3 TPS 31 Małe Grupy W Kościele MAŁE

3 tps 3-1 małe grupy w kościele -----------------------------------------------------------------------------------------------------------

3
TPS 3-1 Małe grupy w Kościele
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
MAŁE GRUPY RELIGIJNE W KOŚCIELE
Uwagi wprowadzające - klasyfikacja grup (granice podziałów nie zawsze
są ostre)
Grupa społeczna - „zbiór osób, które powstają we wzajemnych
komunikacjach, interakcjach i relacjach, podzielają wzajemne interesy
i wartości, ukierunkowują się na wspólne cele, spełniając przy tym
określone role według zajmowanego statusu”1.
 Grupy formalne - tworzone na podstawie przyjętego porządku prawnego,
najczęściej „odgórnie” przez władzę, która chce zachować przyjęty
porządek; oparte na relacjach funkcjonalnych, wynikających z dążenia
członków do określonego celu, zbudowane racjonalnie, przybierają
porządek organizacji (np. stowarzyszenia, grupy zawodowe)
 Grupy nieformalne - kształtują się spontanicznie, na zasadzie
sympatii i międzyludzkich relacji, decydują bardziej emocje; nie
posiadają ścisłych struktur organizacyjnych, powstają częściej z
inicjatywy oddolnej, mają własny, indywidualny styl działania (np.
ruchy odnowy religijnej)
 Grupy pierwotne - ich powstawanie łączy się z wcześniejszymi cyklami
ludzkiego życia, występują w fazie kształtowania osobowości i
socjalizacji, np. rodzina, sąsiedztwo, grupy rówieśnicze
 Grupy wtórne - wszystkie inne, cechują się bardziej rzeczowymi
kontaktami, racjonalnością, wąskimi, wybranymi celami
 Grupy wielkie - zwykle tworzą organizacje (wewnątrz wielkich grup
powstają małe grupy)
 Grupy małe, nazywane niekiedy grupami podstawowymi (wspólnotami
podstawowymi), zwykle wytwarzają małe wspólnoty
Ogólnie rzecz biorąc, mała grupa to zespół kilku do kilkunastu osób,
ale niektórzy socjologowie mówią nawet o kilkudziesięciu. Bardziej
decydują tu silniejsze więzi międzyosobowe i lepsza wzajemna
znajomość. Następuje tzw. kontakt „twarzą w twarz” (ang. „face to
face”). Do grupy wchodzi się „całościowo” do organizacji „częściowo”
W obecnym wykładzie interesować nas będą grupy małe zarówno o
nieformalnym jak i formalnym charakterze (mogą być małe grupy w ramach
stowarzyszeń katolickich, a więc posiadające formalne więzi, bądź w
ramach ruchu, bądź w różnych duszpasterstwach).
Mówimy o grupach wtórnych, które powstały w Kościele, by realizować
ustalone cele.
1. Socjologiczne źródła powstawania małych grup -
*
naturalna potrzeba wyjścia z anonimowości, bycia zauważanym,
docenianym
*
potrzeba łączenia się w grupy społeczne
*
potrzeba oparcia w innych ludziach; pewnego „zakotwiczenia wśród
innych osób myślących podobnie
*
poczucie wyzwolenia z niepewności
*
w grupie łatwiej osiągnąć wyznaczone cele
*
łatwiej zaspokoić indywidualne potrzeby materialne i duchowe
*
potrzeba wypowiedzenia się (podzielenia własnymi problemami)
*
potrzeba przyjaźni; tu głębszy międzyosobowy kontakt; cieplejsza
atmosfera
*
podbudowanie jednostkowego prestiżu
*
ideały stają się dotykalne
*
doskonalszy i szybszy rozwój jednostki
*
zaspokojenie potrzeby aktywnego włączenia się w życie społeczne
(na tle masowości i centralizmu)
2. Teologiczno-eklezjologiczne źródła małych wspólnot
Biblia:
*
mała wspólnota rodzinna
Rdz 2, 18. 2-24 Potem Pan Bóg rzekł: „Nie jest dobrze, żeby mężczyzna
był sam; uczynię mu zatem odpowiednią dla niego pomoc. Po czym Pan Bóg
z żebra, które wyjął z mężczyzny, zbudował niewiastę. A gdy ją
przyprowadził do mężczyzny, mężczyzna powiedział: Ta dopiero jest
kością z moich kości i ciałem z mego ciała! Ta będzie się zwała
niewiastą, bo ta z mężczyzny została wzięta. Dlatego to mężczyzna
opuszcza ojca swego i matkę swoją i łączy się ze swą żoną tak ściśle,
że stają się jednym ciałem”.
*
„Reszta Izraela” - wobec rzeszy niewiernych Bogu pozostała mała
garstka wiernych w Narodzie Wybranym; ona stanowiła zalążek odnowy
Narodu; dzięki niej ocaleli inni
por. np.
Iz 10, 21-22: „Reszta powróci, Reszta Jakuba do boga Mocnego. Bo
choćby lud twój, o Izraelu, był jak piasek morski, Reszta z niego
powróci”.
Mi 5, 6: „Wówczas będzie Reszta Jakuba wśród wielu ludów jak rosa
[zesłana] przez Pana, jak obfity deszcz na trawę, które nie pokładają
nadziei w człowieku ani się na synów ludzkich nie oglądają”.
Rz 11, 5: „Tak przeto i w obecnym czasie ostała się tylko Reszta
wybrana przez łaskę”.
Patrz też Biblia Tysiąclecia słownik niektórych biblijnych.
*
Małe grupy Apostołów i uczniów Chrystusa. Chrystus zwraca się do
mas a potem spotyka z uczniami w celu pogłębienia nauki,
przygotowania do apostolskiej misji, zawiązania głębszych więzi;
mała grupa uczniów zalążkiem Kościoła
Mk 3, 13-14 „Potem wyszedł na górę i przywołał do siebie tych, których
sam chciał, a oni przyszli do Niego. I ustanowił Dwunastu, aby Mu
towarzyszyli, by mógł wysyłać ich na głoszenie nauki”.
Mk 4, 34 „A bez przypowieści nie przemawiał do nich [ludu]. Osobno zaś
objaśniał wszystko swoim uczniom”.
*
Małe grupy chrześcijan w Dziejach Apostolskich, pierwsze
gminy-wspólnoty, zalążek rozwijającego się Kościoła
Dz 2, 42-46 „Trwali oni w nauce Apostołów i we wspólnocie, w łamaniu
chleba i w modlitwie. Bojaźń ogarniała każdego, gdyż Apostołowie
czynili wiele znaków i cudów. Ci wszyscy, co uwierzyli, przebywali
razem i wszystko mieli wspólne. Sprzedawali majątki i dobra i
rozdzielali je każdemu według potrzeby. Codziennie trwali jednomyślnie
w świątyni, a łamiąc chleb po domach, przyjmowali posiłek z radością i
prostotą serca”.
*
Obraz ciała Kościoła w nauczaniu św. Pawła (Rz 12, 3-9; 1Kor 12,
12-30) - w ciele są na mniejsze cząstki, które wkomponowane są w
całość, ożywiają całość, każda z nich ma swoje zadanie wobec
innych (charyzmat).
Mała wspólnota znakiem całego Kościoła - małe wspólnoty; na swój
sposób realizacją wspólnoty Kościoła powszechnego.
Dekret o apostolstwie świeckich, n. 17:
„Apostolstwo indywidualne znajduje specjalne pole działania w krajach,
gdzie katolików jest mało i żyją w rozproszeniu. Tam to świeccy
rozwijając tylko indywidualną działalność apostolską, czy to z powodów
wyżej wspomnianych, czy też z przyczyn szczególnych, wynikających z
ich zajęć zawodowych, mogliby się też z korzyścią zbierać dla wymiany
poglądów w małych zespołach, działających bez wszelkich ściślej
określonych form ustawowych czy organizacyjnych, by przez to znak
wspólnoty Kościoła zawsze ukazywał się innym ludziom jako prawdziwe
świadectwo miłości. W ten sposób, przez przyjaźń i wymianę
doświadczeń, udzielając sobie nawzajem pomocy duchowej, nabierają sił
do pokonania przeszkód w życiu i działalności zbyt odosobnionej oraz
do przynoszenia obfitszych owoców apostolstwa”.
Paweł VI, Adhortacja Evangelii nuntiandi, n. 58 dużo miejsca poświęca
małym grupom (pozytywy, zagrożenia, kryteria kościelności)
Jan Paweł II, Adhortacja Christifideles laici n.29 wymienia mniejsze
grupy i wspólnoty w Kościele, pisząc o ich ważnej roli w Kościele
„Możemy wręcz mówić o nowej epoce zrzeszeń katolików świeckich [...]
wielkie jest bowiem bogactwo i wielorakie zasoby, którymi Duch Święty
ożywia Kościół; wielkie też są zdolności organizacyjne i
wspaniałomyślność laikatu[...]
Istnieje wszelako wśród nich powszechna i głęboka zbieżność celu,
który je ożywia, a którym jest odpowiedzialne uczestnictwo w misji
Kościoła głoszącego Ewangelię Chrystusa jako źródło ludzkiej nadziei i
odnowy społecznej.
Zrzeszanie się świeckich w celu realizowania zadań duchowych i
apostolskich posiada wiele motywów i jest odpowiedzią na wiele
zapotrzebowań. Wyraża się w tym bowiem społeczna natura człowieka oraz
realizuje potrzeba poszerzenia zakresu i skuteczności jego działań. W
rzeczywistości wpływ „kulturowy”, będąc źródłem i bodźcem, ale także
owocem i znakiem wszelkich innych przemian w środowisku i
społeczeństwie, może zaistnieć tylko dzięki działaniu nie tyle
jednostek, co „podmiotu społecznego”, to jest jakiejś grupy,
wspólnoty, zrzeszenia bądź ruchu. [...] rozmaite formy zrzeszonej
działalności świeckich, właśnie w świecie zsekularyzowanym, stanowią
wyjątkowo cenną pomoc dla wielu ludzi w prowadzeniu chrześcijańskiego
życia zgodnego z wymaganiami Ewangelii oraz w zaangażowaniu misyjnym i
apostolskim.
Ale poza tym wszystkim istnieje też głęboka racja natury teologicznej,
która uzasadnia i implikuje zrzeszanie się świeckich: przyczyna
eklezjologiczna, wyraźnie uznana przez Sobór Watykański II, widzący w
apostolstwie zespołowym „znak wspólnoty i jedności Kościoła w
Chrystusie” (DA 78).
3. Specyficzne szanse jakie stwarzają małe grupy dla Kościoła
*
Wyjście z anonimowości (szczególnie ważne w tzw. masowym
duszpasterstwie). nawiązanie konkretnych więzi.
*
Przeżycie braterstwa, intymności, okazja do wyrażenia
indywidualnych uczuć.
*
Są bliżej ludzi i ich codziennych sytuacji, łatwiej odpowiadają na
indywidualne potrzeby(indywidualne podejście, możliwość dyskusji,
dzielenia się Słowem Bożym, możliwość odpowiedzi na indywidualne
pytania, bezpośredni kontakt z kierującym, możliwość szybkiej
kontroli asymilowanych wartości).
*
Łatwiejsza niż w masie asymilacja wartości religijnych  rola
formacyjna i wychowawcza małej grupy.
*
Miejsce szczególnie dynamicznego świadectwa (w bliższym kontakcie
więcej okazji do dawania wzajemnego przykładu, zachęt, wzajemnego
oddziaływania).
*
Stąd często miejsce nawrócenia i ożywienia wiary.
*
mała grupa seminarium ewangelizacji (ewangelizacja w znaczeniu
„ad intra”)
*
Wychowuje, uczy odpowiedzialności i zaangażowania apostolskiego
*
Łatwiejsza szansa włączenia w życie większej społeczności
kościelnej, podjęcia konkretnej służby w tejże (choćby
najmniejszej posługi); Przełamywanie barier, które nie pozwalają
włączyć się w życie całej wspólnoty parafialnej; Stworzenie
konkretnej okazji do zaangażowania apostolskiego.
*
Poprzez udział w małej grupie wierzący odkrywa tajemnicę Kościoła
jako wspólnoty: uczy się, że Kościół to „my” a nie „oni”, tzn. my
wszyscy wierzący, a nie „oni duszpasterze”, (bądź też jacyś
nieokreśleni ludzie); odkrywa własną podmiotowość w Kościele.
*
Wierzący uczy się, że Kościół nie jest tylko moją własnością; są w
nim także inni (ważne szczególnie dla duszpasterzy
*
identyfikacja z Kościołem („znak wspólnoty i jedności Kościoła w
Chrystusie” DA 18).
*
Większa szansa otwarcia na inne osoby ze środowiska (przyjęcie do
grupy osób dotąd mało zaangażowanych i aktywnych religijnie;
zobojętniałych religijnie, niewierzących. Docierają tam, gdzie nie
dociera zwyczajne, tzw. masowe duszpasterstwo .
*
małe grupy mają większą dynamikę misyjną, są skuteczniejszymi
podmiotami ewangelizacji (w znaczeniu „ad extra”).
4. Uwagi końcowe:
W promowaniu małych grup nie chodzi o zastępowanie duszpasterstwa
zwyczajnego (masowego), ale raczej o jego ożywienie, także
podprowadzanie ludzi do posług duszpasterstwa zwyczajnego (udział w
liturgii parafialnej, sakramentach, rekolekcjach, katechizacji).
Głębszy problem - nie zamienić duszpasterstwa masowego, które mimo
swych braków posiada w Polsce ogromne znaczenie na duszpasterstwo
grup. Duszpasterstwo masowe i i duszpasterstwo małych grup wzajemnie
uzupełniają się.
W początkowych fazach, gdy praca z grupami dopiero rozpoczyna się,
może grozić niebezpieczeństwo odciągnięcia duszpasterza od troski o
ogół wiernych. Problem polega na umiejętnym dzieleniu
odpowiedzialności i przekazywania jej coraz szerszym kręgom świeckich.
Ostatecznie nie ma konfliktu, gdy każdy odkryje swoje powołanie i
będzie je realizował: Kapłan - kierownik duchowy, szafarz sakramentów,
nauczający (przekazujący słowo), świeccy - podejmujący posługi wg
swych charyzmatów, kompetencji: troska o sprawy materialne, opieka nad
chorymi, posługi liturgiczne itp. Sytuacja w Polsce minionego okresu
sprawiła, iż księża podejmowali wiele obowiązków nie wiążących się z
ich specyficznym powołaniem i w ten sposób zastępowali świeckich
(ksiądz miał kontakty, autorytet, załatwiał wiele spraw - laicyzacja
kleru). Powinni powrócić do spraw związanych ściśle z ich kapłańskim
powołaniem (np. na oazie pozostać z młodzieżą, dać im okazję do
rozmowy, spowiedzi, solidnie przygotować konferencję).
Nie można mieć wątpliwości co do znaczenia małych grup w Kościele. Ich
rolę akceptują i popierają liczne wypowiedzi kościelnych dokumentów.
1 W. Piwowarski, Grupa społeczna, w: Słownik Katolickiej Nauki
Społecznej, Warszawa 1993, s. 58 -59.