzbijanja. U tom cilju sistemski se prati i bilježi katastar
vidljivih i skrivenih voda – legla ličinačkih stadija pomoću
različitih sanacijskih postupaka (zatrpavanja, povećanja protočnosti
ustajalih voda, uklanjanja krutog otpada pogodnog za nakupljanje vode)
te se stručnom uputom kod lokalnog stanovništva nastoji do
prihvatljivog nivoa ukloniti sva moguća mjesta njihovog zadržavanja.
2. Biološke mjere suzbijanja:
a) Postići učinkovito suzbijanje uvođenjem (gdje je to moguće)
predatora ličinki komaraca, ribice
Gambusia affinis u različite stalne vodene nakupine (lokve), što
doprinosi očuvanju čovjekovog
okoliša te biološke raznolikosti.
b) Primjenom biocidnih preparata na bazi Bacillus thurigiensis var.
israelensis u tečnom obliku, u obliku
granula, praška ili sporo otpuštajućih briketa, ručnom primjenom ili
postupcima prskanja ili
granuliranja s vozila, čamaca, ili helikoptera, intenzitetom izvođenja
svake tri sedmice u sezoni, bez
ikakve štete za neciljane vrste u čistim ili obraslim vodama.
3. Hemijske mjere suzbijanja:
a) Primjenom regulatora rasta u obliku tečnosti, granula ili sporo
otpuštajućih briketa bez šteta za
neciljane vrste u čistim vodama.
b) Primjenom insekticidnih larvicida u obliku močivih prašiva, tekućine,
granula ili kompresa, za obradu
različitih vodenih nakupina i recipijenata (grebenske lokve, drenažni
kanali, stajaćice, močvarno tlo,
poplavne livade, protivpožarni rezervoari vode, kanalizacijski otvori,
taložnice kanalizacijskog sistema
te septičke jame), ovisno o protočnosti, svake tri do četiri sedmice,
primjenom prskalica, granulatora
ili ručno, iz vozila, čamaca ili pješke, prema uputstvima proizvođača,
te vrsti, namjeni, stepenu
zagađenosti i dubini vodenih površina. Svaki vodospremnik ili stajaća
voda s održivosti desetak dana
može predstavljati leglo larvalnih oblika komaraca. U skladu s
navedenim postupcima potrebno je
utvrditi da su sistematske larvicidne mjere suzbijanja naročito učinkovitije
na brojnost populacija
komaraca, ekološki prihvatljivije u smislu očuvanja biološke
raznolikosti korisne faune kopna te ih u
smislu zaštite čovjekovog okoliša treba prvenstveno koristiti tokom
cijele godine.
c) Adulticidna obrada - Metoda izbora u skladu s procjenom
epidemiološke službe
Zavoda u slučajevima kao što su sistematska suzbijanja komaraca kao
dopuna provedbenih
larvicidnih postupaka. Provode se postupcima:
- rezidualnog prskanja (raspršivanja) zatvorenih prostora
- hladnog zamagljivanja sa zemlje pri čemu su ekološki
najprihvatljiviji vodeni rastvori insekticida
- toplog zamagljivanja sa zemlje, za obradu manjih ili većih ciljanih
površina.
Toplo zamagljivanje većih razmjera treba isključivo provoditi izvan
naseljenih mjesta, zaštićenih
područja.
Kod provedbe svih adulticidnih postupaka potrebito je ispuniti slijedeće
uslove:
a) Obradu insekticidnim aerosolima vršiti u sumrak ili svitanje dana,
pri vjetru ispod 4 km/h, noćnim
temperaturama koje prelaze 15°C i pri mogućoj visokoj vlažnosti zraka.
Svi adulticidni postupci su
neselektivni postupci koji pogađaju sve trenutno prisutne vrste
insekata, zbog toga bitno narušavaju
biološku ravnotežu opterećujući okoliš štetnim tvarima, dok
dugotrajnom primjenom dovode do
ugrožavanja biodiverziteta.
b) Stanovništvo obavijestiti o planiranoj provedbi, aktivnoj
supstanci, vremenu, cilju te mogućim rizicima
za kategorije oboljelih stanovnika, posebno naglašavajući rizičnost za
pčelare.
c) Primjene sezonskih jednokratnih adulticidnih obradba protiv
komaraca imaju veoma niski učinak u
odnosu na uloženi novac te se ne mogu smatrati ekonomski opravdanim,
posebno što obrade
pogađaju samo vrh brijega adultne populacije, ostavljajući očuvanim
stadije ličinaka u svim dostupnim
vodenim recipijentima. Pored toga predstavljaju znatnu opasnost za sve
neciljane vrste noćnih
kukaca, a posredno za njihove predatore na području obrade ili strujom
vjetra donesenih toksičnih
tvorbi, što obzirom na neznatnu učinkovitost, a široki spektar
djelovanja predstavlja znatnu ekološku
štetu.
Suzbijanje nevida ne zahtjeva posebne mjere, pošto svaka dezinsekcija
(komarci, muhe) predstavlja
ujedno i postupak suzbijanja nevida. U slučajevima šire pojave
oboljenja koje oni prenose (kožna i
viscelarna lišmanioza, papatači groznica), a s obzirom na mali
poluprečnik kretanja ovih vrsta,
potrebno je rezidualno obraditi dezinsekcijskim postupkom okoliš deset
metara od nastambi,
posvećujući pažnju tamnim, hladnijim prostorima, rupama, polušpiljama,
pukotinama, štalama ili
peradarnicima u kojima nevide obitavaju.
Ostale vrste člankonožaca (Arthropoda), način suzbijanja
Rokove, dinamiku i način provedbe DDD mjera kao posebnih mjera za
druge vrste člankonožaca (Arthropoda) propisane Programom mjera,
izbor, vrstu i oblik formulacije biocidnih preparata te mjere opreza
određuje se Programom mjera na osnovu:
- prethodnog izvida stručnog nadzora Zavoda na svim površinama,
prostorima i u objektima pod
sanitarnim nadzorom;
- utvrđivanja vrste štetnog člankonošca (Arthropoda) te bioloških i
etoloških karakteristika;
- stepena, proširenosti i mjesta infestacije štetnim člankonošcima
(Arthropoda)
- uvida o svojstvima i namjeni objekta pod sanitarnim nadzorom.
ŽOHARI
Postupci suzbijanja žohara u sebi sadržavaju i postupke suzbijanja
različitih vrsta člankonožaca (Arthropoda) koji se mogu naći u istim
prostorima npr: buhe, mravi, kućni zrikavci, babure, stonoge i grinje,
zbog toga temeljito provedeni postupci suzbijanja žohara daju ujedno i
učinkovit postupak u smislu neciljanog oslobađanja nekog prostora od
ostalih mogućih prisutnih štetnih člankonožaca (Arthropoda).
Pri planiranju dezinsekcijskih postupaka u cilju suzbijanja žohara
temeljno je načelo procijeniti vrstu žohara, jačinu i proširenost
infestacije (ekološke niše) te u skladu s tim provedbene postupke
uskladiti s procjenom jačine infestacije prostora.
Procjenom treba utvrditi mjesta infestacija, tipove instalacija ili
aparata u kojima su prisutni insekti te pravilnom procjenom
primijeniti različite metode borbe protiv žohara.
Suzbijanje žohara u svim objektima javne namjene koji podliježu
sanitarnom nadzoru provodi se kao preventivna dezinsekcija kao opća
mjera u skladu sa Programom mjera. U slučaju pojave zaraznih bolesti
za koju se utvrdilo da su je uzrokovali žohari kao mehanički
prijenosnici zaraznih bolesti provodi se obavezna protuepidemijska
dezinsekcija kao posebna mjera.
Rokovi provedbe dezinsekcije protiv smeđeg žohara
Kuhinje, restorani, manji industrijski objekti, prehrambeno
industrijski pogoni te hoteli obrađuju se najmanje svaka 3 mjeseca,
ako se suzbijanje vrši samo postupkom prskanja nakon potpunog sušenja
i uz uključivanje ventilacijskog sistema najmanje jedan sat (radna
karenca) prije ulaska osoba radi uklanjanja mogućih štetnih
isparavanja.
Ako objekat obrade zadovoljava znatan sanitacijski nivo, a u
suzbijanju su korištene prvobitno kombinovane metode (prskanje i
orošavanje te naknadna primjena insekticidnih feromonskih gelova),
suzbijanje se može provesti ponovnim postupkom nakon izvršene procjene
o maloj infestaciji na osnovi provedenog stručnog nadzora.
Rokovi provedbe dezinsekcije protiv crnog žohara
U urbanoj sredini potrebno je sistematsko suzbijanje u kanalizacijskim
provodnicima, ispod revizijskih otvora, kao i u drugim podzemnim uobičajenim
prostorima njihovog boravka, primjenom postupaka toplog zamagljivanja
ili postupcima zadimnjavanja najmanje jednom godišnje, a ne više od 2
puta.
MRAVI
Suzbijanje mrava u svim objektima javne namjene koji podliježu
sanitarnom nadzoru gdje se priprema hrana za krajnjeg korisnika ili u
objektima gdje je potreban visok nivo higijene (npr. bolnica) provodi
se kao preventivna dezinsekcija kao opća mjera u skladu sa Programom
mjera. Nakon utvrđivanja zaraženosti vrstama mrava u takvim prostorima
provodi se rigorozna sanacija svih prostora uz primjereno trajno
održavanje nivoa sanacije. Zatim se pristupa uklanjanju zaklona tehničkim
postupcima zatvaranja mogućih ili sigurnih skrovišta u pukotinama ili
rasjedinama nastalim stabilizacijom zgrade, a na osnovu praćenja
kretanja puteva
infestanata.
MUHE
Suzbijanje muha u svim objektima javne namjene koji podliježu
sanitarnom nadzoru gdje se priprema hrana za krajnjeg korisnika ili u
objektima gdje je potreban visok nivo higijene (npr. bolnica) provodi
se kao preventivna dezinsekcija kao opća mjera u skladu sa Programom
mjera. U slučaju pojave zaraznih bolesti za koju se utvrdilo da su je
uzrokovale muhe kao prenosnici zaraznih bolesti provodi se obvezna
protivepidemijska dezinsekcija kao posebna mjera.
Učinkovito suzbijanje muha je sistematski organizovani višegodišnji
program koji u sebi sadržava utvrđivanje izvorišta, uzorkovanje,
procjene brojnosti i pravca kretanja (migracija) te u skladu sa stečenim
spoznajama određivanje metoda borbe.
Suzbijanje se provodi na više načina:
1. Sanitacija okoliša
2. Suzbijanje muha insekticidima:
- Suzbijanje ličinaka
- Obrada uzgojnih mjesta larvicidima
3. Suzbijanje odraslih oblika
- Obrada počivališta muha rezidualnim insekticidima
- Unošenje toksičnih tvari na počivališta muha
- Privlačenje muha pomoću atraktivnih hranjivih otrovnih mamaca
- Obrada zatvorenih i otvorenih prostora
- Postupci kod rojenja muha
Kod rojenja muha vrsta Sepsis sp. ili Drozophila sp. u pojedinim
godinama, ako to predstavlja uznemirujući problem za stanovništvo,
potrebno je primijeniti ograničene postupke hladnog zamagljivanja,
ciljano usmjerene na prostore javljanja populacije, uglavnom
jednokratno.
Ovi postupci izvode se na otvorenom i danju moraju biti strogo ograničeni
na mjesta zaraženosti, jer predstavljaju opasne radnje za stanovništvo
i mnoštvo korisnih insekata. Stoga u smislu očuvanja biološke
raznolikosti odluku o primjeni ovih postupaka i za ove vrste muha
treba donijeti Zavod nakon stručnog uvida i procjene, te kada su
iscrpljene sve druge mogućnosti njihovog suzbijanja.
BUHE
Ako se na osnovu epidemioloških indikacija koje utvrđuje specijalista
epidemiolog Zavoda, ili na osnovu obavljenog sanitarnog nadzora
nadležnog sanitarnog inspektora utvrdi pojava buha kao
javnozdravstveni problem ili uznemirivanje osoba doseže znatne
razmjere, tada se suzbijanje buha provodi kao obvezna
protivepidemijska dezinsekcija kao posebna mjera.
Obradu životinja i prostora u kojima se zadržavaju životinje provodi
veterinarska stanica.
DERATIZACIJA
Preventivna deratizacija kao opća mjera podrazumijeva mehaničke,
fizikalne i
hemijske mjere koje se provode s ciljem:
- sprječavanja ulaženja, zadržavanja i razmnožavanja štetnih glodara;
- smanjenja populacije štetnih glodara i
- održavanje populacije štetnih glodara na biološki prihvatljivom
minimumu radi
osiguranja kvalitetnih higijenskih i sanitarno – tehničkih uslova u
objektima,
prostorima i na javnim površinama pod sanitarnim nadzorom.
Obvezna protivepidemijska deratizacija kao posebna mjera podrazumijeva
mehaničke, fizikalne i hemijske mjere koje se provode na površinama, u
prostorima ili objektima koji podliježu sanitarnom nadzoru, a
poduzimaju se u vanrednim situacijama:
- ako postoji povećan rizik prenošenja zaraznih bolesti koje prenose
štetni glodari
na osnovu epidemioloških indikacija;
- ako populacija štetnih glodara pređe prag štetnosti;
- ako se odredi šteta na zalihama hrane nastala djelovanjem štetnih
glodara;
- ako su u sanitarnom nadzoru uočene nepravilnosti u održavanju
objekata koje
pogoduju razvoju štetnih glodara;
- tokom elementarnih nepogoda i
- tokom masovnih skupova, sportskih i ostalih manifestacija.
Mjere deratizacije uključuju praćenje uslova za razvoj štetnih
glodara,bilježenje
pojava štetnih glodara, izlaganje zatrovanih meka (rodenticida),
trajno praćenje stepena infestacije, te trajno poduzimanje svih
ostalih mjera koje dovode do smanjenja broja glodara.
Mjere deratizacije provode se u dvije sistematske akcije. Proljetna
akcija deratizacije provodi se tokom marta, aprila i maja, a jesenja
akcija deratizacije provodi se tokom septembra, oktobra i novembra.
Obje akcije se provode u skladu s Programom obavezne preventivne
sistematske deratizacije na području BPK-a kojeg donosi Zavod. Ovim
Programom su regulisani: prostor i objekti koje deratizacija obuhvata,
dinamika i rokovi provedbe, mjere zaštite i dr.
Između dviju akcija deratizacije izvođači su dužni obavljati -
suzbijanje štakora prema pozivima građana, nalogu nadležne sanitarne
inspekcije i na dojavu epidemiološke službe Zavoda.
VI Izbor sredstava za provođenje mjera DDD
Izbor sredstava (pesticida) za provođenje mjera DDD vrši se u skladu
sa Pravilnikom o načinu obavljanja obavezne DDD (Sl.n.FBiH br:60/06),
odnosno za obavljanje DDD koriste se sredstva koja su dozvoljena u
FBiH, a to su:
Grupa otrova
Preparat
Trgovački naziv
Sastav
Znak opasnosti
I grupa
Fumiganti
PHOSTOXIN PELETE
PHOSTOXIN TABLETE
DETIA DEGESCH PLOČE
MAGATOXIN TABLETE
Aluminijev fosfid
Aluminijev fosfid
Aluminijev fosfid
Aluminijev fosfid
T+
II grupa
Insekticid
Rodenticid
FTCAM W
BLATOXUR EC
KOFUMIN EC 50
BRODIFACOUM MAMAC
BRODIFACOUM PELETE
BRODIFACOUM PARAFINSKI BLOKOVI
CHLOROPHACINONE
FACIRON ULJNI KONCENTRAT
Bendiokarb(80%)
Prpoksur
Diklorvos
Brodifacoum
Brodifacoum
Brodifacoum
Klorfacinon
Klorfacinon
T
III grupa
Insekticid
Rodenticid
AGITA 10 WG
KOFUMIN 7
ACETTILIC EC 50
NEOPITROID ALFA
MICROFLAY
METRADIN FLOW
RESLIN SUPER
SINTORES
BROMADIOLON MAMAC
BROMADIOLON PARAFINSKI BLOKOVI
BROMADIOLON PALETE
Thiametoxan
Diklorvos
Pirimifos-metil
Alfacipermetrin
Cipemetrin
Deltametrin
Permetrin + S-Bioaletrin + piperonilbutoxid
Permetrin + S-Bioaletrin + piperonilbutoxid
Bromadiolon
Bromadiolon
Bromadiolon
Xn
Xn
OZNAČAVANJE:
Vrlo jaki otrov (T+) I grupa otrova
Otrov (T) II grupa otrova
Štetno (Xn) III grupa otrova
U sprovedbi mjera deratizacije dopuštena je primjena akutnih
rodenticida koji zahtijevaju obične mjere opreza; crveni morski luk;
norbormid i cink fosfid.
Akutni rodenticidi koji zahtijevaju najveću opreznost (natrijev
fluoroacetat, fluorocetamid i strihnin) mogu se primjeniti samo u
slučaju epidemije kuge, bjesnila, ili posebno opasnih kužnih bolesti,
a odluku o njihovoj primjeni donosi Federalni ministar zdravstva.
U Federaciji BiH zabranjena je upotreba slijedećih rodenticida:
arsenov trioksid, fosfor, talium sulfat, ANTU i Gofacid.
VII Stručni nadzor provedbe mjera DDD
Stručni nadzor nad provedbom mjera DDD provodi Zavod. Ako mjere DDD
provodi Zavod, tada Zavod za javno zdravstvo FBiH koordinira, stručno
usmjerava i nadzire rad Zavoda.
Stručni nadzor nad provedbom mjera DDD podrazumijeva:
- provjeru izvršenih aktivnosti u smislu otklanjanja uslova koji
pogoduju prisustvu i
održavanju infestacije;
- uvid u primjenu biocidnih preparata (vrsta, koncentracija, način i
mjesto primjene
biocidnih preparata, norme primjene te pridržavanje svih ostalih
odredbi Programa
mjera i Provedbenog plana) na osnovu vođenja evidencije;
- provjeru stepena kontaminacije, onečišćenja ili infestacije na
osnovu objektivnih
kriterija ili vjerodostojne ankete;
- provjeru određenih (zadanih, predviđenih) postupaka DDD uvidom u
skladu s
Programom mjera i Provedbenom planu;
- ocjenu izvršenja programa po pojedinim elementima;
- predlog za korekciju (dopunu) u toku ako za to postoje opravdani
stručni razlozi.
VIII Inspekcijski nadzor izvođača u provedbi mjera DDD
Nadzor izvođača u provedbi Programa mjera u pogledu stručnog kadra i
potrebnih uslova koje moraju ispunjavati u skladu sa Pravilnikom o
uslovima u pogledu stručne spreme zaposlenika, tehničke opremljenosti,
prostorija i drugih uslova kojima moraju udovoljavati zdravstvene
ustanove, privredna društva odnosno fizičke osobe-obrtnici za
obavljanje dezinfekcije, dezinsekcije i deratizacije (Sl.novnine FBiH
br. 60/06, 82/06.), i Programu mjera provodi kantonalna sanitarna
inspekcija.
IX Izvori sredstava za provedbu DDD
Troškovi finansiranja provedbe mjera DDD na području Kantona su
troškovi vlasnika ili korisnika objekata i prostora pod sanitarnim
nadzorom iz poglavlja V ovog Programa, a troškovi koji se odnose na
javne površine i javna dobra finansiraju se iz Budžeta Općina i
Kantona.
X Način izvještavanja o provedenoj obaveznoj mjeri DDD
Tokom provedbe stručnog nadzora Zavod prikuplja i objedinjuje
izvještaje o provedenoj mjeri DDD kao posebnoj u bazu podataka. Baza
podataka Zavoda mora biti identična s podacima koje su dostavili
izvođači. Podaci se moraju redovno nadopunjavati elektronskim putem.
Zavod izrađuje stručni izvještaj s podacima o stepenu infestacije,
utrošku biocidnih pripravaka i stepenu pridržavanja propisanog
programa rada određenog Programom mjera i Provedbenim planom.
Na osnovu analize prikupljenih podataka o provedenim mjerama DDD Zavod
procjenjuje uspješnost provedenih mjera, te u skladu s tim predlaže
Program mjera za slijedeći period.
Zbirni izvještaji i rokovi dostave
Izvođači mjera DDD o obavljenoj DDD obavezni su polugodišnje pismeno
izvještavati Zavod o obavljenim mjerama DDD, te o vrstama i količini
utrošenih sredstava za DDD, najkasnije do 31. januara za prethodnu
godinu.
Zavod je dužan godišnje pismeno izvijestiti Ministarstvo za socijalnu
politiku, zdravstvo, raseljena lica i izbjeglice BPK, o provedenim
mjerama na području Kantona, a najkasnije do 31. marta za prethodnu
godinu.
Ministarstvo za socijalnu politiku, M I N I S T R I C A
zdravstvo, raseljena lica i izbjeglice
Bosansko-podrinjski kanton Goražde Dr Gordana Oršolić
Broj: 08-37-35-2/13
Goražde, 05.02.2013.godine