7 Rynek W Gospodarce 1 Gospodarstwa Domowe I Rolne

7. rynek w gospodarce 1. gospodarstwa domowe i rolne – rodziny , składające się z konsumentów, dla których najważniejszym cel

7. Rynek w gospodarce
1.
Gospodarstwa domowe i rolne – rodziny , składające się z
konsumentów, dla których najważniejszym celem jest zaspokojenie
potrzeb. Cel ten jest realizowany poprzez zakup odpowiednich
towarów (żywność, odzież, mieszkanie) czy korzystanie z różnych
usług (telekomunikacyjne, transportowe, fryzjerskie czy naprawy).
Gospodarstwa domowe są też właścicielami gruntów, budynków,
mieszkań, samochodów, maszyn i urządzeń. Istotne jest również to,
że świadczą pracę na rzecz innych podmiotów gospodarczych, czyli
ich członkowie są pracownikami.
2.
Przedsiębiorstwa – skupiają producentów, dla których celem jest
osiąganie zysku dzięki prowadzonej działalności produkcyjnej i
usługowej. Zajmują się wytwarzaniem określonych dóbr lub
świadczeniem usług.
Dobra – wolne (ziemia, woda itd.), i gospodarcze (efekt pracy
człowieka- wytwory materialne służące zaspokajaniu potrzeb)
Świadczenie usług – wykonywanie określonych czynności na rzecz
nabywców
3.
Państwo – sprawuje kontrolę nad przedsiębiorstwami i
gospodarstwami domowymi.
Wszystkie podmioty są od siebie zależne , oddziałują na siebie
wzajemnie i wchodzą w obustronne relacje, związane głównie z
transportem wymiany i przebiegające na różnego rodzaju rynkach. Są ze
sobą powiązane poprzez strumień pieniądza i strumień towarów i
stanowią Gospodarkę Narodową.
Rynek to miejsce przeprowadzania wymiennych transakcji
kupna-sprzedaży, ale i proces polegający na uzgodnieniu przez strony
wszystkich warunków transakcji. To całokształt stosunków
handlowo-gospodarczych, obejmujących sprzedaż i kupno towarów oraz
usług. Sprzedawcy, reprezentują podaż, a nabywcy popyt.
Rodzaje rynków
Rynek dzieli się ze względu na:
*
zasięg przestrzenny (geograficzny),
*
przedmiot wymiany.
Ze względu na zasięg przestrzenny (geograficzny) wyróżnia się rynki:
*
lokalny, obejmujący niewielki obszar (np. miasto),
*
regionalny, (powiat, województwo),
*
krajowy, (obszar państwa),
*
międzynarodowy, (terytorium przynajmniej dwóch państw),
*
globalny, (obszar całego świata)
Ze względu na przedmiot wymiany dzieli się:
*
dóbr i usług konsumpcyjnych – przedmiotem obrotu są towary i
usługi zaspokajające potrzeby konsumentów. Stykamy się z nim
codziennie, robiąc zakupy. Towary kupowane są dla zaspokajania
potrzeb nabywców, a zatem konsument nabywa wyrób od producenta
przy udziale pośredników – hurtowni i sklepów.
*
czynników produkcji:
Rynek czynników produkcji (zasoby)- producent chcąc wytworzyć
określone towary, potrzebuje surowców, materiałów, półproduktów,
narzędzi, maszyn, a także ludzi którzy będą pracować w jego firmie.
Czynniki produkcji = ZASOBY
Naturalne
„ziemia”
Ludzkie
„praca”
Kapitałowe
„kapitał”
Informacyjne
„wiedza”
Wszystkie środki do produkcji, które pozyskujemy ze środowiska w
stanie naturalnym, nieprzetworzonym przez człowieka
Wszystkie środki do produkcji, które związane są z człowiekiem
oraz jego umiejętnościami, zdolnościami, wykształceniem
Wszystkie środki, które już wcześniej zostały wytworzone przez
człowieka i teraz służą do produkcji dóbr
Zgromadzone i przechowywane zbiory informacji służące do
przetwarzania i wykorzystywane w działalności gospodarczej
Np.
Woda, powietrze, węgiel kamienny, ropa naftowa, warzywa itp.
Np.
Umiejętności kierownicze, zdolności językowe, wykształcenie
medyczne
Np.
Nieruchomości, narzędzia, budynki, komputery, samochody
Np.
Ogólna wiedza, systemy informacyjne w przedsiębiorstwie,
organizacji, państwie
*
finansowy – na nim transakcje dokonywane są w formie pieniężnej. W
zależności od rodzaju transakcji wyróżnia się:
- rynek pieniężny (krótkoterminowe operacje środkami pieniężnymi),
- rynek kapitałowy (średnio- i długoterminowe inwestycje kapitałowe
oraz obrót papierami wartościowymi),
- rynek walutowy.
Wyróżnia się także:
*
Rynek producenta (rynek sprzedawcy) - mamy z nim do czynienia
wówczas, gdy oczekiwania nabywców zgłaszane na rynku znacznie
przewyższają oferowaną do sprzedaży ilość produktów. Sprzedawcy
nie zabiegają o konsumenta, dóbr jest za mało i nabywcy muszą
rywalizować w ich zdobywaniu. (w konsekwencji: korupcja, system
kartkowy, talony, przydziały)
*
Rynek konsumenta (rynek nabywcy)– ilość produktów przeznaczonych
do sprzedaży przewyższa zapotrzebowanie i możliwości nabywcze
klientów. Przedsiębiorstwa produkują to, co znajduje aprobatę
nabywców i właściwie zaspokaja ich potrzeby.
Struktury rynkowe
Nieodłącznym elementem rynku jest konkurencja. W jej wyniku kształtują
się struktury rynkowe pojedynczych produktów lub ich grup.
4 główne modele struktur rynkowych:
*
Monopol – gdy na rynku działa tylko jeden producent (sprzedawca).
Ponieważ ustala on i kontroluje poziom cen oferowanych przez
siebie produktów, nazywa się go dawcą ceny. Wejście innych
producentów na rynek w pełni zmonopolizowany jest praktycznie
niemożliwe.
*
Oligopol – odnosi się do sytuacji, w której niewielu producentów
ma znaczny udział w rynku. Oferują oni zarówno produkty jednorodne
(np. surowce), jak i zróżnicowane (np. samochody). Ceny są
dyktowane przez największe przedsiębiorstwo oligopolu, tzw. lidera
cenowego, lub ustalane w wyniku porozumienia między producentami
(często jest ono nielegalne i tajne- ma charakter zmowy). Wejście
na rynek oligopolistyczny jest trudne, głównie z uwagi na bariery
ekonomiczne.
*
Konkurencja monopolistyczna – charakteryzuje rynek, na który wielu
producentów dostarcza podobne , choć nie takie same produkty (np.
proszki do prania, buty, mleko). Dzięki temu mogą oni odrębnie
ustalać ceny (pod warunkiem, że nie będą one zbytnio odbiegać od
cen podobnych produktów na rynku). Główną formą rywalizacji
pomiędzy producentami jest konkurencja niecenowa, polegająca m.
in. na popularyzacji marki (głównie przez reklamę) oraz
prowadzenie aktywnej promocji sprzedaży. Duże nakłady finansowe
przeznacza się na reklamę i promocję utrudniając nowym producentom
wejście na rynek.
*
Konkurencja doskonała – na rynku występuje wielu sprzedających i
kupujących, a oferowane produkty są homogeniczne (jednorodne), np.
ziemniaki. Dzięki temu ceny są ustalane przez rynek, a nie przez
sprzedawców. W tej sytuacji mówi się, że sprzedający są biorcami
ceny. Wejście na rynek nowych producentów nie jest ograniczone
żadnymi barierami.
*
Kartel – to forma porozumienia między przedsiębiorstwami,
dotycząca zazwyczaj poziomu cen, rozmiarów produkcji oraz rynków
zbytu. Ograniczając produkcję, kartel sztucznie zawyża cenę, co
umożliwia maksymalizacje zysku. Przykładem międzynarodowego
kartelu jest Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową
(OPEC).
FUNKCJE RYNKU
informacyjna
równowagi
akceptacji towarów i usług
alokacyjna
Dostarczanie producentom (sprzedawcom) i nabywcom (klientom)
podstawowych informacji o rynku: popycie, podaży i cenie
Wyrównywanie poziomów i struktury podaży oraz popytu towarów i usług
dzięki informacjom o parametrach rynku dostarczanych producentom i
nabywcom.
Weryfikacja przydatności towarów i świadczonych usług przez udzielenie
bądź odmowę akceptacji ze strony nabywców (brak akceptacji oznacza
konieczność wycofania ich z rynku.
Jest związana z przemieszczaniem się zasobów pracy, środków produkcji
i kapitałów do tych rodzajów działalności gospodarczej, które
przynoszą największy zysk, czyli są najbardziej efektywne.
4