Edito 248 Wordt Eva Zelf De Verboden Vrucht…??? Kritische

edito 248 wordt eva zelf de verboden vrucht…??? kritische kijk op het bbb van de vlaamse administratie het rommelt al een hele tijd i

Edito 248
Wordt Eva zelf de verboden vrucht…???
Kritische kijk op het BBB van de Vlaamse administratie
Het rommelt al een hele tijd in het Vlaams ministerie. Reeds jarenlang
zijn diepgaande veranderingsprocessen in gang gezet, en ook deze
regering heeft daar ijverig aan voort gewerkt. Vanuit het
kerntakendebat en met de focus op het primaat van de politiek werd
heel de structuur grondig onder de loupe genomen door externe experten
met veel ervaring in bedrijfsherstructurering. Intussen is het nieuwe
blauwdrukje met de herschikking van beleidsdomeinen alom bekend. Zo
werden ook in het departement welzijn en gezondheid zes
verzelfstandigde agentschappen opgericht (te weten Vlaams
Psychiatrisch Centrum, Kind en Gezin, Jongeren Welzijn, Personen met
een handicap, Zorg en Gezondheid en Inspectie) met daarboven een
beleidsraad van de topambtenaren en naast elk agentschap een
raadgevend comité, waar het middenveld en de doelgroepen alsnog een
plaats krijgen. Heel het proces wordt aangestuurd door een
veranderingsmanager die daar een meer dan vette kluif aan heeft.
Dit alles leek nog een ver van ons bed show, zolang de discussie over
het eigenlijk statuut van de agentschappen niet aan de orde was.
Intussen werden drie nieuwe types gelanceerd, met name IVA (intern
verzelfstandigd agentschap), IVA met rechtspersoonlijkheid en EVA
(extern verzelfstandigd agentschap). Op alle administratieve units die
nu bestaan moet zulk een nieuwe type-naam geplakt worden. Ten gronde
gaat het bij die indeling om de vraag welke graad van autonome
bestuursbevoegdheid aan een agentschap gegeven wordt, met welke vorm
van inspraak en betrokkenheid van het middenveld en de
cliëntdoelgroepen, en in hoeverre het rechtreeks geïntegreerd wordt of
niet in de Vlaamse administratie, onder de al of niet directe
verantwoordelijkheid van de bevoegde minister. Allerlei speculaties
deden de ronde, waarbij velen de stille hoop koesterden dat EVA hun
ega zou worden, dat niet zou geraakt worden aan de ‘verworven vrij
autonome statuten’ van sommige sectoren en dat zelfs een uitbreiding
daarvan naar andere sectoren mogelijk zou zijn.
Intussen werd hier echter de ontnuchterende sluier gelicht: behoudens
voor initiatieven waarbij de Vlaamse regering rechtsreeks door haar
zelf georganiseerde zorg of dienstverlening aan de bevolking aanbiedt,
worden alle beleidsstructuren tot het IVA type (al of niet met
rechtspersoonlijkheid) herleid. Dit heeft zware repercussies voor het
Vlaams Fonds en Kind en Gezin. Meteen wordt de moeizaam verworven en
toch wel originele constructie van partnerschap in het beleid en
medebeheer in deze sectoren – die ons soms in het buitenland benijd
wordt – van zowel de welzijnsinitiatieven als de doelgroeporganisaties
afgebouwd, en dit uitgerekend op een moment waar de mainstream van het
beleid vanuit concepten van vraaggestuurde en vraaggerichte zorg deze
betrokkenheid en hun steeds meer verfijnde afstemming ‘in
partnerschap’ op het beleid broodnodig heeft. Begrijpe wie kan!
Men kan natuurlijk gissen wat de achtergronden van deze beslissing
zijn. Op de voorgrond staan ongetwijfeld een visie op het primaat van
de politiek en op stroomlijning van het management in die richting.
Men ontkomt echter niet aan de indruk dat er meer achter zit. Het gaat
wellicht ook om het ‘op zijn plaats’ zetten van het te gekleurde
middenveld, waarmee trouwens tegelijk de impact van een historisch
gegroeid overwicht vanuit een bepaalde hoek door de huidige
meerderheid wordt gecorrigeerd. In tegenstelling tot andere ingrepen,
waarbij in bepaalde sectoren omwille van een meer cliëntgerichte
aanpak gestreefd wordt naar een nieuwe eenheidsstructuur of eenvormig
netwerk gestuurd door de overheid zelf, kan hier zelfs het
cliëntgerichte argument niet meer worden aangevoerd.
Nu is het ook zo dat in de relatie tussen de overheid en de VOI’s met
medebeer niet altijd alles van een leien dakje liep. Wat ook
begrijpelijk is, aangezien de concertatie met alle betrokkenen in één
structuur en in één moment plaats vindt. Eens men - soms moeizaam -
een consensus gevonden heeft, is deze moeilijk ook door het beleid te
relativeren, maar tegelijk zijn heel wat andere overlegstappen meteen
overbodig en weet het beleid waar het aan toe is. Het beproefde spel
van ‘verdeel en heers’ kan hierdoor niet meer gespeeld worden. En hoe
zwaar de kritiek van sommigen op dit model ook is, het kan niet
ontkend worden dat het door de betrokkenheid van het middenveld ook
een zekere democratische legitimiteit bezit, sterk gebaseerd blijft op
de principes van het sociale zekerheidsmodel en de
eindverantwoordelijkheid van de regering en parlement erkent en
respecteert.
De toch wel performante en dynamische resultaten van de VOI’s staan in
schril contrast met deze van sectoren die volledig in de administratie
waren ingebed. Deze vorm van verzelfstandiging hoeft dan ook een goed
begrepen primaat van de politiek niet in de weg te staan. Bovendien
kan men in deze structuren gerust spreken over de weldaden van een
permanente bevruchting van de cybernetische cirkel van
beleidsvoorbereiding, beleidsvorming en beleidsuitvoering én evaluatie
waarbij alle partners betrokken zijn. Dit uit elkaar trekken en alleen
beleidsuitvoering in het agentschap steken, lijkt dan ook een meer dan
serieuze stap achteruit. De participatiebeweging van onderuit gegroeid
in de jaren tachtig in gezinsorganisaties en gehandicaptenmiddens,
uitlopend op een stuk responsabilisering, wordt daarbij een forse halt
toegeroepen vanuit een toch wel heel onverwachte hoek. Het Vlaams
parlement bevestigde nochtans de legitimiteit van deze
participatie-eis met de oprichting van het Vlaams Fonds en Kind en
Gezin.
De maatschappelijke meerwaarde van deze VOI’s kan niet worden
onderschat omwille van volgende elementen: ze zijn een herkenbaar
aanspreekpunt voor de klant, verzekeren rechtstreekse participatie van
alle betrokken actoren met responsabilisering van de administratie, de
gebruikers en de zorgverstrekkers, en staan in voor een continue
terugkoppeling van gebruikersgegevens en zorgbehoeften naar het
zorgaanbod en het beleid. Ook voor niet-VOI sectoren zou moeten
nagedacht worden over een betere vertegenwoordiging van gebruikers,
initiatiefnemers en deskundigen in de nieuwe aanpak.
Het nu voorliggende model staat daar mijlen ver van af. Het gevaar
voor nieuwe politisering en grotere bureaucratisering steekt dan ook
opnieuw de kop op. Maar vooral wordt het middenveld sterk
teruggefloten naar een beproefd liberaal model, dat in nog niet zo
oude boeken over burgerschap uitvoerig werd uiteengezet. Een nieuwe
politieke cultuur van verkozen mandatarissen die zonder middenveld in
eenzame verantwoordelijkheid erg ver van het volk dreigen te staan en
alleen oog hebben voor individuele potentiële kiezers. Ministers
zonder kabinet met loodzware administraties die het haast alleen voor
het zeggen zullen hebben. Immers, wat er van de adviescomités te
verwachten valt daar hebben we reeds een goed voorsmaakje van gekregen
in het verkwikkende verhaal van de Gezins- en Welzijnsraad…
Het reeds zo bijbels beladen begrip van de ongehoorzame EVA, symbool
van het stoute middenveld, die niet op haar plaats kon blijven en de
macht van haar overste, haar schepper als het ware ambieerde door aan
hem gelijk te willen zijn, krijgt hier wel een sprankelend nieuwe
betekenis. In de tuin van Eden die deze meerderheid wil scheppen wordt
EVA zelf de verboden vrucht!
Redactie