9 Sygn Akt I ACa 19/10 WYROK W

9 sygn. akt i aca 19/10 ----------------------------- wyrok w imieniu rzeczypospolitej polskiej dnia 10 czerwca 2010 r.

9
Sygn. akt I ACa 19/10
-----------------------------
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 czerwca 2010 r.
Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie :
Przewodniczący – Sędzia SA – Edyta Jefimko
Sędzia SA Anna Kozłowska ( spr.)
Sędzia SA Maria Rodatus
Protokolant st. sekr. sąd. Ewelina Walczuk
po rozpoznaniu w dniu 18 maja 2010r. w Warszawie
na rozprawie
sprawy z powództwa A. D.
przeciwko Skarbowi Państwa – Wojewodzie Mazowieckiemu
o odszkodowanie
na skutek apelacji powoda
od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie
z dnia 24 września 2009r. , sygn. akt I C 99/08
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w
Warszawie do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi
rozstrzygniecie o kosztach postępowania apelacyjnego.
Sygn. akt I Ca 19/10
U Z A S A D N I E N I E
W pozwie skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez
Wojewodę Mazowieckiego powód, A. D., domagał się zasądzenia na kwoty
202.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 lipca 2002r.,
tytułem odszkodowania obejmującego stratę rzeczywistą i utracone
korzyści w związku z pozbawieniem go własności lokalu nr […] w budynku
przy ul. […] w W. wraz z prawem do gruntu, co było następstwem
wydanego w dniu […] grudnia 1955r. przez Prezydium Rady Narodowej m.
st. Warszawa orzeczenia administracyjnego nr ST/TN/ […] odmawiającego
przyznania ówczesnym współwłaścicielom nieruchomości prawa własności
czasowej niezgodnie z przepisami tzw. dekretu warszawskiego.
Powód sprecyzował wysokość dochodzonego odszkodowania wskazując sposób
jego obliczenia to jest:
1. wartość lokalu = 149.400 zł (19,92m2 x 10.000 zł/m2= 199.200zł i z
tej kwoty 3/4 stosownie do wysokości jego udziału w nieruchomości przy
ul. […] czyli 149.400 zł )
2. utracone korzyści – 52.800 zł,
3. odsetki za opóźnienie – od daty uprawomocnienia się decyzji
Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia […] maja 2002r., KOC […],
stwierdzającej niezgodność z prawem decyzji Prezydium Rady Narodowej
m. st. Warszawy z dnia […] grudnia 1955r..
Pozwany wnosił o oddalenie powództwa.
Wyrokiem z dnia 24 września 2009r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił
powództwo. W motywach rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy ustalił, że powód
jest spadkobiercą i następcą prawnym J. R., S. S. i A. R.,
przedwojennych współwłaścicieli nieruchomości położonej w W. przy ul.
[…], objętej działaniem dekretu z dnia 26 października 1945r. o
własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz.U. nr
50/1945r.,poz.279).Współwłaściciele ci w dniu […] lutego 1947r.
złożyli w trybie art. 7 dekretu wniosek o przyznanie im prawa
własności czasowej do tej nieruchomości. Orzeczeniem administracyjnym
z dnia […] grudnia 1955r., nr […] Prezydium Rady Narodowej m. st.
Warszawy nie uwzględniło tego wniosku odmawiając przyznania własności
czasowej nieruchomości i jednocześnie stwierdzając przejęcie na
własność Skarbu Państwa znajdującego się na tej nieruchomości budynku.
Na wniosek spadkobierców, Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. decyzją
z dnia […] maja 2002 r., sygn. KOC/[…], stwierdziło nieważność
orzeczenia z dnia […] grudnia 1955r., jako wydanego z rażącym
naruszeniem prawa.
Zanim doszło do stwierdzenia w powyższy sposób wadliwości orzeczenia z
dnia […] grudnia 1955r., Kierownik Wydziału Geodezji i Gospodarki
Gruntami Urzędu Dzielnicowego Warszawa […] decyzją z dnia […] grudnia
1989 r. nr […] znak W.G […], orzekł o sprzedaży S. K. lokalu
mieszkalnego nr […] znajdującego się w budynku położonym na tej
nieruchomości, o powierzchni 19,92 m2 wraz z częścią wynoszącą 0.037
budynku i innych urządzeń służących do wspólnego użytku ogółu
mieszkańców i równocześnie oddał S. K. w użytkowanie wieczyste na 99
lat grunt o powierzchni 184 m2, na którym usytuowany jest budynek. W
wykonaniu tej decyzji zawarta została umowa sprzedaży lokalu i prawa
użytkowania wieczystego gruntu. Obecnie właścicielem tego lokalu jest
M. Z.
Na wniosek A. D., Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. decyzją z dnia
[…] maja 2007r., sygn. KOC/[…] stwierdziło, że decyzja z dnia […]
grudnia 1989r. o sprzedaży lokalu, wydana została z naruszeniem prawa,
jednakże nie można stwierdzić jej nieważności z powodu wywołania przez
nią nieodwracalnych skutków prawnych.
Ponowne rozstrzygnięcie o wniosku dekretowym doprowadziło do zawarcia
przez m. st. Warszawa w dniu […] listopada 2004r. ze spadkobiercami
przedwojennych współwłaścicieli nieruchomości umowy o oddanie udziału
w gruncie w użytkowanie wieczyste, z wyłączeniem pięciu wcześniej
sprzedanych w budynku lokali, w tym z wyłączeniem lokalu M. Z. Na
skutek dokonanych przez spadkobierców czynności prawnych udział powoda
w prawach związanych z nieruchomością wynosi 3/4 części.
Sąd Okręgowy ocenił, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.
Powód jako podstawę roszczenia wskazywał dwie decyzje:
1. orzeczenie administracyjne z dnia […] grudnia 1955r. nr […]
Prezydium Rady Narodowej m. st. Warszawy nie uwzględniające wniosku w
sprawie przyznania własności czasowej nieruchomości oraz 2. decyzję
Kierownika Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu
Dzielnicowego Warszawa […] z dnia […] grudnia 1989r. nr […], znak […],
o sprzedaży lokalu mieszkalnego nr […].
Co do pierwszej decyzji jako podstawy roszczenia odszkodowawczego – z
uwagi na to, że zastosowanie ma art. 160 k.p.a. (w związku z art. 5
ustawy z dnia 17 czerwca 2004r. – o zmianie ustawy- Kodeks cywilny
oraz niektórych innych ustaw, Dz.U.nr 162, poz.1692) powództwo nie
mogło być uwzględnione ponieważ powód nie wyczerpał wymaganej tym
przepisem, jako uprzedniej w stosunku do sądowej drogi realizacji
roszczenia odszkodowawczego, drogi postępowania administracyjnego .
W odniesieniu do decyzji drugiej, w ocenie Sądu Okręgowego decyzja ta
była następstwem decyzji pierwszej i nie pozostawała w związku
przyczynowym ze szkodą poniesioną przez powoda .
W apelacji od tego wyroku powód zarzucił :
1. błąd w ustaleniach faktycznych
–mający wpływ na treść zaskarżonego wyroku przez przyjęcie, że nie
wykazał, aby na skutek wydania bezprawnej decyzji poniósł szkodę i aby
istniał związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem wywołującym szkodę o
szkodą,
–skutkujący przyjęciem, że w sprawie winien mieć zastosowanie art. 160
k.p.a.,
2. naruszenie prawa materialnego:
art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy- Kodeks
cywilny oraz niektórych innych ustaw, art. 417 k.c. i art. 77
Konstytucji RP,
3. naruszenie prawa procesowego:
art. 328§2 k.p.c. przez nie wskazanie w uzasadnieniu wyroku przyczyn
dla których dowodom w postaci dokumentów Sąd odmówił wiarygodności i
mocy dowodowej.
Zarzucając powyższe skarżący domagał się zmiany wyroku i uwzględnienia
powództwa ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy Sądowi I
instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Apelacyjny zważył :
apelacja jest uzasadniona.
Analiza treści uzasadnienia pozwu prowadzi do wniosku, że powód
roszczenie odszkodowawcze wiązał z decyzją z dnia Kierownika Wydziału
Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Dzielnicowego Warszawa […] z
dnia […] grudnia 1989r. nr […], znak […], o sprzedaży lokalu
mieszkalnego nr […]. Decyzja pierwsza, czyli orzeczenie
administracyjne z dnia […] grudnia 1955r. odmawiające przyznania prawa
własności czasowej została powołana w opisie zdarzeń jednakże powód
jako źródło swej szkody wskazał decyzję o sprzedaży lokalu. Nawet
gdyby decyzję pierwszą również traktować jako powołany w pozwie
element stanu faktycznego mającego uzasadniać żądanie zapłaty to
ograniczenie w apelacji stanu faktycznego należało uznać za
dopuszczalne , nie prowadzi to bowiem do naruszenia art. 383 k.p.c..
Rozważając czy istotnie pomiędzy decyzją o sprzedaży lokalu a szkodą
powoda nie ma, jak stwierdził Sąd Okręgowy, związku przyczynowego
zauważyć należy, że mimo iż sprzedaż odrębnej własności lokalu
następowała umową zawartą w formie aktu notarialnego, to jednak
dokonanie tej czynności prawnej, bez uprzedniej decyzji
administracyjnej było, w tamtym stanie prawnym, wyłączone.
Obowiązujący wówczas art. 35 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985r. o
gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości ( tekst jednol. Dz.
U. nr 14/1989r., poz.74 ze zm.) stanowił bowiem, że zawarcie umowy o
oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste lub umowy sprzedaży
nieruchomości państwowej poprzedza wydanie przez terenowy organ
administracji państwowej decyzji określającej osobę nabywcy oraz
przedmiot zbycia. Jakkolwiek więc umowa, jako czynność cywilnoprawna,
była samodzielna to przecież nie mogła dojść do skutku bez decyzji
określającej jej istotne postanowienia to jest przedmiot sprzedaży i
inne warunki sprzedaży, w szczególności zaś określającej beneficjenta
prawa czyli osobę nabywcy. Zakaz zawarcia umowy bez decyzji lub wbrew
jej treści jawił się jako oczywisty. Decyzja była konieczną przesłanką
zawarcia umowy i jej skuteczności. Umowa o ustanowieniu i sprzedaży
odrębnej własności lokalu skutkowała definitywnie niemożnością
zadośćuczynienia wnioskowi dekretowemu uprawnionego podmiotu i
jakkolwiek i umowa ta była źródłem szkody, to jednak nie było to
źródło, któremu można przypisać byt samodzielny. Więź miedzy decyzją
administracyjną a umową jest tak ścisła, że nakazuje przyjąć związek
przyczynowy pomiędzy tymi zdarzeniami. Bez decyzji pozytywnej nie
doszłoby do zawarcia umowy, a zatem nie postałaby szkoda. Istnieje
więc powiązanie kauzalne pomiędzy decyzją, a ubezskutecznieniem
roszczenia prawnego powoda czyli szkodą.
Niezależnie od tego powiązania kauzalnego nakazującego dostrzec
związek przyczynowy pomiędzy decyzją o sprzedaży lokalu a szkodą
powoda stwierdzić należy, że nie było dostatecznych podstaw do
upatrywania związku przyczynowego pomiędzy szkodą a wyłącznie decyzją
pierwszą, to jest orzeczeniem administracyjnym z dnia […] grudnia
1955r. odmawiającym przyznania prawa własności czasowej poprzednikom
prawnym powoda. Decyzja ta istotnie spowodowała, że za właściciela
poczytywano Skarb Państwa i Skarb Państwa w tej roli rozporządził
nieruchomością. Nie ulega jednak wątpliwości, że gdyby nie było
decyzji z dnia […] grudnia 1989r. o sprzedaży lokalu, to po
stwierdzeniu nieważności orzeczenia z dnia […] grudnia 1955r. i po
ponownym rozstrzygnięciu o wniosku dekretowym, następcy prawni
przedwojennych współwłaścicieli nieruchomości uzyskaliby wieczyste
użytkowanie całej nieruchomości, a nie tylko udziału w niej , z
wyłączeniem sprzedanych lokali. Zatem, jak już to wyżej stwierdzono, i
ta decyzja spowodowała niemożność zadośćuczynienia, w tej części,
wnioskowi dekretowemu uprawnionego podmiotu. Wieloczłonowy związek
przyczynowy nie wyłącza przyjęcia odpowiedzialności odszkodowawczej
jeżeli pomiędzy jego poszczególnymi ogniwami zachodzi zależność
przyczynowa adekwatna - a z taką sytuacją mamy do czynienia w sprawie
niniejszej. W wyniku działania wielości przyczyn powstał jeden skutek
w postaci szkody powoda wyrażającej się co najmniej w postaci utraty
części nieruchomości. Ta niepodzielność skutku oznacza też, że nie
jest możliwe wyodrębnienie w nim określonych części, które stanowiłyby
wyłączny rezultat działania jednej tylko przyczyny. Taki stan rzeczy
zaś powoduje, że powód był uprawniony do domagania się odszkodowania z
powołaniem się na przyczynę drugą czyli do twierdzenia, że źródłem
jego szkody jest decyzja z dnia 19 grudnia 1989r. o sprzedaży lokalu.
Istnienie, w ocenie Sądu Apelacyjnego, związku przyczynowego pomiędzy
niezgodną z prawem decyzją administracyjną z dnia […] grudnia 1989r. a
szkodą czyni, o ile z powodu braku takiego związku nastąpiło oddalenie
powództwa, to oddalenie nieuzasadnionym .
Wadliwość decyzji z dnia […] grudnia 1989r. została stwierdzona
decyzją SKO w W. z dnia […] maja 2007r. , znak KOC/[…] przez
orzeczenie, że została ona wydana z naruszeniem prawa. Wykładnia art.
5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy- Kodeks cywilny
oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 162/2004r., poz. 1692) w
dotychczasowym orzecznictwie sądów powszechnych i administracyjnych a
także Sądu Najwyższego doprowadziła do ukształtowania poglądu, że
jeżeli wadliwa decyzja administracyjna została wydana przed dniem 1
września 2004r., a stwierdzająca tę wadliwość decyzja nadzorcza
zapadła po tej dacie, to roszczenie odszkodowawcze może być
realizowane na drodze sądowej z pominięciem przewidzianej w art. 160
k.p.a. uprzedniej drogi postępowania administracyjnego ( por.
postanowienie SN z dnia 9 lipca 2009r., III CZP 47/09 lex nr 518113,
uchwała z dnia 6 listopada 2008r. III CZP 101/08, OSNC z.
4/2009r.,poz.57, uchwała z dnia 5 grudnia 2008r. III CZP 123/08 , OSNC
z.11/2009r.,poz.145 , wyrok WSA w Warszawie z dnia 21 października
2005r. IV S.A./Wa 1356/05 lex 191299). Wynikające z powołanych
orzeczeń stanowisko co możliwości rozstrzygania o roszczeniu
odszkodowawczym wprost przed sądem powszechnym Sąd Apelacyjny w
składzie jak niniejszy podziela.
Stwierdzenie istnienia związku przyczynowego pomiędzy wadliwą decyzją
z dnia […] grudnia 1989r. o sprzedaży lokalu nr […] a szkodą powoda,
polegającą co najmniej na nie wejściu do jego majątku tej wartości
jaką ma sprzedany lokal i stwierdzenie przez Sąd Apelacyjny
dopuszczalności realizacji roszczenia odszkodowawczego na drodze
sadowej, z pominięciem drogi postępowania administracyjnego oznacza,
że zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu, a sprawa przekazaniu Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania .
W toku ponownego rozpoznania sprawy Sąd Okręgowy rozstrzygnie o
wartości utraconego prawa ( damnum emergens). Dodać należy, że w tym
zakresie Sąd Okręgowy czynił już ustalenia przeprowadzając dowód z
opinii biegłego, zatem w razie potrzeby opinię tę zaktualizuje, nadto
dokonane przez biegłego obliczenia podda ocenie co do przydatności dla
rozstrzygnięcia sprawy. Rozstrzygnie również Sąd Okręgowy o drugim
żądaniu, to jest żądaniu zasądzenia odszkodowania rekompensującego
utracone korzyści ( lucrum cessans) w postaci czynszu jaki powód
mógłby z tego lokalu, jak twierdził, uzyskać w okresie od wejścia w
życie Konstytucji czyli od 17 października 1997r. do dnia wydania
przez biegłego opinii ( k.95).
Mając przeto powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386
§4 k.p.c. i art. 108 §2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.