Strategia Rozwoju Społeczno – Gospodarczego Miasta I Gminy

strategia rozwoju ================= społeczno – gospodarczego miasta i gminy chmielnik --------- część i diagnoz

Strategia rozwoju
=================
społeczno – gospodarczego
miasta i gminy
chmielnik
---------

Część I
DIAGNOZA STANU PRZESTRZENNEGO,
SPOŁECZNegO I GOSPODARCZEGO miasta i GMINY
______________________________________________________
Wykonawca:
EPRD Biuro Polityki Gospodarczej
--------------------------------
i Rozwoju Regionalnego
----------------------
25 – 604 Kielce, ul. Szkolna 36 A
tel. 0 41 345 32 71 do 74; fax 345 25 87
Strategia rozwoju
-----------------
Społeczno – gospodarczego
-------------------------
miasta i gminy chmielnik
Zestawienie opracowań
Część I
=======
Diagnoza stanu przestrzennego, społecznego
i gospodarczego
Część II
========
Kierunki Rozwoju społeczno – Gospodarczego
Zespół autorski
Część I
Tadeusz Byczkowski – koordynator
Joanna Dobrowolska – sfera społeczna i kulturowa
Anna Gajek – uwarunkowania przyrodnicze, turystyka
Cezary Błach – infrastruktura techniczna
Tadeusz Kozłowski – gospodarka i rolnictwo
Część II
Mariusz Głodek – konsultacje społeczne, dokument finalny
SPIS TREŚCI
CZĘŚĆ I
=======
PODSTAWY OPRACOWANIA
................................................................
5
CZĘŚĆ II
DIAGNOZA STANU
........................................................................................
----------------------------------------------------------------------------------------
9
ROZDZIAŁ 1
----------
POŁOŻENIE GMINY
....................................................................................................
10
ROZDZIAŁ 2
----------
SFERA SPOŁECZNA.
...................................................................................................
13
ROZDZIAŁ 3
----------
SFERA PRZYRODNICZO - KRAJOBRAZOWA
........................................................
26
ROZDZIAŁ 4
----------
GOSPODARKA.......................................................................……………....................
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
39
ROZDZIAŁ 5
----------
INFRASTRUKTURA
.....................................................................................................
98
SPIS MAP POGLĄDOWYCH
====================
Mapa nr 1
Budowa geologiczna gminy
...........................................................
124
Mapa nr 2
Geomorfologia
...............................................................................
-------------------------------------------------------------------------------
125
Mapa nr 3
---------
Złoża kopalin .........................……………………………............
--------------------------------------------------------------
126
Mapa nr 4
---------
Mapa rolniczo – glebowa
..........................……...........................
-------------------------------------------------------
127
Mapa nr 5
Hydrografia i hydrogeologia ..............................…………….......
128
Mapa nr 6
Szata leśna ..............................……………......………………….
129
Mapa nr 7
Uwarunkowania przyrodnicze
............................……...................
130
Mapa nr 8
Schemat głównej sieci komunikacyjnej gminy ..........……............
131
Mapa nr 9
Schemat sieci elektroenergetycznych
...............................…........
132
Mapa nr 10
Gospodarka ściekowa gminy
.....................................................…
133
Mapa nr 11
Projektowany układ sieci gazowej gminy
..............................……
134
...
CZĘŚĆ I
PODSTAWY OPRACOWANIA
SPIS TREŚCI
1.
Podstawy formalno prawne i zadania „Strategii”
.........................
7
2.
Podstawy merytoryczne opracowania
...........................................
7
3.
Cele Strategii
.................................................................................
7
4.
Tok oraz zakres prac nad Strategią
...............................................
8
1.
Podstawy formalno – prawne i zadania Strategii Rozwoju Społeczno –
Gospodraczego miasta i Gminy chmielnik
Niniejsza Strategia została opracowana w oparciu o umowę nr ZP 2/99,
zawartą w dniu 16.06.1999r., pomiędzy Zarządem Miasta i Gminy
Chmielnik – Zamawiającym, a firmą EPRD Biuro Polityki Gospodarczej i
Rozwoju Regionalnego - Wykonawcą.
Podstawowym zadaniem Strategii jest merytoryczne i metodyczne
określenie warunków, celów oraz kierunków rozwoju społeczno –
gospodarczego gminy w aspekcie polityki rozwojowej województwa i
państwa. Opracowanie to będzie służyć gminie do sformułowania trafnej
oceny swych szans i zagrożeń rozwoju oraz określenia kierunków
dalszych działań.
2.
Podstawy merytoryczne opracowania
Przedmiotowa Strategia, oprócz omówionych powyżej podstaw
formalno-prawnych została opracowana w oparciu o obowiązujące lokalnie
akty prawne typu Rozporządzenia Wojewody Świętokrzyskiego oraz zgodnie
z zaleceniami wynikającymi z opracowań programowych przyjętych przez
Samorząd Województwa Świętokrzyskiego i Rząd Polski.
Inne programy i opracowania na których bazuje Strategia to m.in.:
Krajowy Program Zwiększania Lesistości opracowany przez Ministerstwo
Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Koncepcja
Krajowej Sieci Ekologicznej (ECONET – POLSKA) oraz inne opracowania
tematyczne dotyczące zagadnień będących przedmiotem Strategii.
3.
Cele Strategii
Niniejsza Strategia powstała w oparciu o zasadę programowania rozwoju
i ma na celu m.in.:
*
wielostronną analizę obecnej sytuacji społeczno – gospodarczej i
ekologicznej gminy
*
wyłonienie długookresowych priorytetowych kierunków działań
rozwojowych władz gminy
*
przygotowanie listy zadań realizacyjnych wynikających z analizy
stanu istniejącego oraz priorytetowych kierunków rozwoju gminy
*
określenie mierników oceny skuteczności realizacji Strategii
Czołowe miejsce w Strategii zajmuje zrównoważony rozwój gminy
zmierzający do zachowania ładu przestrzennego, społecznego,
gospodarczego i ekologicznego oraz implikujący pozostałe priorytety.
Uzyskanie zrównoważonego i racjonalnego rozwoju gminy jest więc
generalnym oraz uniwersalnym celem realizacji Strategii.
Racjonalność rozwoju opiera się przede wszystkim na jednoczesnym
respektowaniu i wzajemnym skoordynowaniu wielu odmiennych, a niekiedy
sprzecznych ze sobą motywów – czyli celów warunkujących dalszy rozwój
gminy. Ze względu na te motywy można szczególnie wyróżnić:
*
ład ekologiczny, zmierzający do minimalizowania obciążeń
antropogenicznych środowiska, ochrony najcenniejszych zasobów i
przywracanie utraconej równowagi,
*
ład społeczny, zapewniający jak najkorzystniejsze warunki życia
ludności wynikające z cech przestrzeni przyrodniczej i
gospodarczej,
*
ład ekonomiczny, umożliwiający aktywizacje gospodarczą, w tym
pomnażanie kapitału oraz rozwój gospodarki rynkowej na całym
obszarze zamieszkania (ogólnie ład ekonomiczny w kontekście
przestrzennym zmierza do osiągnięcia maksimum korzyści
ekonomicznych dla wszelkiego typu podmiotów przy minimalnym ich
obciążeniu kosztami wynikającymi ze sposobu zagospodarowania
przestrzeni),
*
ład funkcjonalny, zapewniający maksimum sprawności koegzystencji
wszelkich funkcji gospodarczych, społecznych i ekologicznych w
relacjach przestrzennym na obszarze gminy i w konkretnym jej
sąsiedztwie,
*
ład estetyczny, tworzący krajobraz przyrodniczo – gospodarczy na
obszarze gminy o możliwym do osiągnięcia poziomie walorów
estetycznym,
*
ład duchowy, rozumiany jako skuteczna ochrona zasobów kultury
niematerialnej, zwłaszcza specyficznej dla regionu tożsamości
regionalnej, a także odbudowa i kształtowanie pożądanych więzi
społecznych.
Wymienione aspekty zrównoważonego rozwoju gminy, stanowią 6 celów
warunkujących jego osiągnięcie. Ich realizacja powinna być oparta na
działaniach mających bezpośredni wyraz w ustaleniach zawartych w
szczegółowych planach rozwoju i zagospodarowania poszczególnych
zasobów gminy i dziedzin działania władz gminy.
4.
Tok oraz zakres prac nad Strategią
W procesie przygotowania Strategii wyróżnia się dwa główne etapy
działań.
Pierwszy etap (inwentaryzacyjno-badawczy) polega na zebraniu wszelkich
możliwych informacji dotyczących charakterystyki analizowanego terenu
pod względem istniejących uwarunkowań, w szczególności:
ekofizjograficznych, przyrodniczych, gospodarczych, ekonomicznych,
społecznych, infrastrukturalnych, organizacyjnych. Na bazie zebranych
informacji przeprowadzono analizę uwarunkowań rozwoju gminy oraz
opracowano diagnozę stanu istniejącego, z uwzględnieniem występujących
z jednej strony zagrożeń i barier rozwoju, z drugiej strony
istniejących możliwości oraz szans gminy. Omawiana „diagnoza” stanowi
przedmiot niniejszego opracowania.
Drugi etap działań to etap prac koncepcyjno – studialnych, związanych
z wypracowaniem kierunków i priorytetów rozwoju gminy, a co za tym
idzie zadań realizacyjnych w ramach Strategii. Na etapie tym zostały
wypracowane warianty rozwiązań realizacji celu generalnego. Został
również wskazany sposób oraz instrumenty umożliwiające ich realizację.
W każdym z omówionych etapów działań bezpośrednich, wyróżnia się
działania pośrednie dotyczące realizacji „Strategii”, związane z
tokiem opiniowania oraz uzyskania akceptacji współpracy ze strony
jednostki zamawiającej.
CZĘŚĆ II
DIAGNOZA STANU
PRZESTRZENNEGO, społecznego
i gospodarczego
ROZDZIAŁ 1
POŁOŻENIE GMINY
SPIS TREŚCI
1.1.
Opis geologiczny i geograficzny
...........................................
11
1.2.
Położenie na mapie administracyjnej
....................................
11
1.3.
Położenie komunikacyjnej
....................................................
11
1.4.
Informacje ogólne
.................................................................
11
1.5.
Wykaz jednostek organizacyjnych miasta i gminy Chmielnik
12
1.
Opis geologiczny i geograficzny
Podział fizyczno - geograficzny
Według podziału fizjograficznego województwa opracowanego przez J.
Kondrackiego północna część Miasta i Gminy Chmielnik należy do
mezoregionu Pogórze Szydłowskie ( makroregion Wyżyna Kielecka), a
część południowa wchodzi w obręb mezoregionu Niecka Połaniecka
(makroregion Niecka Nidziańska).
Podział geobotaniczny
Według podziału geobotanicznego zaproponowanego przez Szafera, gmina
Chmielnik położona jest w Krainie Miechowsko – Sandomierskiej (Okręg
Staszowski).
2.
Położenie na mapie administracyjnej.
Siedziba gminy położona jest w odległości około 33 km na południe (S)
od Kielc. Długość gminy wynosi ok. 17 km na kierunku północ - południe
(N - S ), natomiast szerokość jej na kierunku wschód - zachód (W- E)
16 km.
Administracyjnie graniczy ona z następującymi gminami województwa
świętokrzyskiego:
od północy (N) z gminami Morawica i Pierzchnica od zachodu (W) z
gminami Kije i Pińczow, od południa (S) z gminą Busko Zdrój, a od
wschodu (E) z gminą Gnojno.
Według podziału administracyjnego gmina Chmielnik należy do powiatu
kieleckiego w województwie świętokrzyskim.
3.
Położenie komunikacyjne
Z północnego zachodu na południowy wschód biegnie przez gminę droga
krajowa nr 73 relacji Kielce - Tarnów. Lokalna dosyć gęsta sieć
drogowa łączy poszczególne wsie z Chmielnikiem. Daje również dosyć
dobre połączenie drogowe z takimi miastami jak Kielce (33 km), Tarnów
(88 km), Kraków (105 km), Warszawa (213,5 km), Katowice (153 km),
Częstochowa (132 km), Lublin (190 km), Rzeszów (140 km), Łódź (182
km).
1.4. Informacje ogólne
Miasto i Gmina Chmielnik obejmuje obszar o powierzchni ok. 143 km2.
Siedzibą gminy jest miasto Chmielnik, w skład jednostki
administracyjnej wchodzą 25 sołectw. Ludność gminy liczy 11 850
mieszkańców w tym w mieście 4259, a średnia gęstość zaludnienia ok. 90
osób/km2.
W skład gminy wchodzą terytorialnie wydzielone jednostki pomocnicze (1
miasto + 25 sołectw):
Chmielnik, Borzykowa, Celiny, Chomentówek, Ciecierze, Grabowiec,
Holendry, Jasień, Kotlice, Lipy, Lubania, Łagiewniki, Ługi,
Minostowice, Piotrkowice, Przededworze, Sędziejowice, Suchowola,
Suliszów, Suskrajowice, Szyszczyce, Śladków Duży, Śladków Mały, Zrecze
Chałupczańskie, Zrecze Duże, Zrecze Małe.
1.5. Wykaz jednostek organizacyjnych miasta i gminy Chmielnik
1.
Urząd Miasta i Gminy
2.
Miejski Zakład Wodociągów Kanalizacji i Energetyki Cieplnej
3.
Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej
4.
Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej
5.
Chmielnickie Centrum Kultury
6.
Publiczne Gimnazjum w Chmielniku
7.
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej
*
Przychodnia Zdrowia Chmielnik
*
Ośrodek Zdrowia Sędziejowice
*
Ośrodek Zdrowia Piotrkowice
8.
Szkoła Podstawowa Chmielnik im. St. Żeromskiego
9.
Szkoła Podstawowa Piotrkowice im. Jana Pawła II
*
Szkoła Filialna w Celinach
10.
Szkoła Podstawowa Sędziejowice
11.
Szkoła Podstawowa w Lubani
12.
Szkoła Podstawowa Szyszczyce
13.
Szkoła Podstawowa Śladków Mały
14.
Szkoła Podstawowa Śladków Duży
15.
Szkoła Podstawowa w Zreczu Dużym
16.
Samorządowy Zespół Placówek Oświatowych w Suchowoli
*
Szkoła Podstawowa w Suchowoli
*
Samorządowe Przedszkole w Suchowoli
17.
Samorządowe Przedszkole w Chmielniku
18.
Samorządowe Przedszkole w Piotrkowicach
ROZDZIAŁ 2
SFERA SPOŁECZNA
SPIS TREŚCI
2.1. Warunki demograficzne
..........................................................
14
2.2. Służba zdrowia
........................................................................
19
2.3. Opieka społeczna
.....................................................................
21
2.3. Edukacja
..................................................................................
22
2.4. Kultura i rozrywka
...................................................................
23
2.1. Warunki demograficzne
Gminę Chmielnik zamieszkuje obecnie około 11.810 osób, w tym w mieście
Chmielnik około 4250, a w sołectwach gminy około 7560 mieszkańców.
Stanowi to około 0,9% ogółu mieszkańców województwa Świętokrzyskiego
oraz niewiele ponad 6% ogółu mieszkańców powiatu kieleckiego.
Według danych uzyskanych z Referatu Ewidencji Ludności w Chmielniku,
od 1990 roku do 1999 roku przybyło w samym mieście przeszło 9%
mieszkańców, a na terenie wiejskim gminy jest około 13% mieszkańców
więcej niż było dziesięć lat temu. Łącznie w przedziale czasowym 1990
- 1999 przybyło całej gminie około 11% mieszkańców. Przy czym w tym
samym czasie ludność w województwie zwiększyła się nieco ponad 0,5%.
Poniższa tabela 1 zawiera szczegółowe dane dotyczące zmian ilościowych
i procentowych w liczbie mieszkańców w latach 1990 - 1999. Informacje
tabelaryczne zilustrowane są wykresami 1 i 2.
Tabela 1.
Zmiany ilościowe w liczbie mieszkańców w poszczególnych latach
Zmiany procentowe w roku w stosunku do roku poprzedniego
lata
miasto
teren wiejski gminy
razem
lata
miasto
teren wiejski gminy
razem
1990
3891
6708
10599
1991
1,50%
1,70%
1,60%
1991
3948
6821
10769
1992
1,50%
1,80%
1,70%
1992
4006
6944
10950
1993
1,00%
1,80%
1,50%
1993
4045
7066
11111
1994
1,30%
1,50%
1,40%
1994
4099
7170
11269
1995
0,90%
1,50%
1,30%
1995
4136
7280
11416
1996
1,20%
1,40%
1,40%
1996
4185
7385
11570
1997
-0,30%
0,50%
0,20%
1997
4172
7422
11594
1998
1,20%
2,00%
1,70%
1998
4223
7568
11791
1999
0,60%
-0,10%
0,20%
1999
4250
7560
11810
Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych z Referatu Ewidencji
Ludności, Urząd Miasta i Gminy w Chmielniku.
W
ykres 1.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy
w Chmielniku.
W
ykres 2.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Referatu Ewidencji
Ludności w Urzędzie Miasta i Gminy w Chmielniku.
Porównując liczbę mieszkańców na koniec 1998 roku w gminach o
charakterze miejsko - wiejskim i graniczących z Chmielnikiem, tj.
Busku i Pińczowie, można stwierdzić, że w Chmielniku mieszka najmniej
mieszkańców, a także gęstość zaludnienia analizowanej gminy w 1998
roku była najmniejsza (w Busku na km2 przypadało około 143 osób, w
Pińczowie 108 osób, a w Chmielniku około 82 osoby). Przy czym w
województwie Świętokrzyskim gęstość zaludnienia wynosiła około 114
os./km2, a w powiecie kieleckim 86 os./km2.
W porównaniu do gmin miejsko - wiejskich o podobnej do Chmielnika
powierzchni (tj. Kazimierza Wielka, Sędziszów i Małogoszcz), gęstość
zaludnienia Chmielnika i Małogoszcza w 1998 roku była jednakowa,
jednocześnie niższa niż w Kazimierzy (128 os./km2 ) i Sędziszowie (96
os./km2). Fakt ten może być spowodowany tym, że gmina Chmielnik jest
zalesiona w 16%, a większą jej część zajmują tereny chronione z
przyrodniczego punktu widzenia, co prowadzi za sobą pewne ograniczenia
i niedogodności dla rozwoju ludnościowego i osadniczego.
Na poniższym wykresie widać wyraźnie różnice w gęstości zaludnienia
gmin i województwa.
Wykres 3.
Ź
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych z rocznika „Województwo
Świętokrzyskie w 1998 roku”, Urząd Statystyczny, Kielce, 1999.
Pod względem liczby ludności przodują sołectwa Przededworze,
Łagiewniki Piotrkowice i Suchowola. W sumie zamieszkuje te tereny
około 20% ogółu społeczeństwa gminy Chmielnik, a w samym Przededworzu,
które zamieszkuje największa liczba osób (727), odsetek ten kształtuje
się nieco powyżej 6%. Oczywiście, niezaprzeczalnie największą liczbę
mieszkańców posiada miasto Chmielnik - około 4250 osób, co stanowi aż
36% mieszkańców całej gminy.
Najmniej mieszkańców ma sołectwo Ciecierze, bo tylko 80 osób, co
stanowi około 0,7% mieszkańców gminy. Zestawienie liczby mieszkańców
gminy oraz gęstości zaludnienia w poszczególnych sołectwach
zaprezentowane jest w tabeli 2.
Nietrudno zauważyć, że zdecydowanie największą gęstość zaludnienia
posiada miasto Chmielnik, czemu nie należy się dziwić, jako że z racji
swojego statusu miejskiego jest dla lokalnej społeczności gminnej
ważnym ośrodkiem kulturalno - usługowo - gospodarczym.
Duża (w porównaniu do reszty gminy) koncentracja ludności w mieście
Chmielnik powinna być bodźcem do dalszego rozwoju tego ośrodka
miejskiego, do poprawy istniejącej infrastruktury kulturalno -
usługowo - gospodarczej i co się z tym wiąże do poprawy poziomu życia
mieszkańców. Wzmocnienie Chmielnika jako lokalnego ośrodka, powinno
nieść za sobą bardziej dynamiczny napływ ludnościowy do miasta, gdyż
według danych (wyraźnie widoczne jest to na wykresie 1) znacznie
intensywniej przybywa ludności na terenie wiejskim gminy niż w
mieście.
Drugim wybijającym się pod względem koncentracji ludności terenem jest
sołectwo Przededworze, gdzie na km2 mieszka około 121 osób, przy czym
ogółem na terenach wiejskich gminy Chmielnik gęstość zaludnienia
wynosi 56 osób/km2, a aktualna gęstość zaludnienia całej gminy wynosi
około 88 osób/km2. Ponieważ Przededworze graniczy bezpośrednio z
miastem Chmielnik, teoretycznie dla potrzeb porównawczych można
potraktować te dwie jednostki administracyjne jako jedną powierzchnię
w skali gminy, a wtedy widać, że jest to teren o wyraźnie wybijającej
się koncentracji mieszkańców - razem około 356 osób/km2. Powinno to
stanowić atut do tego, aby procesy rozwojowe mające na celu
wzmocnienie roli Chmielnika jako lokalnego ośrodka nie ominęły także
sołectwa Przededworze, a nawet by procesy te w obydwu miejscach były
ze sobą sprzężone, co powinno przynieść większe korzyści dla gminy niż
skupienie uwagi jedynie na samym mieście Chmielnik. Jednak należy
wziąć pod uwagę, że jakkolwiek cała powierzchnia miasta Chmielnik jest
wyłączona z obrębu parków, czy obszarów chronionego krajobrazu, to
Przededworze w części ujęte jest pewnym ograniczeniem ze względu na
przebiegającą przez sołectwo granicę Szydłowiecko - Chmielnickiego
Obszaru Chronionego Krajobrazu.
Zdecydowanie najmniejszą gęstość zaludnienia wykazują Jasień i
Suliszów. Spowodowane jest to dużą lesistością obydwóch sołectw, co z
kolei powoduje znaczne ograniczenie możliwości osadniczych. Procentowy
udział lasów w ogólnej powierzchni Jasienia wynosi około 60%
całkowitej powierzchni sołectwa, a ponadto występują również tereny
pod planowane zalesienia. Lasy w Suliszowie stanowią około 54 %
powierzchni, a również i tam planowane jest zalesianie.
Istnieje też druga bariera utrudniająca rozwój osadnictwa we
wspomnianych wyżej sołectwach - Jasień i Suliszów w całości należą do
Chmielnicko - Szydłowieckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, co
prowadzi za sobą pewne ograniczenia dla budownictwa.
Tabela 2.
Mieszkańcy w poszczególnych sołectwach w gminie Chmielnik.
L.p.
Nazwa sołectwa
Liczba mieszkańców
Gęstość zaludnienia
(osoby / km2)
Razem gminy miejsko - wiejskie w województwie Świętokrzyskim
380397
103
1.
miasto Chmielnik
4250
531
2.
Borzykowa
347
70
3.
Celiny
334
69
4.
Chomentówek
176
32
5.
Ciecierze
80
80
6.
Grabowiec
328
59
7.
Holendry
100
30
8.
Jasień
193
25
9.
Kotlice
159
52
10.
Lipy
116
73
11.
Lubania
270
61
12.
Łagiewniki
558
108
13.
Ługi
249
77
14.
Minostowice
180
74
15.
Piotrkowice
534
105
16.
Przededworze
727
121
17.
Sędziejowice
435
40
18.
Suchowola
530
71
19.
Suliszów
167
13
20.
Suskrajowice
127
58
21.
Szyszczyce
270
60
22.
Śladków Duży
466
34
23.
Śladków Mały
476
62
24.
Zrecze Chałupczańskie
190
54
25.
Zrecze Duże
269
85
26.
Zrecze Małe
278
59
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy
w Chmielniku oraz danych z rocznika „Województwo Świętokrzyskie w 1998
roku”, US, Kielce, 1999 rok.
Pod względem stopnia zurbanizowania gminy, Chmielnik prezentuje się
dość przeciętnie na tle innych porównywalnych miast i średniej
wojewódzkiej. Wykres 4 przedstawia odsetek ludności mieszkającej w
miastach w poszczególnych gminach miejsko - wiejskich oraz w
województwie. Znowu pojawia się tu problem stworzenia ludziom
odpowiednich warunków gospodarczo - kulturalno - usługowych w mieście,
co uczyni Chmielnik miejscem atrakcyjniejszym dla osadnictwa. Wzrost
ludnościowy spowodowany dodatnim saldem migracji, będzie bodźcem i
czynnikiem dalszego podnoszenia poziomu gospodarczego Chmielnika, co z
kolei wpływać będzie także na całą gminę.
Wykres 4.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z rocznika „Województwo
Świętokrzyskie w 1998 roku”, Urząd Statystyczny, Kielce, 1999.
Analizując strukturę wiekową w gminie Chmielnik (według tzw.
ekonomicznych grup wiekowych), można stwierdzić, że odbiega ona
znacznie od sytuacji w powiecie kieleckim, natomiast zbliżona jest do
standardów wojewódzkich.
Według Referatu Ewidencji Ludności w Chmielniku na koniec 1999 roku
ludność z przedprodukcyjnej grupy wiekowej (do 17 roku życia)
stanowiła około 25,5% ogółu mieszkańców gminy. W tym samym czasie
wskaźnik wojewódzki wynosił 25,6%, a w powiecie kieleckim 29,4%. W
wybranych dwóch gminach sąsiadujących z Chmielnikiem - Morawicy i
Pierzchnicy - przedprodukcyjna grupa mieszkańców stanowiła około 30 -
32% ogółu mieszkańców.
Ludność należąca do produkcyjnego przedziału wiekowego (kobiety od 18
do 59 lat i mężczyźni od 18 do 64 lat), a więc potencjalne zasoby
pracy i bodziec wzrostu gospodarczego, stanowiła w 1999 roku około 57%
wszystkich mieszkańców gminy. W analogicznym czasie w województwie
ludność wieku produkcyjnego stanowiła 58,4% ogółu a w powiecie około
56%. W Pierzchnicy wskaźnik ten wynosił 48% a w Morawicy około 53%.
Tak więc pod tym względem gmina Chmielnik korzystnie wyróżnia się na
tle powiatu i okolicznych gmin, a większy udział osób z wieku
produkcyjnego w społeczeństwie w połączeniu z odpowiednim instrumentem
aktywizującym, może stać się czynnikiem wzmocnienia tej gminy.
Zjawisko przewagi osób w wieku produkcyjnym w społecznościach ma
miejsce od początku lat 90 - tych, jest charakterystyczne dla całego
kraju, a jego powodem jest wchodzenie w ten przedział wiekowy ludności
z wyżu demograficznego lat 70 - tych.
Grupa poprodukcyjna w gminie Chmielnik (kobiety od 60 roku a mężczyźni
od 65 roku życia) stanowiła na koniec 1999 roku około 17,7% ogółu
mieszkańców gminy, przy czym w województwie Świętokrzyskim osoby z
tego wieku stanowią około 16% mieszkańców, a w powiecie kieleckim
około 15%. W Pierzchnicy odsetek ten wynosi aż 22% a w Morawicy około
15%. Świadczy to o stosunkowo wysokim udziale w społeczeństwie
Chmielnika osób starszych, co w połączeniu z niewielkim odsetkiem
młodzieży i dzieci (wiek przedprodukcyjny) wskazuje na zagrożenie
starzenia się społeczeństwa, tym bardziej, że z prostych obliczeń
wynika, iż na jedną osobę w wieku poprodukcyjnym przypada tylko około
1,4 osoby w wieku przedprodukcyjnym. Do powyższych rozważań można
zastosować inny wskaźnik charakteryzujący poziom zaawansowania procesu
starzenia się społeczeństwa, tzw. stopień obciążenia młodej grupy
wiekowej ludności grupą najstarszą. Jest to procentowy udział osób
starszych w grupie wiekowej młodszej i im wskaźnik jest wyższy tym
starsze jest analizowane społeczeństwo. W gminie Chmielnik wynosi on
70% a dla porównania w województwie Świętokrzyskim około 63% i w
powiecie kieleckim 50%.
Z ekonomicznego punktu widzenia struktura wiekowa w Chmielniku
prezentuje się przeciętnie na tle województwa i powiatu, ponieważ z
obliczeń wynika, że na jedną osobę w wieku nieprodukcyjnym w gminie
Chmielnik przypada 1,3 osób w wieku produkcyjnym. Natomiast w
województwie Świętokrzyskim współczynnik ten wynosi 1,4 a w powiecie
kieleckim niecałe 1,3.
Tabela 3.
przedziały wiekowe
w. przedprodukcyjny
w. produkcyjny
w. poprodukcyjny
razem
liczba mieszkańców
3009
6712
2091
11812
Źródło: Dane uzyskane z Referatu Ewidencji Ludności w Urzędzie Miasta
i Gminy w Chmielniku.
Pod względem struktury płci w gminie Chmielnik, sytuacja nie odbiega
od danych dotyczących województwa, powiatu, czy innych gmin miejsko -
wiejskich. W każdej z wymienionych sytuacji odsetek kobiet w ośrodku
miejskim jest o 2 lub 3 procent wyższy niż na terenach wiejskich. W
mieście Chmielnik 51% społeczności stanowią kobiety, natomiast tereny
wiejskie gminy zamieszkuje 48,5% kobiet. Związane jest to z większą
ruchliwością migracyjną kobiet, które to zjawisko jest bardzo
powszechne od wielu lat. Faktem jest, że kobiety „uciekają” ze wsi
najczęściej do najbliższych większych ośrodków miejskich, co tłumaczy
występujący zawsze większy udział kobiet w miejskim społeczeństwie.
Migracje te istnieją dzięki zawieranym małżeństwom oraz z większą niż
u mężczyzn chęcią dalszego kontynuowania nauki ponadpodstawowej.
W ogólnej zbiorowości gminy współczynnik feminizacji, tj. stosunek
ilości kobiet do ilości mężczyzn na danym terenie, wzrasta w starszych
grupach wiekowych, już od 50 roku życia i w kolejnych latach przewaga
liczebna kobiet szybko powiększa się. Zjawisko to, zwane jest
nadumieralnością mężczyzn i spowodowane jest wyższym współczynnikiem
zgonów wśród mężczyzn niż kobiet. W grupie poprodukcyjnej w gminie
Chmielnik kobiety stanowią 66% ogółu (w województwie i powiecie
kieleckim stanowią jednakowo po około 67% ogółu).
2.2. Służba zdrowia
Na terenie gminy Chmielnik znajdują się ośrodki zdrowia podległe
Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej: w Piotrkowicach
i Sędziejowicach oraz Przychodnia w Chmielniku, a także środek zdrowia
w Gnojnie i ośrodek zdrowia w Raczycach (ośrodki te położone są na
terenie gminy Gnojno, ale podlegają pod chmielnicki ZOZ),
Ogółem na dzień 31 stycznia 2000 roku w Zespole Opieki Zdrowotnej w
Chmielniku jest zatrudnionych 129 osób na 120 etatach.
Tabela 4
Wyszczególnienie
Szpital Rejonowy
Poradnie specjalistyczne
Ośrodki Zdrowia
Osoby
Etaty
Osoby
Etaty
Osoby
Etaty
Personel lekarski
15
10,9
5
1,9
3
2,5
Inny z wyższym wykształcenie
2
1,5
Średni personel medyczny (pielęgniarki, położne, technicy medyczni
47
47,1
1
1
6
6
Personel niższy (salowe)
23
23
Obsługa i administracja
24
24,1
3
2
Ogółem
111
106,6
6
2,9
12
10,5
Źródło: Dane uzyskane z Zespołu Opieki Zdrowotnej w Chmielniku.
Zespół Opieki Zdrowotnej w Chmielniku udziela świadczeń zdrowotnych w
zakresie :
1.
podstawowej opieki zdrowotnej udzielanej w warunkach
ambulatoryjnych
2.
specjalistycznej opieki zdrowotnej udzielanej w warunkach
ambulatoryjnych w poradniach :
*
ginekologiczno - położniczej, - neurologicznej,
*
zdrowia psychicznego, - kardiologicznej,
*
chirurgii ogólnej, - urologicznej, - laryngologicznej
*
endokrynologicznej i reumatologicznej, które rozpoczną działalność
po oddaniu do użytku budynku nowej Przychodni .
3.
opieki szpitalnej realizowanej w oddziałach :
*
wewnętrznym (37 łóżek),
*
chirurgicznym (30 łóżek),
*
zakładzie opiekuńczo - leczniczym (15 łóżek, nowo utworzony
oddział w miejsce oddziałów ginekologiczno - położniczego i
noworodków, który rozpocznie działalność w lutym br.).
W szpitalu funkcjonują jednostki zapobiegawczo - lecznicze,
diagnostyczne i inne, jak: apteka szpitalna, blok operacyjny, izba
przyjęć, sterylizatornia, statystyka medyczna i dokumentacja chorych,
kostnica oraz laboratorium analityczne i pracownie diagnostyki
obrazowej tj. rtg , usg, gastroskopia , które świadczą również usługi
dla lecznictwa otwartego.
Szpital odczuwa braki kadrowe, szczególnie w zakresie chirurgii z 1 i
2 stopniem specjalizacji, anestezjologii, radiologii. Istnieje
zapotrzebowanie na sprzęt i wyposażenie medyczne oraz zwiększenie
powierzchni lokalowej, co pozwoliłoby na poszerzenie działalności
specjalistycznej
2.3. Opieka społeczna
Miejsko - Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej mieści się w Chmielniku i
obejmuje obszar miasta oraz 25 sołectw. W Ośrodku zatrudnionych jest 8
osób, w tym 6 pracowników socjalnych.
Opieka społeczna oferowana przez gminę obejmuje pomoc materialną,
czyli finansową oraz pomoc usługową (usługi opiekuńcze). Pomoc
finansowa realizowana jest poprzez następujące formy zasiłków: zasiłek
stały, stały wyrównawczy, renta socjalna, zasiłek okresowy,
gwarantowany zasiłek okresowy, z tytułu ochrony macierzyństwa oraz
zasiłek celowy.
Usługi opiekuńcze świadczone są względem osób starszych, samotnych,
chorych, które z tychże powodów potrzebują opieki. Podstawowe usługi
opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych
- zakupy, przygotowanie posiłków, sprzątanie - a także opiekę
higieniczną, pielęgnację zleconą przez lekarza, zapewnienie, w miarę
możliwości, kontaktów z otoczeniem.
Ośrodek w Chmielniku prowadzi także działalność opartą na poradnictwie
i konsultacjach, informacjach i interwencji socjalnej.
W
ykres 5.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy
w Chmielniku.
Jak wynika z powyższego wykresu liczba osób korzystających z pomocy
społecznej stale wzrasta. jest to skutkiem wzrastającego bezrobocia,
wzrastających kosztów utrzymania, zubożenia oraz starzenia się
społeczeństwa. Sytuacja ta spowodowana transformacja ustrojową oraz
niżem demograficznym jest charakterystyczna dla całego kraju zarówno w
makro- jak i mikroskali.
Według Ośrodka Pomocy Społecznej większość korzystających z pomocy to
osoby i rodziny dotknięte bezrobociem, znaleźli się w trudnej sytuacji
materialnej spowodowanej brakiem możliwości podjęcia pracy zarobkowej
w okolicy.
Ponadto opieka społeczna obejmuje rodziny dotknięte inwalidztwem,
rodziny wielodzietne, niepełne i z problemami alkoholowymi.
Ośrodek Pomocy Społecznej w Chmielniku wykazuje dużą aktywność i
prężność w swej codziennej pracy, współdziałając z wieloma
instytucjami: Biurem Pracy, Policją, Sądem, Służbą Zdrowia, szkołami,
„Caritasem”, Gminną Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
Ośrodek od kilku lat organizuje we współpracy z kieleckim „Caritasem”
wypoczynek letni dla dzieci z rodzin najuboższych i zagrożonych
patologią. Prowadzone jest także na szeroką skalę dożywianie dzieci w
szkołach. Organizowane są imprezy i uroczystości mikołajkowe dla
dzieci z rodzin objętych pomocą społeczną. Ośrodek prowadzi zbiórkę
odzieży używanej z przeznaczeniem dla rodzin najuboższych i
wielodzietnych.
Pracownicy Ośrodka poprzez bezpośrednie kontakty z potencjalnymi
pracodawcami pośredniczą w poszukiwaniu zatrudnienia dla osób, które
od dłuższego czasu nie posiadają źródeł dochodu i mają trudności w
znalezieniu pracy. Bezrobotne kobiety zatrudniane są jako opiekunki
domowe, aby umożliwić im uzyskanie prawa do zasiłku dla bezrobotnych.
Planuje się otworzenie jadłodajni w której za symboliczną opłatą osoby
samotne i starsze mogłyby korzystać z posiłków. Barierę w realizacji
tego zamierzenia stanowi m.in. brak odpowiedniego lokalu. Ze względu
na dużą liczbę osób niepełnosprawnych zamieszkujących gminę, wskazanym
byłoby utworzenie warsztatów terapii zajęciowej. Niezbędnym wydaje się
być też utworzenie w mieście świetlicy - klubu dla dzieci i młodzieży
w celu zagospodarowania czasu wolnego w godzinach popołudniowych.
Powyższe zamierzenia uwarunkowane są możliwością pozyskania
odpowiednich lokali oraz wystarczających środków finansowych.
Na terenie gminy, w Łagiewnikach, istnieje Dom Pomocy Społecznej.
Obecnie dysponuje on 185 miejscami, jednak zgodnie z ustawą o
standaryzacji DPS-ów do 2006 roku, zamierza się zmniejszyć liczbę
miejsc do 100. Aktualnie pensjonariuszami Domu są osoby z
upośledzeniem umysłowym.
2.4. Edukacja
Na terenie gminy Chmielnik istnieje 10 szkół podstawowych, jedno
liceum ogólnokształcące oraz liceum ekonomiczne. Szkoły sześcioklasowe
znajdują się w Chmielniku, Piotrkowicach, Lubani, Zreczu Dużym i
Sędziejowicach. Szkoła czteroklasowa jest w Szyszczycach i Śladkowie
Dużym, a trzyklasowa w Suchowoli, Śladkowie Małym oraz w Celinach (ta
ostatnia jako filia szkoły w Piotrkowicach). We wszystkich szkołach
podstawowych notuje się każdego roku spadek liczby dzieci
rozpoczynających naukę. Związane jest to ze zmniejszającą się liczbą
urodzeń - obniżający się lub ujemny przyrost naturalny jest
charakterystyczny dla naszego kraju i trwa od końca lat 80 -tych.
Od momentu przejęcia szkół przez Gminę, tj. od stycznia 1996 roku,
dokonano remontów placówek oświatowych, zgodnie ze składanymi przez
dyrektorów wnioskami. Wyremontowane placówki są obecnie w dobrym
stanie. Obecnie wymagany jest remont w szkole w Śladkowie Dużym
(budowa sanitariatów) i w Celinach (budowa sanitariatów i C.O.).
Wybudowano także szkołę w Chmielniku i Lubani, natomiast w Zreczu
Dużym nowy budynek nie jest jeszcze w pełni ukończony.
Obecny niż demograficzny wpłynął na decyzję odnośnie zamknięcia szkoły
w Śladkowie Dużym, przekształcenia szkoły w Śladkowie Małym w filię
oraz likwidacji oddziału czwartej klasy w Szyszczycach.
Szkoły nie są dobrze wyposażone w sprzęt i pomoce dydaktyczne, nie
posiadają dobrze zorganizowanych i wyposażonych świetlic.
Urząd Miasta i Gminy finansuje dowożenie dzieci z całej gminy do
gimnazjum oraz dowożenie od klas czwartych do szkoły w Chmielniku z
Szyszczyc, Kotlic, Śladkowa Małego, Jasienia, Holender, Suchowoli,
Ługów. Do szkoły w Piotrkowicach dzieci dowożone są z Celin, Grabowca
i Suliszowa.
Liceum Ogólnokształcące oraz liceum ekonomiczne w Chmielniku
zabezpieczają potrzeby oświatowe młodzieży w swojej gminie i gminach
ościennych. Szkoły funkcjonują na bazie wspólnej kadry nauczycielskiej
i wspólnych pomieszczeń. Obecnie w liceum ogólnokształcącym uczy się
461 uczniów, a w liceum ekonomicznym, które działa od dwóch lat - 112
osób. Od 2001 roku władze gminy planują wprowadzenie dwuletniej szkoły
policealnej o profilu ekonomicznym a w przyszłości uruchomienie
studiów licencjackich.
Szkoła ponadpodstawowa posiada dwie sale gimnastyczne, pracownię
komputerową z dostępem do Internetu. Szkoła utrzymuje kontakty z
Fundacją dla Polski (Fundation de France) a także przeprowadzono
program wymiany młodzieży polsko - kanadyjskiej (Canada Word Youth).
Uczniowie szkoły redagują i wydają gazetę w formie kwartalnika.
Uczniom pochodzącym z dalszych miejscowości szkoła oferuje internat
przeznaczony na 85 osób.
W Chmielniku mieści się Zespół Szkół Zawodowych, kształcące na
kierunku Ślusarz mechanik oraz elektromechanik. ZSZ prowadzi także
Technikum Mechaniczne (obróbka skrawania) - na bazie szkoły
podstawowej lub po szkole zawodowej oraz Technikum Elektryczne, także
na bazie szkoły podstawowej lub po szkole zawodowej. Szkoła prowadzi
również różnego rodzaju kursy zawodowe. ZSZ dysponuje dobrym zapleczem
lokalowym oraz kadrą nauczycielską. Z tego względu opracowano kierunki
rozwoju szkoły, które zostały zaakceptowane przez samorządy Gmin
rejonu działania szkoły. Od roku szkolnego planowane jest uruchomienie
Technikum Budowlanego. Po 2002 roku planowane jest uruchomienie
gimnazjum, szkoły zawodowej o kierunkach: mechaniczny, elektryczny,
informatyczny, budowlany, rolniczy; liceum uzupełniającego po szkole
zawodowej, liceum profilowanego o profilach: mechaniczny, elektryczny,
informatyczny, budowlany oraz rolniczy. Utworzone zostaną też szkoły
policealne o kierunkach zgodnych z potrzebami rynku oraz
zainteresowaniami młodzieży.
W szkołach ponadpodstawowych najczęściej kształci się młodzież z gminy
Chmielnik, Busko, Stopnica, Gnojno, Raków, Kije i Pińczów.
2.5. Kultura i rozrywka
W mieście Chmielnik mieści się Miejsko - Gminne Centrum Kultury, które
stanowi jedyny na terenie całej gminy ośrodek mający za zadanie
zaspokajanie potrzeb mieszkańców pod względem kultury i rozrywki.
Centrum organizuje liczne imprezy okolicznościowe, festyny i akademie.
Organizowane są kółka zainteresować, konkursy plastyczne, wystawy
prac.
Przy Centrum działa młodzieżowy zespół wokalno - taneczny
„Śladkowianki” oraz dziecięcy zespół „Małe Śladowianki”. W
pomieszczeniach Centrum spotykają się także członkowie Klubu Seniora,
organizowane są lekcje gry na instrumentach, lekcje śpiewu.
Pomieszczenia Centrum są zdecydowanie niewystarczające do prowadzenia
działalności kulturalno - rozrywkowej na zadawalającym poziomie.
Większość budynku zajmuje sala kinowa, pozostaje niewielki hol na
wszelką pozostałą działalność Centrum.
Na terenie gminy nie istnieją filie Centrum, rolę ośrodków kulturalno
- rozrywkowych spełniają w dużej mierze szkoły podstawowe oraz domy
strażackie. Odczuwalny jest, zwłaszcza przez młodzież wiejska, brak
pomieszczeń z przeznaczeniem do popołudniowych i wieczornych spotkań,
organizowania zabaw, dyskotek itp.
Miejsko - Gminne Centrum Kultury cierpi także na brak środków
finansowych, na utrzymywanie zespołów folklorystycznych, organizowanie
większej ilości imprez, poszerzenie działalności. Źródłem utrzymania
Centrum jest gmina oraz sprzedaż niewielkiej ilości biletów kinowych.
Na terenie gminy znajduje się jedna Biblioteka Publiczna w Chmielniku.
Każdego roku pracownicy bibliotek notują spadek wypożyczeń i
zmniejszenie zainteresowania czytelnictwem. Może to być związane z
ubogą ofertą książkową, brakiem nowych, interesujących tytułów oraz
brakiem kontaktu z potencjalnym czytelnikiem, którego różnymi formami
można byłoby zachęcić do wypożyczania.
W
ykres 6.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z
Biblioteki Publicznej w Chmielniku.
Główne predyspozycje rozwojowe
Główne bariery i ograniczenia
Warunki demograficzne:
*
duża koncentracja ludności w mieście Chmielnik, co kreuje miasto
na lokalny ośrodek usługowo - kulturowo - gospodarczy
*
pomimo tendencji starzenia się społeczeństwa nadal utrzymuje się
przewaga osób w wieku przedprodukcyjnym nad osobami w wieku
poprodukcyjnym
*
dominuje produkcyjna grupa wiekowa ludności - jest to wynikiem
wchodzenia w ten przedział wiekowy ludności wyżu demograficznego
*
wzrasta liczba ludności w gminie
Warunki demograficzne:
*
wskaźnik relacji dzieci - osoby starsze świadczy o powolnym
procesie starzenia się społeczeństwa
*
w porównaniu do średniej z województwa i przykładowych gmin
miejsko - wiejskich o podobnej powierzchni, Chmielnik wykazuje
jedną z najmniejszych gęstości zaludnienia oraz posiada
najmniejszą liczbę mieszkańców
*
mało dynamiczny rozwój ludnościowy miasta
*
w porównaniu do województwa i wybranych gmin, Chmielnik wykazuje
najniższy stopień zurbanizowania (udział ludności zamieszkującej
miasto do ogólnej liczby mieszkańców gminy)
Szkolnictwo:
*
w mieście Chmielnik istnieje dobra baza edukacyjna dla nauczania
ponadpodstawowego (Liceum Ogólnokształcące, Liceum Ekonomiczne,
ZSZ)
*
istnieją plany rozwojowe dla szkół ponadpodstawowych mające na
celu zwiększenie ich atrakcyjności edukacyjnej i konkurencyjności
*
dobrze wykwalifikowana kadra nauczycielska
*
placówki szkolne są w dobrym stanie technicznym
Szkolnictwo:
*
istnienie nierentownych szkół podstawowych na terenie wiejskim
*
szkoły są niedoposażone w sprzęt dydaktyczny
Służba zdrowia:
*
w każdym ośrodku występują co najmniej podstawowe gabinety:
ogólny, stomatologiczny, zabiegowy i szczepień
*
gmina posiada na swym terenie szpital
Służba zdrowia:
*
istnieje potrzeba przeprowadzenia remontów i modernizacji ośrodków
zdrowia
*
istnieje potrzeba doposażenia ośrodków w sprzęt
*
w ośrodkach zdrowia występuje niedobór personelu medycznego
*
braki kadrowo - sprzętowe i lokalowe w szpitalu
*
zbyt duże koszty utrzymania niektórych oddziałów szpitalnych, co
powoduje decyzje o ich zamknięciu
Kultura i rozrywka:
*
istnieje Miejsko - Gminne Centrum Kultury posiadające salę kinową,
Kultura i rozrywka:
*
brak filii Centrum Kultury na terenie gminy utrudnia mieszkańcom
dostęp do zajęć oferowanych w tej placówce
*
brakuje lokalu na prowadzenie działalności kulturalno -
rozrywkowej na terenie gminy
*
baza lokalowa Centrum w Chmielniku jest niewystarczająca na
rozwinięcie szerszej oferty kulturalnej
*
brakuje środków finansowych na działalność MGCK
Opieka społeczna:
*
Miejsko - Gminy Ośrodek Pomocy Społecznej prowadzi aktywną
działalność opartą na poradnictwie, konsultacjach i interwencjach
socjalnych
*
Ośrodek współpracuje z wieloma instytucjami i organizacjami
pomocowymi
*
na terenie gminy istnieje jeden Dom Pomocy Społecznej
Opieka społeczna:
*
wzrasta liczba osób korzystających z zasiłków i zapomóg
*
brakuje działań nakierowanych na zwiększenie aktywności zawodowej
mieszkańców
*
braki lokalowe hamują utworzenie planowanej jadłodajni dla
starszych i samotnych mieszkańców
*
istnieje potrzeba utworzenia w mieście i na terenie gminy klubów
lub świetlic dla dzieci i młodzieży
ROZDZIAŁ 3
SFERA PRZYRODNICZO - KRAJOBRAZOWA
SPIS TREŚCI
3.1
Położenie gminy w regionalnym systemie obszarów chronionych .......
27
3.2
Walory przyrodnicze i krajobrazowe
.....................................................
28
3.2.1
Charakterystyka ogólna
..........................................................................
28
3.2.2
Formy ochrony przyrody
........................................................................
30
3.3
Lokalny system obszarów ważnych dla zachowania struktury
ekologicznej fizjocenoz
..........................................................................
31
3.3.1
Korytarze ekologiczne
............................................................................
31
3.3.2
Strefy ochrony warunków siedliskowych lasu
.......................................
31
3.4
Antropogeniczne bariery ekologiczne
...................................................
32
3.5
Obszary wymagające wzmocnienia struktury ekologicznej
..................
32
3.7
Przyrodnicze i krajobrazowe możliwości rozwoju
turystyki..................
36
3.1. Położenie gminy w wojewódzkim systemie obszarów chronionych
Fragment południowo - zachodniej części gminy znalazł się w granicach
Szanieckiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny, wchodzącego w skład
Zespołu Parków Krajobrazowych Ponidzia utworzonego na mocy Uchwały Nr
XVII/187/86 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 19 grudnia
1986 r.
Cały wschodni obszar gminy oraz jej północno – zachodnia część
położona jest w granicach Chmielnicko - Szydłowskiego Obszaru
Chronionego Krajobrazu utworzonego, wraz z siedmioma innymi OCK,
rozporządzeniem nr 12/95 Wojewody Kieleckiego z dnia 29 września 1995
r.(Dz.U. nr 21 z 06.11.1995r.,poz. 145). Funkcjonowanie obszarów
chronionych jako systemu mają zapewnić korytarze i przebiegające nimi
ciągi ekologiczne.
Na terenach objętych ochroną obowiązują szczególne zasady prowadzenia
polityki przestrzennej. Bardziej rygorystyczne zakazy i ograniczenia
obowiązują w obszarze parków krajobrazowych. Zasady gospodarowania na
terenie Szanieckiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny wynikają z
przepisów prawnych zawartych w rozporządzeniu Nr 14/94 Wojewody
Kieleckiego z dnia 14.09.1994r. w sprawie Zespołu Parków
Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich i Ponidzia.
Zgodnie z przepisem art. 73 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o
ochronie i kształtowaniu środowiska zabrania się budowy lub rozbudowy
obiektów wpływających szkodliwie na środowisko na obszarach, które
wymagają szczególnej ochrony jak: parki narodowe, krajobrazowe,
obszary chronionego krajobrazu rezerwaty przyrody, obszary uzdrowisk,
miejscowości turystyczno – wypoczynkowe, obszary na których znajdują
się źródła zaopatrzenia w wodę miast, wsi lub zespołów jednostek
osadniczych. Zabrania się również wznoszenia w pobliżu zbiorników
wodnych, rzek i kanałów, krajobrazowych punktów widokowych lub na
terenach o szczególnych walorach krajobrazowych obiektów budowlanych
naruszających walory krajobrazowe środowiska, uniemożliwiające dostęp
do nich lub utrudniające bądź uniemożliwiające zwierzętom dziko
żyjącym dostęp do wody.
Przepis art. 20 w/w ustawy mówi o konieczności uzgadniania z wojewodą
zakresu prac związanych z gospodarką wodną, które mogą wpływać na
zachwianie równowagi przyrodniczej na terenach przyrodniczo
wartościowych. Dotyczy to robót związanych z regulacją wód, budową
wałów przeciwpowodziowych, melioracjami, odwodnieniami budowlanymi
oraz innych robót ziemnych zmieniających stosunki wodne.
Zgodnie z & 6 rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów
Naturalnych i Leśnictwa z 11 sierpnia 1999 r. osady ściekowe mogą być
wykorzystywane w celach nieprzemysłowych na obszarach, które nie
stanowią parków narodowych i rezerwatów przyrody oraz innych terenów
objętych szczególnymi formami ochrony przyrody, jeśli osady ściekowe
zostały wytworzone poza tymi terenami, na obszarach które nie stanowią
wewnętrznych terenów ochrony pośredniej stref ochronnych źródeł i ujęć
wody, pasa gruntu o szerokości 50 m bezpośrednio przylegającego do
brzegów jezior i cieków, terenów zalewowych, czasowo podtopionych i
bagiennych, terenów czasowo zamarzniętych i pokrytych śniegiem,
gruntów o dużej przepuszczalności (piasków luźnych, słabogliniastych i
gliniastych lekkich), jeżeli poziom wód gruntowych sięga do 1,5 m od
powierzchni gruntu, gruntów rolnych o spadku przekraczającym 10%,
terenów wychodni warstw wodonośnych, terenów położonych w odległości
mniejszej niż 100 m od ujęcia wody, domu mieszkalnego lub zakładu
produkcji żywności, gruntów na których rosną rośliny sadownicze i
warzywa, z wyjątkiem drzew owocowych, gruntów przeznaczonych pod
uprawę roślin jagodowych i warzyw, których części jadalne bezpośrednio
stykają się z ziemią i są spożywane w stanie surowym – w ciągu 18
miesięcy poprzedzających zbiory i w czasie zbiorów, gruntów
wykorzystywanych na pastwiska i łąki, gruntów wykorzystywanych do
upraw pod osłonami.
Zakaz nawożenia i nawadniania ściekami m. in. w obszarach chronionego
krajobrazu, parkach narodowych i krajobrazowych oraz ich otulinach,
rezerwatach przyrody oraz innych obszarach wymagających szczególnego
traktowania zawarty jest też w przepisie &4 zarządzenia Ministra
Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych z 7 lipca 1986r.
3.2 Walory przyrodnicze i krajobrazowe
3.2.1 Charakterystyka ogólna
Dla gminy Chmielnik nie wykonano dotychczas kompleksowego opracowania
przyrodniczego, czyli inwentaryzacji przyrodniczej. Dobrze
przeprowadzona inwentaryzacja stanowi najlepszą podstawę do wszelkiego
rodzaju opracowań planistycznych. W ramach Strategii nie ma możliwości
tak szczegółowego rozwinięcia tematyki przyrodniczej, nie ma zresztą
takiej potrzeby. Byłoby jednak wskazane, aby przed przystąpieniem do
planu zagospodarowania przestrzennego (rozstrzygającego o konkretnych
lokalizacjach) wykonać pełną inwentaryzację przyrodniczą gminy.
Obszar gminy Chmielnik charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu z
łagodnymi wzgórzami wydłużonymi z kierunku północno – zachodniego na
południowy – wschód i pociętymi dolinami rzecznymi. Najwyższe
wzniesienie (Ostra Góra – 302,8 m n.p.pm.) znajduje się w rejonie wsi
Piotrkowice. Najniżej położony jest punkt w dolinie rzeki Sanicy (205
m n.p.m.). Najdłuższe doliny stanowią dorzecza Wschodniej, Sanicy i
Morawki. Na obrzeżu gminy i w jej środkowej części występują wody
stojące, głównie stawy hodowlane. Na uwagę zasługują liczne krasowe
„oczka wodne”, na brzegach których występują zbiorowiska szuwaru
trzcinowego i pałkowego. Są to bardzo cenne obiekty przyrodnicze
stanowiące ostoję drobnej fauny jak traszki, żaby i zaskrońce. Są to
jednocześnie miejsca żerowania bociana białego. W odniesieniu do tych
obiektów należy rozważyć możliwość ochrony indywidualnej. Największe
obszary wodne występujące na obszarze gminy Chmielnik, położone są w
sołectwach Śladków Mały, Śladków Duży i Sędziejowice. Przy południowej
granicy miasta Chmielnik znajduje się sztuczny zbiornik wodny dla
celów rekreacyjnych.
Do najciekawszych obiektów przyrodniczych występujących na terenie
gminy zaliczyć należy uformowaną w wapieniach jaskinię w miejscowości
Śladków Duży czy odsłonięcie geologiczne wapieni przy drodze ze wsi
Sędziejowice do wsi Chomentówek. W obrębie tych obiektów występują
murawy o charakterze stepowym. W ich składzie znajdują się chronione
gatunki takie jak: ostnica Jana, miłek wiosenny, wężymord stepowy,
wilżyna ciernista.
Aktualnie lasy i tereny zadrzewione zajmują około20 % powierzchni
gminy, ale dzięki planowanym dolesieniom powierzchnia ta zwiększy się
do 25%. Największe powierzchnie zajmują siedliska boru mieszanego
świeżego – 31,4 %, boru świeżego – 21,2 % i boru wilgotnego – 8,3%.
Gatunkiem dominującym w drzewostanie jest sosna. W dalszej kolejności
występują brzoza, dąb, olcha i świerk. Ze względu na pełnione funkcje
80 % lasów zaliczono do lasów produkujących, a pozostałe 20 % to lasy
wodochronne i stanowiące ostoje zwierząt chronionych. Występujące na
terenie gminy zadrzewienia są zróżnicowane pod względem składu
gatunkowego i formy, co rekompensuje niską lesistość obszaru. Stanowią
one, uzupełniającą dla leśnej , bazę surowca drzewnego i pełnią wiele
istotnych funkcji ekologicznych.
Szczególnym rodzajem zadrzewień są parki wiejskie. W gminie Chmielnik
występuje jeden taki park we wsi Śladków Duży, znanej już od XV w.
Obecnie jest on znacznie zakrzaczony, a w pobliżu zarastającego stawu
zadrzewienia mają charakter łęgów. Gatunki dominujące w parku to lipa
i kasztanowiec.
Duży odsetek powierzchni gminy zajmują bagna – 6,3%. Pozostałe tereny
nieleśne (pola, pastwiska etc.) zajmują 2,5 % powierzchni.
Brak inwentaryzacji przyrodniczej rekompensuje, w pewnym stopniu, fakt
położenia znacznej części gminy na obszarach objętych ochroną.
Szaniecki Park Krajobrazowy, w granicach którego znajduje się fragment
południowo – zachodniej części gminy, zajmuje obszar 10358 ha
(środkowa część Garbu Pińczowskiego i Płaskowyż Szaniecki). W gminie
Chmielnik Szaniecki Park Krajobrazowy zajmuje powierzchnię 1034 ha
(tj. 6,8 % ogólnej powierzchni gminy), a otulina tego parku obejmuje
obszar 1692 ha (tj. 11,1% ogólnej powierzchni gminy). Park został
utworzony w celu ochrony ciągu muraw kserotermicznych. Na jego
obszarze można wyodrębnić dwie jednostki fizycznogeograficzne: na
południu zalega rozległe stoliwo wznoszące się do 300 m n.p.m., na
północ teren obniża się do wysokości 260-280 m n.p.m. przechodząc w
Płaskowyż Szaniecki, charakteryzujący się płaskimi wzniesieniami
rozciętymi szerokimi dolinami. Krasowiejące wysoczyzny gipsowe, zrąb
tektoniczny Garbu Pińczowskiego, szczątkowe formy paleogeńskiej i
pontyjskiej powierzchni zrównania i plejstoceńskie poziomy
akumulacyjno – denudacyjne urozmaicają rzeźbę parku. W lasach
występujących na obszarze parku spotkać można drapieżne ptaki
chronione: jastrzębie, myszołowy, błotniaki stawowe oraz sokoły
wędrowne.
Chmielnicko - Szydłowski OCK, w granicach którego znalazła się cała
wschodnia i północno – zachodnia część gminy, zajmuje powierzchnię
56999 ha. Obszar ten położony w granicach zlewni rzek Wschodniej,
Sanicy i fragmentarycznie w obrębie zlewni Pierzchnianki, Łagowicy i
Czarnej Staszowskiej, pełni funkcje łącznikowe między Zespołem Parków
Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich i Zespołem Parków Krajobrazowych
Ponidzia Jego główną funkcją przyrodniczą jest ochrona wód
powierzchniowych, a szczególnie rzeki Czarnej Staszowskiej, Wschodniej
i Sanicy.
Jest to obszar o charakterze rolniczo – leśnym. W jego szacie
roślinnej najciekawsze są lasy, które zachowały swój naturalny
charakter. Największe i najbardziej zwarte ich kompleksy występują
między Włoszczowicami, a Piotrkowicami, na zachód od Chmielnika i na
południe od Drugni. Pod względem siedliskowym dominują bory sosnowe i
bory mieszane. Sporadycznie występują fragmenty bagiennych borów
trzcinkowych, olsów i lasów łęgowych.
Ważnym elementem szaty roślinnej tego obszaru są zbiorowiska nieleśne,
przede wszystkim torfowiska z udziałem takich rzadkich roślin jak:
przygiełka biała, sesleria błotna, turzyca Davalla, storczyki
(kruszczyk błotny i storczyk szerkolistny). Na wychodniach skał
węglanowych wykształciły się fragmenty muraw kserotermicznych,
uboższych pod względem florystycznym niż te nad doliną Nidy, ale
rośnie w nich szereg rzadkich gatunków np.: perz siny, zawilec
wielkokwiatowy, rutewka mniejsza, kostrzewka blada. Leśne i
torfowiskowe zbiorowiska pełnią bardzo ważna rolę wodochronną,
szczególnie w obszarze źródliskowym rzeki Wschodniej oraz w okolicach
Chańczy, Włoszczowic i Holendrów.
Liczne stawy występujące na obszarze Chmielnicko – Szydłowskiego OCK
oraz zbiornik wodny Chańcza tworzą biotopy dla wielu gatunków ptaków
wodno – bagiennych.
3.2.2 Formy ochrony przyrody
Pomniki przyrody ożywionej
Lp
Nr z rejestru pomników przyrody
Miejscowość
Gatunek - ilość
Średnica pnia na wys.1,30 (w m)
1
369
Szyszczyce
Dąb szypułkowy
1,70
2
012
Piotrkowice
Lipy-18szt.
1,10-1,80
Pomniki przyrody nieożywionej
Na terenie gminy Chmielnik istnieją dwa pomniki przyrody nieożywionej:
*
Miejscowość Lubania - kopalna jaskinia krasowa i obszar o
promieniu 5 m od wejścia do jaskini. (Nr ew.409)
*
Miejscowość Śladków Duży – jaskinia powstała w wapieniu
mioceńskim, za ciasnym otworem wejściowym ciągnie się 3 metrowy
korytarz prowadzący od niskiej komory. Ściany jaskini są gładkie,
w stropie liczne szczeliny. Na dnie jaskini znajdują się namuły
próchnicowo – kamieniste. (Nr ew.356)
Odnośnie ochrony pomników przyrody ożywionej i nieożywionej obowiązują
zakazy i ograniczenia zawarte w zarządzeniu Nr 23/87 Wojewody
Kieleckiego z dnia 02.10.1987r. Zabronione jest wycięcie, niszczenie
lub jakiekolwiek uszkadzanie drzewa, zrywanie pączków, kwiatów, owoców
i liści, nacinanie, rycie napisów i znaków, wznoszenie jakichkolwiek
obiektów budowlanych w promieniu 15 m od rzutu korony, umieszczanie
tablic oraz wszelkich innych znaków i przedmiotów za wyjątkiem napisów
o ochronie obiektu, zanieczyszczanie terenu, wzniecanie ognia,
niszczenie gleby, wchodzenie na drzewo lub obiekt oraz niszczenie
roślinności pokrywającej obiekt ( w przypadku pomników przyrody
nieożywionej).
Użytki ekologiczne
Użytki ekologiczne to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów,
które mają znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i
typów środowisk. Na terenie gminy Chmielnik znajduje się tylko jeden
użytek ekologiczny - śródleśna, podmokła łąka o powierzchni 12,75 ha
na gruntach wsi Jasień. Teren ten porastają głównie turzyce i sit.
Jest to miejsce żerowania zwierzyny płowej występującej w sąsiednim
kompleksie leśnym.
Na terenie użytków ekologicznych zabrania się pozyskiwania, niszczenia
lub uszkadzania drzew, krzewów i innych roślin, wysypywania,
zakopywania czy wylewania odpadów i innych nieczystości, niszczenia
gleby lub zmiany sposobu jej użytkowania, wzniecania ognia.
Zakres wszelkich prac, w konsekwencji których mogłyby ulec złamaniu
zakazy i ograniczenia dotyczące zarówno pomników przyrody jak i
użytków ekologicznych, należy każdorazowo uzgadniać z Wojewodą.
Stanowiska rzadkich i chronionych gatunków roślin i zwierząt
Gmina Chmielnik nie ma wykonanej inwentaryzacji przyrodniczej,
opracowania szczegółowo charakteryzującego jej strukturę ekologiczną
Dokładna lokalizacja i opis stanowisk rzadkich oraz chronionych
gatunków roślin i zwierząt jest możliwe wyłącznie po wykonaniu tego
opracowania. Zaznaczone na mapie stanowiska rzadkich gatunków fauny
zaczerpnięte zostały z opracowania „ Uwarunkowania Przyrodnicze i
Koncepcja Ekologiczna Systemu Obszarów Chronionych Województwa
Kieleckiego” wykonanego przez Instytut Gospodarki Przestrzennej i
Komunalnej w Warszawie - 1988 r.
Na terenie gminy Chmielnik znajdują się stanowiska lęgowe bociana
czarnego wraz z wyznaczonymi strefami ich ochrony. Zgodnie z
wytycznymi Głównego Konserwatora Przyrody, informacja dotycząca
lokalizacji tych stanowisk jest poufna , zatem nie zostały one
naniesione w części graficznej niniejszego opracowania.
3.
Lokalny system obszarów ważnych dla zachowania struktury
ekologicznej fizjocenoz.
1.
Korytarze ekologiczne
Na terenie gminy Chmielnik nie występuje żaden korytarz ekologiczny o
znaczeniu ponadregionalnym. Lokalne znaczenie można przypisać
korytarzom ekologicznym doliny rzeki Sanicy i doliny rzeki Morawki. W
środkowej części gminy rysuje się leśny korytarz ekologiczny łączący
duże kompleksy leśne na zachodzie gminy z doliną Sanicy. Po wykonaniu
dolesień, korytarz ten powinien posiadać wystarczającą drożność dla
wypełniania swoich funkcji ekologicznych, choć jego rolę ogranicza
droga. Mniej wyraźmy charakter mają korytarze ekologiczne, z których
jeden przebiega południkowo między Śladkowem Dużym i Śladkowem Małym,
a drugi wykorzystuje niewielkie kompleksy leśne i zadrzewienia na
północy gminy. Po wykonaniu dolesień drożność tych korytarzy ulegnie
zdecydowanej poprawie.
Obowiązująca w planowaniu przestrzennym i gospodarczym zasada
zrównoważonego rozwoju nakazuje ochronę korytarzy ekologicznych przed
zagospodarowaniem. Dotyczy to zwłaszcza inwestycji, które mogłyby
przerwać ich ciągłość oraz radykalnie zmienić warunki siedliskowe (
np. duże prace melioracyjne).
2.
Strefy ochrony warunków siedliskowych lasu
Skuteczna ochrona ekosystemów leśnych nie ogranicza się jedynie do
powierzchni zajętej przez drzewostany. Strefy przylegające do głównych
kompleksów leśnych wymagają szczególnej ostrożności w zakresie
lokalizowania inwestycji, szczególnie takich, które powodują zmiany
poziomu i jakości wód gruntowych. Trwałe obniżenie poziomu wód
gruntowych przyczynia się do osłabienia drzew, a w skrajnych
przypadkach ich zamierania. W związku z tym obszary przylegające do
lasów powinny być wyłączone z planowania nowych systemów
melioracyjnych oraz wszelkich inwestycji wodochłonnych powodujących
osuszenie terenu i mogących wytwarzać lej depresyjny (np. duże ujęcia
wód).
Na granicy lasu i innego ekosystemu np. agrocenozy wytwarza się strefa
przejścia zwana ekotonem, gdzie szczególnie intensywnie zachodzą
procesy wymiany informacji genetycznej między ekosystemami.. Zbyt
bliskie sąsiedztwo lasów i terenów zurbanizowanych, wyklucza
wytworzenie się tej bardzo ważnej strefy. Różnorodność biologiczna
ekotonów jest zwykle znacznie większa niż sąsiadujących zbiorowisk .
Strefy przejścia stanowią bardzo często niszę ekologiczną dla wielu
gatunków rzadkich i zagrożonych wyginięciem, mają bardzo istotne
znaczenie dla równowagi ekologicznej w skali całych fizjocenoz.
3.
Antropogeniczne bariery ekologiczne.
Bloki antropogeniczne
Bloki antropogeniczne powstają, kiedy w obrębie lub na wylocie
korytarza ekologicznego zlokalizowane zostaną obiekty budowlane,
przemysłowe lub infrastrukturalne, które w drastyczny sposób zakłócą
funkcjonowanie ciągu ekologicznego.
Gmina Chmielnik pozbawiona jest dużych miejscowości i zakładów
przemysłowych, które w drastyczny sposób zakłócałyby funkcjonowanie
któregokolwiek z ciągów ekologicznych.
Bariery o charakterze liniowym
Bariery tego typu związane są najczęściej z obiektami infrastruktury
komunikacyjnej, takimi jak drogi kołowe i linie kolejowe. Ich
znaczenie zależy od usytuowania w stosunku do korytarzy ekologicznych
i dużych kompleksów leśnych, natężenia ruchu. parametrów technicznych
itp. Proces przemieszczania się organizmów roślin i zwierząt zachodzi
szczególnie intensywnie w obrębie korytarzy ekologicznych stąd też
rola barier przecinających te korytarze, jest istotniejsza niż tych,
które znajdują się na pozostałych obszarach. Do niekorzystnych
sytuacji należy również przebieg drogi w strefie ekotonu wytwarzającej
się na granicy dwóch ekosystemów np. ekosystemu leśnego i agrocenozy.
Strefa ta stanowi bardzo ważną niszę ekologiczną dla wielu gatunków
roślin i zwierząt.
Barierami liniowymi mogą się również okazać ciągi zwartej zabudowy
mieszkaniowej i przemysłowej.
Na obszarze gminy Chmielnik główną barierą liniową jest linia kolejowa
łącząca Tarnobrzeskie Zagłębie Siarkowe z Kielcami i Śląskiem, która
przegradza znaczny kompleks leśny na zachodzie gminy. Istotne
znaczenie ma również droga międzyregionalna nr 73 przecinająca
korytarz ekologiczny doliny Sanicy. Pozostałe fragmenty dróg nie mają
tak wyraźnego charakteru barier ekologicznych, choć lokalnie mogą one
rozdzielać powiązane ze sobą części ekosystemów. Są również istotną
przeszkodą dla zwierzą zasiedlających agroekosystemy.
3.
Obszary wymagające wzmocnienia struktury ekologicznej.
Miejsca eksploatacji surowców
Stopień przekształcenia różnych fragmentów gminy nie jest jednolity.
Terenami najbardziej narażonymi na antropopresję są okolice Chmielnika
( Celiny, Suchowola, Drugnia, Gołuchów), gdzie wydobywane są wapienie
jurajskie przetwarzane głównie na kruszywo budowlane i drogowe oraz
okolice Staszowa i Grzybowa, gdzie funkcjonuje jeszcze, w ostatnich
latach produkcji, kopalnia siarki i Fabryka Dwusiarczku Węgla w
Grzybowie. Tereny te wraz z miejską zabudową Chmielnika zostały
wyłączone z granic Obszaru Chronionego Krajobrazu.
Szczególnej ostrożności w lokalizowaniu różnego rodzaju inwestycji
wymagają obszary objęte ochroną. W gminie Chmielnik, na terenie
włączonym w granice Szanieckiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny,
występują złoża wapieni, gipsów i piasków. Eksploatacja tych surowców
powinna odbywać się w sposób zapewniający jak najmniejszą szkodliwość
oddziaływania na środowisko i krajobraz. Z chwilą zakończenia
wydobywania surowców, tereny poeksploatacyjne należy jak najszybciej
zrekultywować. Na obszarze chronionym gminy występują miejsca
nielegalnego poboru surowców przez lokalną społeczność, toteż władze
gminne powinny położyć szczególny nacisk na likwidację nielegalnych
miejsc eksploatacji. Pomimo postępującego procesu samorekultywacji, na
terenie Szanieckiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny wciąż jeszcze
znajdują się wyrobiska wymagające rekultywacji. W sołectwie
Chomentówek jest to wyrobisko wapieni, a w sołectwie Śladków Duży
wyrobiska wapieni i piasków.
Miejsca składowania odpadów
Bardzo istotnym problemem gminy jest zanieczyszczanie środowiska przez
ścieki i odpady stałe. Powstające w gospodarstwach ścieki bytowo –
gospodarcze są wykorzystywane rolniczo lub wywożone w miejsca
przypadkowe (lasy, nieużytki, rowy), skąd spłukiwane przez wody
opadowe, zanieczyszczają wody powierzchniowe i płytko zalegające wody
wgłębne. Pomimo ustawienia we wsiach kontenerów na śmieci, odpady
stałe są często wywożone na dzikie wysypiska zlokalizowane w starych
wyrobiskach poeksploatacyjnych, rowach czy lasach. Konieczna jest
zatem likwidacja dzikich wysypisk śmieci, stanowiących poważne
zagrożenie dla środowiska naturalnego oraz podjęcie działań na rzecz
budowy gminnego składowiska odpadów.
Działania na rzecz zwiększania lesistości
Gmina należy do obszarów o niskiej lesistości przy nierównomiernym
rozmieszczeniu kompleksów leśnych, dlatego też sprawę zalesień
należałoby potraktować priorytetowo. Zalesienia należy lokalizować
tak, aby powiększać istniejące powierzchnie leśne, a unikać
powstawania nowych, wąskich działek leśnych, które utrudniają jedynie
uprawę pól przy ograniczonym znaczeniu fitomelioracyjnym. Tam, gdzie
bezpośredni kontakt ekosystemów leśnych nie jest możliwy, rolę
łącznika powinny pełnić pasma zadrzewień śródpolnych Te naturalne
elementy krajobrazu rolniczego zapewniają wykorzystanie przyrodniczych
mechanizmów samoregulacji w agrocenozach i sprzyjają zachowaniu ich
stabilności. Poprawiają biocenotyczne, wodne, topoklimatyczne i
estetyczne stosunki w krajobrazie, polepszają jego walory użytkowe w
produkcji rolnej, są najefektywniejszą barierą biogeochemiczną
przechwytująca związki chemiczne wymywane z pól i łąk. Zadrzewienia są
również, uzupełniającą dla leśnej, bazą surowca drzewnego. Należałoby
również wprowadzić lub wzmocnić pasma zadrzewień wzdłuż dolin
rzecznych i strumieni, w celu odbudowania naturalnych korytarzy
ekologicznych. Działania te przyczynią się do zwiększenia stabilności
struktur ekosystemów naturalnych i sztucznych, a zatem wzmocnią
strukturę ekologiczną regionu.
Skład gatunkowy drzew przeznaczonych do zalesień i dodrzewień powinien
być identyczny ze składem gatunków rodzimych. Zasada ta jest
szczególnie istotna na obszarach chronionych ze względu na walory
przyrodnicze i krajobrazowe. Na terenach podmokłych powinny być
sadzone gatunki drzew szybkorosnących o płytkich i rozległych
systemach korzeniowych. (wierzba, topola, olcha czarna i brzoza, w
domieszkach jesion, wiąz, dąb szypułkowy). Obszary narażone na erozje
wietrzną należy obsadzać w formie zadrzewień pasowych lub ciągów drzew
gatunkami wolnorosnącymi o ukośnym lub palowym systemie korzeniowym (
lipa drobnolistna, wiąz szypułkowy i polny, dąb, jesion, klon, jawor
itp.).
W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gminy Chmielnik do
zalesienia wytypowano następujące grunty:
Borzykowa
15,60 ha
Celiny
25,82 ha
Chomentówek
61,5 ha
Ciecierze
-
Grabowiec
51,00 ha
Holendry
79,90 ha
Jasień
52,50 ha
Kotlice
76,35 ha
Lipy
30,00 ha
Lubania
-
Łagiewniki
40,04 ha
Ługi
51,15 ha
Minostowice
32,86 ha
Piotrkowice
17,25 ha
Przededworze
81,90 ha
Sedziejowice
43,41 ha
Suchowola
35,10 ha
Suliszów
82,96 ha
Suskrajowice
-
Szyszczyce
7,00 ha
Śladków Duży
119,91 ha
Śladków Mały
122,00 ha
Zrecze Chałupczańskie
9,00 ha
Zrecze Duże
-
Zrecze Małe
44,40 ha
Główne predyspozycje rozwojowe
Bariery i ograniczenia
1.
Położenie znacznej części gminy na obszarach objętych ochroną w
postaci Parku Krajobrazowego i Obszaru Chronionego Krajobrazu.
2.
Występowanie cennych obiektów przyrody ożywionej ( okazałych
rozmiarów drzewa, pozostałości ekosystemów wodnych tzw. „oczka
wodne”) i nieożywionej (jaskinie).
3.
Wyznaczone tereny pod zalesienia.
1.
Niewielka lesistość i rozdrobnienie kompleksów leśnych.
2.
Znaczne przekształcenia antropogeniczne środkowej części gminy.
3.
Nierozwiązany problem gospodarowania ściekami i odpadami stałymi.
4.
Zagrożenie dla środowiska nielegalną eksploatacją surowców.
5.
Brak inwentaryzacji przyrodniczej.
3.7 Przyrodnicze i krajobrazowe możliwości rozwoju turystyki.
Możliwości rozwoju turystyki zależą przede wszystkim od walorów
przyrodniczych i krajobrazowych obszaru, ale również od położenia w
stosunku do dużych emitorów ruchu turystycznego, dostępności
komunikacyjnej i profesjonalnej promocji.
Gmina Chmielnik położona jest na obszarze o wysokich walorach
przyrodniczych i krajobrazowych, co potwierdza objęcie znacznej jej
części dwiema formami ochrony przyrody: parkiem krajobrazowym i
obszarem chronionego krajobrazu. Ciekawa konfiguracja terenu, miejsca
widokowe, pomniki przyrody, zabytki historyczne i miejsca pamięci
narodowej sprawiają, że rejon ten może być z powodzeniem
wykorzystywany do celów turystyki pieszej. Obszar gminy zaliczono do
IV kategorii zagospodarowania turystycznego.
Teren gminy jest stykiem Gór Świętokrzyskich, Pogórza Szydłowskiego i
Niecki Nidziańskiej. Rejon Chmielnika stanowi wyniesienie, z którego
rzeki spływają we wszystkich kierunkach. Na północy krajobraz
urozmaicają peryferyjne wzniesienia Wzgórz Piotrkowickich, które
tworzą wapienne grzbiety pomiędzy Chmielnikiem i Piotrkowicami. Na
południowym wschodzie rozwinięta jest sieć strumieni będących
dopływami rzek Wschodniej i Sanicy. Pod względem walorów
przyrodniczo-krajobrazowych zdecydowanie wyróżniają się sołectwa:
Chomentówek, Śladków Duży i Sędziejowice, gdzie występuje mnogość form
krasu odkrytego i zakrytego.
Objęcie znacznego obszaru gminy ochroną, stwarza szereg perspektyw dla
przyszłych inwestorów. Zgodnie z ideą obszarów chronionego krajobrazu
mogą być one wykorzystywane do lokalizowania bazy turystycznej, w tym
również budownictwa letniskowego. Najbardziej wskazaną jego formą jest
adaptacja istniejącej zabudowy wiejskiej, połączona z poprawą
architektury adoptowanych obiektów.
Aktualnie na terenie gminy nie ma zbyt wielu typowych elementów
infrastruktury turystycznej. Przez obszar gminy nie prowadzi żaden
szlak turystyczny. Niewiele jest stałych i sezonowych miejsc
noclegowych, brak bazy gastronomicznej, parkingów i miejsc postoju
pojazdów. Jednak sytuacja ta ulega stopniowej poprawie. Bardzo dobrze
rokuje na przyszłość zainteresowanie mieszkańców gminy rozwojem
turystyki oraz aktywna jej promocja ( wydawanie przez gminę pocztówek
i folderów).
W ostatnim okresie najwięcej sławy przyniósł gminie Śladków Mały,
gdzie intensywnie rozwijają się gospodarstwa agroturystyczne.
Przygotowano tutaj plaże z urządzeniami rekreacyjnymi, została
wytyczona ścieżka rowerowa o dł. 15 km oraz ścieżka spacerowa o dł. 7
km . Stawy w Andrzejówce i Borowcu o pow. 2 ha są atrakcją dla
amatorów wędkowania. We wsi ma powstać punkt informacji turystycznej.
Amatorzy jazdy konnej mogą miło spędzić czas w stadninie koni, która
znajduje się w położonym obok Śladkowie Dużym.
W Śladkowie Małym swoją siedzibę mają dwa zespoły artystyczne
Śladkowianki i Małe Śladkowianki. Powstaje tutaj centrum turystyki
wiejskiej wspomagane przez europejski program PHARE – TOURING, do
którego w ostatnim czasie gmina przystąpiła. W ramach programu
poprawia się standard miejsc noclegowych i realizowane są nowe
inicjatywy wzbogacające ofertę turystyczną.
Większość lasów występujących na terenie gminy wykorzystywana jest
jako miejsce rekreacji i świątecznego wypoczynku. Penetracja ludności
w tych lasach ogranicza się głównie do kompleksów położonych przy
drogach dojazdowych, najliczniej w kompleksach będących w sąsiedztwie
większych skupisk ludności. Zapotrzebowanie społeczne na funkcje
rekreacyjne lasów wymaga prowadzenia działań zapewniających
zagospodarowanie lasów w sposób godzący możliwości wypoczynku ludności
z zachowaniem trwałości lasów i ich wielorakich funkcji.
Atrakcyjność turystyczną gminy podnoszą zabytki architektury i
budownictwa. W samym Chmielniku znajduje się ich kilkadziesiąt m.in.
kościół p.w. Św. Trójcy z XVI w. z terenami przyległego cmentarza,
kościół parafialny p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP z VIII w. ,czy
synagoga murowana z XVII w. Wiele zabytkowych budowli przetrwało też w
innych miejscowościach. Wśród nich sanktuarium Matki Bożej
Loretańskiej z klasztornym zespołem pobernardyńskim z XVII w. w
Piotrkowicach, pozostałość zespołu pałacowego Tarnowskich w
Tarnoskale, ruiny klasycystycznego pałacu w Śladkowie Dużym, zespół
podworski w Łagiewnikach czy ruiny pałacu w Lubani.
Z inicjatywy Rady Europy powstają europejskie szlaki kulturowe,
których zadaniem jest integracja narodów Europy oparta o sięgające
często okresu Średniowiecza wspólne dziedzictwo kultury. Gmina
Chmielnik znalazła się na drodze jednego z takich szlaków –
„Małopolskiego Szlaku Cystersów”, który jest jednym z wariantów szlaku
„Monastycznego”, prezentującego wkład różnych zakonów w kulturę i
rozwój cywilizacyjny krajów europejskich.
Duże znaczenie dla gminy Chmielnik, zarówno ekonomiczne jak i
turystyczne, ma dobra dostępność komunikacyjna. Przez obszar gminy
przebiega szerokotorowa linia kolejowa relacji Hrubieszów – Huta
Katowice, oraz trasa wąskotorowej kolejki Jędrzejów – Bogoria. Ponadto
gmina pokryta jest stosunkowo gęstą siecią dróg kołowych. Ważna rolę w
komunikacji odgrywają drogi regionalne relacji Kielce – Busko Zdrój,
Staszów – Jędrzejów, Chmielnik – Pińczów, Chmielnik – Szydłów. Drogi
te wprowadzają regionalny ruch kołowy na sieć dróg międzyregionalnych.
Poza wymienionymi trasami na terenie gminy znajdują się drogi o
charakterze lokalnym, które łączą wszystkie miejscowości gminy.
Komunikacja samochodowa dociera do każdej miejscowości.
Przy szczegółowym planowaniu rozwoju turystyki należałoby skorzystać z
doświadczeń i dokumentacji jednostek zajmujących się ochroną przyrody
i krajobrazu czyli Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody i Zarządu
Parków Krajobrazowych. Przy realizacji programów turystycznych bardzo
ważna jest też współpraca z sąsiednimi gminami.
Atuty turystyczne gminy
Bariery i ograniczenia
1.
Położenie na obszarze o interesujących walorach przyrodniczych i
krajobrazowych.
2.
Duże zainteresowanie mieszkańców rozwojem agroturystyki (prężnie
rozwijające się gospodarstwa agroturystyczne w Śladkowie Małym).
3.
Wiele interesujących zabytków architektury i budownictwa.
4.
Dobra dostępność komunikacyjna.
1.
Niewiele typowych elementów infrastruktury turystycznej ( brak
szlaku turystycznego, zaplecza gastronomiczno- hotelowego,
elementów informacji wizualnej, miejsc parkingowych).
2.
Brak osób profesjonalnie zajmujących się stymulacją rozwoju
turystycznego gminy.
ROZDZIAŁ 4
GOSPODARKA
SPIS TREŚCI
4.1. Zakres, opracowania oraz główne źródła informacji
....................................
40
4.2. Ogólna charakterystyka gospodarcza Miasta i Gminy Chmielnik na
tle
województwa i gmin sąsiednich
..................................................................
41
4.3. Charakterystyka rolnictwa
.............................................................................
42
4.4. Melioracje rolne
.............................................................................................
47
4.5. Ludność w gminie Chmielnik oraz główne źródła dochodów
mieszkańców.....
48
4.6. Charakterystyka pozarolniczej działalności gospodarczej
...........................
49
4.7. Podsumowanie
..............................................................................................
53
4.8. Perspektywiczne kierunki zmian Obszarów Wiejskich i Rolnictwa
w gminie Chmielnik
......................................................................................
54
4.9. Główne kierunki perspektywicznego rozwoju obszarów wiejskich i
rolnictwa
===================================================================
64
Załączniki i tabele
..............................................................................................
60
4.1. Zakres, opracowania oraz główne źródła informacji
Każda z gmin posiada pewną, swoistą specyfikę wyznaczoną przez
lokalizację w określonym regionie oraz zasoby ziemi, pracy i kapitału.
Są to jednocześnie podstawowe wyznaczniki stanu aktualnego i
perspektyw rozwojowych gospodarki w gminie.
Warunki przyrodnicze rolnictwa, obejmujące jakość i przydatność
rolniczą gleb, agroklimat, rzeźbę terenu i warunki wodne stanowią
potencjał produkcyjny określany jako potencjał rolniczej przestrzeni
produkcyjnej. O poziomie jego wykorzystania decydują warunki społeczne
i ekonomiczno-organizacyjne. Dlatego też diagnoza stanu, uwzględnia
cały zespół uwarunkowań charakteryzujących specyfikę gospodarczą w
danej jednostce administracyjno-gospodarczej. Specyfika ta uwidacznia
się przy porównaniach z sąsiednimi gminami. Dla gminy Chmielnik jako
układ odniesienia i tło do analizy przyjęto gminy Morawica i
Pierzchnica, również leżące na terenie województwa świętokrzskiego, w
jego centralnej części.
Celem opracowania jest wielostronna analiza społeczno gospodarcza w
Mieście i Gminie Chmielnik. Myślą przewodnią tej analizy jest ocena
wykorzystania ziemi, pracy i kapitału, stanowiących podstawowe
czynniki produkcji w rolnictwie. W opracowaniu przyjęto zasadę, że
obszary wiejskie i rolnictwo stanowią organiczną całość, powinny więc
być analizowane w sposób całościowy.
Do charakterystyki gospodarczej w Mieście i Gminie Chmielnik
wykorzystano informacje pochodzące z różnych źródeł. Do opisu i oceny
warunków przyrodniczych rolnictwa w analizowanej gminie wykorzystano
publikowane i niepublikowane wyniki badań i analiz IUNG.
Warunki społeczne i ekonomiczno-gospodarcze oceniono na podstawie
danych Urzędu Statystycznego w Kielcach pochodzących z powszechnego
spisu rolnego, a także z późniejszego okresu ( 1997 i 1998 r).
Analizowane Miasto i Gmina Chmielnik nie jest obszarem jednorodnym. Do
charakterystyki zróżnicowania rolnictwa w gminie wykorzystano dane
udostępnione przez Urząd Gminy, a zestawione według sołectw. Stan
agrochemiczny gleb; ich odczyn oraz zasobność w składniki mineralne
przedstawiono na podstawie reprezentatywnych analiz wykonanych przez
Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą w Kielcach. Wiele informacji o
rolnictwie na obszarze gminy Chmielnik zebrano metodą wywiadów
przeprowadzonych z przedstawicielami aktywu społeczno-gospodarczego.
Zakres opracowania diagnostycznego dla Miasta i Gminy Chmielnik jest
szeroki. Obejmuje on ogólne informacje o gminie, demografii
(charakterystyka zasobów pracy ludzkiej) oraz stopniu rozwoju i
rozmieszczeniu pozarolniczej działalności gospodarczej.
Przytoczone dane w tej części „diagnozy”, w niektórych przypadkach,
różnią się od danych zamieszczonych w innych rozdziałach, w których
szczegółowo omówione zostały takie zagadnienia jak np. demografia,
rynek pracy, działalność gospodarcza itp. Wynika to ze źródła i okresu
pochodzenia danych. Ta część diagnozy oparta jest przede wszystkim na
danych statystycznych publikowanych przez Urząd Statystyczny, celem
zaprezentowania Miasta i Gminy na tle sąsiednich gmin i województwa
kieleckiego (lub świętokrzyskiego).
Diagnozę zakończono zestawieniem i uszeregowaniem głównych czynników
sprzyjających i limitujących, z punktu widzenia rozwoju gminy słabe i
mocne strony. Szereg cech specyficznych na obszarze gminy może jeszcze
wskazać społeczność lokalna, a więc odbiorca i współtwórca diagnozy i
strategii rozwoju Miasta i Gminy. Chodzi bowiem o to, aby społeczność
lokalna utożsamiała się z opracowaną diagnozą (strategią), a przez to
wzbogacała i rozszerzała ją. Jednocześnie chodzi o zwiększenie udziału
przedstawicieli gminy i społeczeństwa w tworzeniu koncepcji rozwoju.
4.2. Ogólna charakterystyka gospodarcza Miasta i Gminy Chmielnik na
tle sąsiednich
gmin i województwa (Kieleckiego i Świętokrzyskiego).
Miasto i Gmina Chmielnik leży w środkowej części województwa
świętokrzyskiego, na południe od Kielc. Lokalizację gminy Chmielnik na
tle podziału fizjograficznego byłego województwa kieleckiego,
opracowanego przez Kondrackiego przedstawiono na rys.1. Obszar gminy
Chmielnik leży w dwóch mezoregionach tj. Pogórzu Szydłowskim i Niecce
Połanieckiej.
Powierzchnia gminy Chmielnik wynosi 143 km2 i jest podzielona na 25
sołectw. Na koniec 1997 r. na obszarze gminy zamieszkiwało około 12
tysięcy ludzi (tab.1). Analizowana gmina ze względu na oba te
wskaźniki (tj. powierzchnię i liczbę mieszkańców) jest podobna do
gminy Morawica. Na 1 km2 zamieszkuje 82,9 osób (miasto - 532,4; wieś -
56,2) i dorównuje w gminie Morawica (87), natomiast w gminie
Pierzchnica wskaźnik ten jest mniejszy (48), średnio w b. województwie
kieleckim - większy i wynosił 123 osób na 1 km2.
Miasto i Gmina Chmielnik różni się od gminy Morawica ze względu na
mniejszą liczbę osób pracujących w gospodarce narodowej ( 1 607 osób)
oraz większą liczbę bezrobotnych (905 osób).
Oceniana jednostka administracyjna charakteryzuje się nieco większą, w
porównaniu z gminą Morawica, liczbą podmiotów gospodarczych (503),
przy zbliżonej liczbie ludności (tab.2). Wśród podmiotów przeważają
jednostki sektora prywatnego. Ich udział, dochodzący do 95%, jest
również cechą charakterystyczną przyjętych za podstawę porównań gmin
sąsiednich i całego byłego województwa kieleckiego. Cechą wspólną jest
też udział ludności w wieku produkcyjnym w ogólnej liczbie ludności
oraz udział kobiet w liczbie zatrudnionych (tab.3). Proporcje pomiędzy
liczbą ludności w wieku przedprodukcyjnym, a więc poniżej 18 lat, a
innymi grupami mieszkańców są, w Mieście i Gminie Chmielnik, podobne
jak w jednostkach przyjętych za układ odniesienia. W gminie tej
ludności w wieku przedprodukcyjnym było - 25,9 %; produkcyjnym - 56,3
%; poprodukcyjnym -17,7 %.
Cechą charakterystyczną gminy jest ujemne saldo migracji (tab.4),
wynikające z faktu, że w 1997 roku liczba ludności odpływającej z
terenu gminy przewyższała liczbę ludności, która napłynęła.
Liczbę podmiotów gospodarki narodowej według wybranych sekcji
europejskiej klasyfikacji działalności EKD charakteryzują dane
zamieszczone w tabeli 5. Najliczniejsza grupa, bo stanowiąca ponad 52%
ogólnej liczby, to jednostki działające w zakresie transportu,
składowania i łączności. Inaczej przedstawia się natomiast
uszeregowanie według liczby zatrudnionych (tab.6). Najwięcej, bo
blisko 352 osoby to zatrudnieni w ochronie zdrowia, a następnie w
przemyśle i edukacji.
Relatywnie mała liczba miejsc pracy powoduje, że bezrobocie na
obszarze gminy jest większe niż w gminie Morawica (tab.7). Udział
kobiet w strukturze zatrudnionych, jak też w strukturze bezrobotnych
jest podobny i przekracza 50%. Warto podkreślić, że według stanu na
koniec 1997 r. około 60% bezrobotnych nie posiadało prawa do zasiłku,
a około 40% bezrobotnych pozostawało bez pracy powyżej 12 miesięcy. Z
tabeli 7 wynika, że stosunkowo małą grupę bezrobotnych stanowili
absolwenci szkół ponadpodstawowych. Wskazuje to w sposób pośredni, że
cechą charakterystyczną grupy bezrobotnych z Miasta i Gminy Chmielnik
jest niski poziom kwalifikacji. Faktu tego nie można jednak uogólniać,
gdyż sytuacja w zakresie bezrobocia, zwłaszcza w kierunku jego wzrostu
zmienia się bardzo szybko i jest pochodną sytuacji funkcjonujących
dotychczas przedsiębiorstw.
Dane zamieszczone w tabeli 7 nie ukazują natomiast rysującego się na
dużą skalę na wsi zjawiska bezrobocia utajonego, uwarunkowanego
strukturą agrarną i sytuacją produkcyjno-ekonomiczną rolnictwa w
regionie. Niektóre przyczyny tego dotkliwego dla obszarów wiejskich
zjawiska uwidaczniają się podczas analizy cech charakterystycznych
rolnictwa.
Miasto i Gmina Chmielnik posiada największy wskaźnik użytków rolnych
(70,2 %) w porównaniu do analizowanego układu odniesienia (Morawica -
60 %, Pierzchnica 65,1 %, śred. woj. 61,5 %). Podobnie przedstawiają
się wskaźniki dotyczące gruntów ornych (tab. 8).
Jakość gruntów jest słaba, ponieważ 50 % gruntów ornych sklasyfikowana
została w V i VI klasie, a użtków zielonych - 61,3 %. Jakość gruntów
wyrażona ogólnym wskaźnikiem jakości przestrzeni produkcyjnej wynosi
55,9 pkt., co daje 48 miejsce w byłym województwie kieleckim.W
analizowanym układzie tylko gmina Morawica posiada niższy wskaźnik -
49 pkt. (tab. 22).
Główne uprawy jakie dominują w tym regionie to zboża i ziemniaki,
które zajmują 88 do 91 % powierzchni upraw. W zbożowych dominuje
uprawa żyta (tab.12).
Produkcyjność gleb wyrażająca się plonami jest niezbyt wysoka. W
analizowanym układzie tylko gmina Morawica osiąga niższe plony od
gminy Chmielnik. Plony w gmine Pierzchnicy
i średnio w b. województwie kieleckim są wyższe niż w Gminie
Chmielnik. Dla porównania podaje się, że plony zbóż za lata 1996-98
wyniosły średnio 21,7 q/ha, a w Pierzchnicy - 23,2 q/ha i średnio w b.
województwie 25,6 q/ha ( tab. 25).
Miernikiem oceny produkcji zwierzęcej jest obsada zwierząt
gospodarskich wyrażona w sztukach dużych na 100 ha użytków rolnych.
Analizując obsadę zwierząt gospodarskich, należy stwierdzić, że w
Mieście i Gminie Chmielnik ten wskaźnik jest najniższy i ukształtował
się w 1996 r na poziomie 49,7 SD. W analizowanym układzie odniesienia
wskaźniki te kształtują się: Morawica - 55,5, Pierzchnica - 56,1,
średnio byłe województwo kieleckie - 57,1 SD (tab. 23).
Produkcja rolnicza na terenie gminy ralizowana jest przede wszystkim w
indywidualnych dospodarstwach rolnych, które zajmują około 55 %
ogólnej powierzchni, a użytków rolnych - 62 %. Pozostała powierzchnia
stanowi własność komunalną - 94,5 ha, państwową - 4 401,2 ha i
spółdzielczą - 277,9 ha. Z gólnej powierzchni wynoszącej 14 045 ha, -
7870 ha znajduje się w indywidualnych gospodarstwach rolnych. W
Mieście i Gminie Chmielnik Powszechny Spis Rolny przeprowadzony w 1996
r wykazał 1900 gospodarsztw i działek rolnych. Z tej ilości
gospoodarstw rolnych (tj.powyżej 1 ha) było 1473, w tym średnia
powierzchnia gospodarstwa wynosiła 5,9 ha. Podobna w tej materii jest
sytuacja w całym analizowanym układzie odniesienia. Z powyższego
wynika, że waruki produkcyjne rolnictwa w tym rejonie nie są
korzystne, co jest uwarunkowane złą jakością gleb i niewłaściwą
strukturą agrarną.
W Mieście i Gminie Chmielnik dochody budżetu gminy w 1997 r. na 1
mieszkańca wynosiły 996 zł. i były nieco wyższe od gminy Morawica i
Pierzchnica. Dochody własne gminy ( 232 zł. na 1 mieszkańca) były
niższe niż w Morawicy i średnio w b. województwie , a wyższe niż w
Pierzchnicy (190 zł.). W 1998 r. w Mieście i Gminie Chmielnik dochody
były najniższe wśród analizowanych gmin i wynosiły 1 005 zł. na 1
mieszkńca, natomiast w Morawicy wynosiły - 1274 zł.; Pierzchnicy -
1124 zł.; Województwie Świętokrzyskim - 1024 zł. (tab.1a).
4.3. Charakterystyka rolnictwa
Ogólna powierzchnia Miasta i Gminy Chmielnik wynosi 14 287 ha z tego w
gospodarstwach indywidualnych 7 870 ha. Użytki rolne stanowią 70 % a
grunty orne prawie 54 % ogólnej powierzchni. Użytki zielone stanowią
ponad 14 % powierzchi ogólnej. Wskaźnik ten zbliżony jest do średniej
wojewódzkiej, jest on jednak niższy w porównaniu do gminy Morawica i
Przchnica. W gminie Chmielnik większy jest udział sadów kształtujący
się na znacznie większym poziomie niż w gminach Morawica i
Pierzchnica. Lesistość gminy wynosi 18,3 % i jest podobna do gminy
Pierzchnica, a znacznie odbiega od średniej wojewódzkiej i gminy
Morawica. Ponad 50% lasów znajduje się we władaniu sektora gospodarstw
indywidualnych. (tab. 8).
Na obszarze gminy istniało 1473 gospodarstw indywidualnych i 427
działek do 1 ha (tab.10). W gminach Chmielnik i Pierzchnica oraz
średnio w całym województwie kieleckim, udział gospodarstw
indywidualnych w ogólnej liczbie gospodarstw i działek jest wyraźnie
większy niż w gminie Morawica. O dużym rozdrobnieniu agrarnym w gminie
Chmielnik świadczy też bardzo niski udział gospodarstw o powierzchni
powyżej 10 ha. Dowodem dużego rozdrobnienia agrarnego omawianej gminy
jest średnia powierzchnia użytków rolnych przypadająca na jedno
gospodarstwo (tab.11). Wskaźnik ten kształtuje się na wyższym poziomie
niż w gminie Morawica i średnio w województwie. Jest on jednak niższy
niż w gminie Pierzchnica. Średnia powierzchnia trwałych użytków
zielonych w przeliczeniu na jedno gospodarstwo jest w omawianej gminie
niższa. Sołectwa należące do gminy Chmielnik, charakteryzują się różną
liczbą gospodarstw i zróżnicowaną średnią powierzchnią gospodarstwa
(tab.47). Liczba gospodarstw waha się od 209 w sołectwie Chmielnik
Miasto, do 18 w sołectwie Ciecierze i 20 w sołectwie Holendry.
Największą średnią powierzchnię gospodarstwa mają sołectwa Suliszów,
Chomentówek i Sędziejowice. Natomiast najmniejsza występuje w
sołectwie Chmielnik – miasto.
Cechą charakterystyczną struktury zasiewów w rejonach o dużym
rozdrobnieniu rolnictwa, a w takim jest zlokalizowana gmina Chmielnik,
jest wysoki udział ziemniaków w strukturze zasiewów (tab.12). We
wszystkich trzech uwzględnionych w porównaniach gminach udział
ziemniaków przekracza 20% i jest wyższy niż średnio w byłym
województwie kieleckim. Wiąże się to z ukierunkowaniem większości,
niewielkich obszarowo, gospodarstw na zaspokajanie potrzeb rodziny
rolniczej oraz z powszechnym wykorzystywaniem bulw ziemniaka jako
paszy dla trzody chlewnej. Analizowana gmina Chmielnik charakteryzuje
się około dwukrotnie większym udziałem żyta niż pszenicy w strukturze
zasiewów. Podobnie jest w gminie Pierzchnica. Relatywnie niski jest
udział pszenżyta i mieszanek zbożowych, a także pastewnych w uprawie
polowej. Niższy niż średnio w województwie udział warzyw świadczy, że
ich uprawa na obszarze gminy Chmielnik jest przede wszystkim
ukierunkowana na samozaopatrzenie ludności wiejskiej. Należy
podkreślić, że struktura zasiewów jest uzależniona od jakości gleb i
ich przydatności do uprawy określonych roślin.
Obszar gminy Chmielnik leży w dwóch mezoregionach: na północ od miasta
Chmielnik w Pogórzu Szydłowskim, na południe od tej miejscowości w
Niecce Połanieckiej. Wyniesienie obszaru gminy n.p.m. waha się w
przedziale 215-277 m, a rzeźba jest tu niskofalista i falista.
Pokrywę glebową stanowią w gm. Chmielnik utwory plejstoceńskie
starszej epoki czwartorzędu. Są to na znacznym obszarze gminy, lekkie
i bardzo lekkie utwory piaskowe, z których wytworzyły się gleby rdzawe
(właściwe, brunatne, bielicowe). W kilku większych płatach występują
tu utwory gliniaste, będące tworzywem gleb brunatnych wyługowanych,
gleb pyłowych i czarnych ziem.
Na tle utworów plejstoceńskich niewielkimi płatami występują
zwietrzeliny wapieni, z których wytworzyły się rędziny brunatne i
czarnoziemne. W obrębie użytków zielonych, położonych z reguły w
niższych partiach terenu, mamy do czynienia z glebami murszowymi,
torfowymi oraz z czarnymi ziemiami o różnym składzie
granulometrycznym.
Bonitację gleb gruntów ornych w gminie Chmielnik według klas
przedstawiono w tabeli 13. Ogólnie bonitacja gleb gruntów ornych jest
tu nieco wyższa niż w gminie Morawica. Około 50% powierzchni zajmują
klasy V i VI. Ze względu na to kryterium gmina Chmielnik wypada
korzystniej niż gmina Morawica, ale gorzej niż średnio całe
województwo kieleckie. Niekorzystnie, podobnie jak w gminie
Pierzchnica, przedstawia się natomiast bonitacja użytków zielonych
(tab.14). Problemem podstawowym jest ponadto stopień gospodarczego
wykorzystania łąk i pastwisk oraz intensywność organizowanej na ich
bazie gospodarki paszowej.
Wieloletnie badania IUNG wskazują jednoznacznie, że z rolniczego
punktu widzenia istotne znaczenie ma struktura gruntów według
kompleksów rolniczej przydatności gleb. Pojęcie, kompleksy rolniczej
przydatności gleb oznacza “typy siedliskowe rolniczej przestrzeni
produkcyjnej, z którymi jest związany odpowiedni dobór roślin
uprawnych”.
W gminie Chmielnik, jak wynika z tabeli 15, gleby słabe kompleksów
6-żytniego słabego, 7-żytniego bardzo słabego i 9 zbożowo-pastewnego
słabego stanowią łącznie około 60% powierzchni gruntów ornych. Średnio
w byłym województwie kieleckim udział gleb kompleksów 6, 7, 9 łącznie
jest niższy. Na obszarze gminy Chmielnik nie występują użytki zielone
określane jako bardzo dobre i dobre – kompleks 1z (tab.16). Średnio w
województwie stanowiły one 2,7%. Dochodzący do 32% udział trwałych
użytków zielonych, ocenianych jako słabe i bardzo słabe jest
czynnikiem ograniczającym możliwości produkcji pasz objętościowych.
Udział gleb zaliczanych do różnych kompleksów rolniczej przydatności
gleb jest zróżnicowany terytorialnie. Świadczą o tym dane
charakteryzujące udział poszczególnych kompleksów, a zestawione według
sołectw (tab.17). Obszarem o relatywnie większym udziale gleb bardzo
dobrych (kompleksy 1 i 2) i dobrych (kompleks 4) oraz średnich jest
wschodnia część gminy Chmielnik. Należy jednak podkreślić, że
występowanie gleb określanych jako średnie na obszarze gminy
charakteryzuje się większą równomiernością. Sołectwa położone w
zachodniej części gminy są obszarem o dużym udziale gleb bardzo
słabych i słabych, (kompleksy 6, 7 i 9), zarówno w odniesieniu do
gruntów ornych jak i trwałych użytków zielonych. Największy udział
słabych i bardzo słabych gruntów ornych mają sołectwa Suliszów,
Śladków Mały i Duży, Holendry i Ługi. Natomiast w gminie nie występują
trwałe użytki zielone z kompleksu 1z - określane jako dobre i bardzo
dobre, przeważa notomiast kompleks 3 z tj. bardzo słaby i słaby.
Najwyższy ich udział występuje w sołectwach Przededworze, Holendry i
Suliszów, położone w zachodniej części gminy.
Gmina Chmielnik według podziału byłego województwa kieleckiego (rys.2)
leży na obszarze Chmielnickiego regionu glebowo-rolniczego (B1).
Region ten charakteryzuje się przewagą gleb kompleksów żytnich, dużym
zróżnicowaniem pokrywy glebowej, wysokim udziałem gruntów ornych oraz
korzystną rzeźbą terenu. Średnia dla gminy struktura gruntów ornych i
trwałych użytków zielonych według kompleksów jest wypadkową
zróżnicowania występującego pomiędzy sołectwami (tab17). Należy też
brać pod uwagę, że powierzchnia poszczególnych wsi jest bardzo
zróżnicowana.
W opracowaniu tym, charakterystykę warunków glebowych według sołectw
oparto o kompleksy glebowo-rolnicze, które zgrupowano w 3 grupy
jakościowe gleb, a mianowicie:
1) gleby bardzo dobre (kompl. 1, 2) i dobre (kompl. 10, 4)
2) gleby średniej jakości (kompl. 8, 3, 11, 5)
3) gleby słabej (kompl. 9, 12, 6) i bardzo słabej jakości (kompl. 7,
13).
Taki podział na grupy jakościowe zwiększa czytelność map
glebowo-rolniczych i jest wystarczająco dokładny do oceny możliwości
produkcyjnych gleb.
Według IUNG Puławy (Witek) w grupie pierwszej wielkości plonowania
zbóż w stosunku do kompleksu 1 przyjętego za 100 wynoszą: 2 – 96%, 10
– 97%, 4 – 85%. Tylko plonowanie na kompleksie 4 odstaje od plonowania
na pozostałych kompleksach – o 15% w stosunku do kompleksu 1 i około
10% w stosunku do kompleksów: 2 i 10. Witek uważa jednak kompleks 4
jako uniwersalny do uprawy roślin, dlatego zdecydowano się włączyć ten
kompleks do grupy pierwszej.
Na glebach zaliczonych do grupy drugiej plonowanie zbóż na
poszczególnych kompleksach jest zbliżone: 3 – 39,2; 5 – 37,0; 8 –
40,0; 11 – 41,0 dt/ha; dlatego zaliczenie tych kompleksów do jednej
grupy nie powinno budzić wątpliwości.
Grupa 3 obejmuje gleby najsłabsze, które zaliczyć można do
“marginalnych” z rolniczego punktu widzenia, szczególnie gleby
kompleksów 7 i 13.
W obrębie użytków zielonych nie wyróżniono grup jakościowych z uwagi
na odrębny charakter tych użytków w stosunku do gruntów ornych.
Większą rolę odgrywają tu bowiem stosunki wodne i pokrywa roślinna.
Ponadto, określenie kompleksu na użytkach zielonych jest jednoznaczne
z ich wartością – 1z – użytki bardzo dobre i dobre; 2z – użytki
średniej jakości; 3z – użytki słabe i bardzo słabe.
Przyjmując, za T. Witkiem, podział gleb na trzy grupy jakościowe,
przestrzenne rozmieszczenie kompleksów przydatności rolniczej
przedstawiono na mapie glebowo - rolniczej Nr. 1
Powszechnie uznawaną miarą możliwości produkcyjnych poszczególnych
kompleksów rolniczej przestrzeni przydatności gleb są plony zbóż
uzyskiwane w doświadczeniach prowadzonych przed kilkunastu laty, a
uznawane jako możliwe do osiągnięcia perspektywicznie na skalę
produkcyjną (tab.18). Struktura gleb według kompleksów rolniczej
przydatności, oraz ich częściowo tylko wykorzystany potencjał
produkcyjny, wyznaczają relację plonów rzeczywiście uzyskiwanych w
gminie Chmielnik i gminach sąsiednich do oszacowanych teoretycznie
jako realnie możliwych do osiągnięcia w warunkach produkcyjnych
(tab.19).
Z porównania przedstawionego w tabeli 19 wynika, że gmina Chmielnik ma
podobną jakość warunków przyrodniczych, jak gmina Pierzchnica. Osiąga
też nieco wyższe plony zbóż. Obliczenia teoretyczne, zakładające
radykalną poprawę agrotechniki wskazują, że nawet przy istniejącej
strukturze jakości gleb możliwości wzrostu produkcji zbóż z ha są
znaczne. Analiza poziomu agrotechniki wskazuje, że głównymi czynnikami
ograniczającymi wykorzystanie potencjału rolniczej przestrzeni
produkcyjnej są: znaczny udział gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych oraz
znaczący udział gleb o bardzo niskiej lub niskiej zawartości fosforu,
potasu i magnezu (tab.20 i 21). Sytuację pogarsza bardzo niski poziom
zużycia nawozów mineralnych i organicznych, występujących w ostatnich
latach w wyniku pogarszającej się koniunktury w rolnictwie. Porównanie
wskaźnika waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej, ujmującego
syntetycznie jakość i przydatność rolniczą gleb, agroklimat, rzeźbę
terenu i warunki wodne, wskazuje że warunki przyrodnicze gminy
Chmielnik są lepsze niż w gminie Morawica, a podobne jak w gminie
Pierzchnica (tab.22). O takim układzie decyduje przede wszystkim
jakość gleb w gminie, stanowiąca pochodną struktury gruntów według
kompleksów. Zróżnicowanie pozostałych elementów składowych wskaźnika
waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej, za wyjątkiem warunków
wodnych, jest mniejsze.
Rozdrobnienie gospodarstw w gminie Chmielnik i ukierunkowanie ich
większości na samozaopatrzenie rodzin wiejskich a także udział łąk i
pastwisk zadecydowały o obsadzie bydła, wyrażonej liczbą sztuk dużych
(SD) na 100 ha użytków rolnych (tab.23). W strukturze stada bydła
około 60% stanowią krowy. W omawianej gminie relatywnie wyższa jest
obsada trzody chlewnej. Cechą charakterystyczną dla gminy Chmielnik
oraz gmin Morawica i Pierzchnica jest wysoka, przewyższająca średnią
wojewódzką, obsada koni. Większość z nich jest wykorzystywana jako
siła pociągowa w niewielkich obszarowo gospodarstwach. Przeciętnie na
jedno gospodarstwo w gminie przypada 1,1 krowy mlecznej i 2,5 sztuki
trzody chlewnej (tab.24).
Produkcja zwierzęca w głównej mierze opiera się na paszach
gospodarskich, a żywienie zwierząt ma charakter ekstensywny. Dawki
paszowe nie są zbilansowane, a proporcje energii i białka często
limitują wyniki produkcyjne.
Czynnikami ograniczającymi rozwój produkcji zwierzęcej są niskie ceny
skupu mleka i żywca, znaczne trudności ze zbytem produktów oraz mała
skala produkcji pojedynczego gospodarstwa i rozproszenie producentów.
Ze względu na niewielkie ilości produktów oferowanych na rynek i dużą
liczbę drobnych gospodarstw, rolnicy z gminy Chmielnik są słabymi
podmiotami lokalnego rynku i nie tworzą grupy nacisku mogącego wpływać
na poziom cen.
Jednym z czynników ograniczających rozwój produkcji zwierzęcej jest
niska wydajność produkcji roślinnej, wykorzystywanej na paszę dla
inwentarza. Świadczą o tym dane zamieszczone w tabeli 25. Plony zbóż
nie przekraczają w gminie Chmielnik 22 dt z ha, są zróżnicowane
gatunkowo i charakteryzują się zmiennością w latach. Zróżnicowanie
plonów zbóż i ziemniaków w latach jest zjawiskiem typowym również dla
gmin Morawica i Pierzchnica, jak też średnio dla całego województwa
kieleckiego. Niski poziom technologii zbioru i konserwacji pasz oraz
znaczne straty składników pokarmowych to również czynniki limitujące
rozwój produkcji zwierzęcej.
W gminie Chmielnik czynnikiem ograniczającym rozwój produkcji
rolniczej jest rozdrobnienie pól, ich średnia powierzchnia oraz
odległość od siedziby gospodarstwa (tab.26). Ze względu na te
wskaźniki gmina Chmielnik jest nawet w nieco gorszej sytuacji niż
gmina Morawica, a podobnej jak Pierzchnica. Odległość pól od siedziby
gospodarstwa jest szczególnie ważna dla gospodarstw, które zupełnie
nie posiadają własnej; żywej lub mechanicznej siły pociągowej. W
gminie Chmielnik na 100 gospodarstw indywidualnych przypada tylko 37
ciągników (tab.27). Średnio w całym województwie ten wskaźnik jest
znacznie korzystniejszy i wynosi około 49 sztuk. Liczba ciągników na
100 ha użytków rolnych jest w ocenianej gminie mniejsza niż
przeciętnie w województwie. W typowych dla gminy Chmielnik małych
obszarowo gospodarstwach brak własnej siły pociągowej utrudnia
gospodarowanie. Jednocześnie wykorzystanie ciągnika w gospodarstwie o
małej powierzchni jest niewielkie, zwłaszcza jeśli uwzględni się brak
odpowiednich narzędzi i maszyn towarzyszących (tab.28). Czynnikiem
potęgującym skalę problemu jest wiek oraz stan techniczny ciągników
znajdujących się w gospodarstwach indywidualnych, z reguły nie
posiadających środków finansowych na remonty ciągników. Liczba
ważniejszych maszyn w przeliczeniu na 100 gospodarstw w ocenianej
gminie jest zróżnicowana. Stanowi ona odzwierciedlenie zjawisk i
tendencji typowych dla rejonów o dużym rozdrobnieniu rolnictwa.
Relatywnie mała jest liczba opryskiwaczy polowych, rozsiewaczy nawozów
i rozrzutników obornika oraz dojarek i schładzarek do mleka w
przeliczeniu na 100 gospodarstw. Zamieszczonych w tabeli 28 wskaźników
nie należy jednak traktować w sposób jednoznaczny jako mierników
zacofania technologicznego. Są one przede wszystkim konsekwencją
struktury agrarnej oraz występowania dużych nadwyżek siły roboczej.
One właśnie powodują, że duża część prac w gospodarstwie jest
wykonywana przy wykorzystaniu dużych nakładów pracy ludzkiej, a
ciągnik spełnia przede wszystkim rolę środka transportu. Analogicznie
jak w gminach sąsiednich i całym regionie, mała skala produkcji
zwierzęcej i niska jej opłacalność decydują o dużym zacofaniu
technologicznym w dziedzinie produkcji zwierzęcej.
Podstawowym warunkiem sprawnej działalności gospodarstw rolnych jest
ich wyposażenie w środki transportu (tab.29). Gmina Chmielnik ma taką
samą liczbę samochodów osobowych w gospodarstwach indywidualnych jak
gmina Morawica. Analogicznie jak w gminach sąsiednich i średnio w
całym województwie ponad 50% samochodów osobowych, ciężarowo-osobowych
i ciężarowych ma powyżej 10 lat. W porównaniu do liczby ciągników
liczba przyczep jest mała (tab.29). Wskazuje to wyraźnie, że w wielu
gospodarstwach transport rolniczy odbywa się przy użyciu wozów
konnych, sprzężonych z ciągnikiem lub klatek - czy przyczep dwukółek.
Jak wynika z danych powszechnego spisu rolnego gospodarstwa z gminy
Chmielnik dysponują dużym kapitałem w postaci istniejących budynków i
budowli (tab.30). Jednak porównanie powierzchni poszczególnych
budynków z liczbą gospodarstw rolnych (indywidualnych i działek do 1
ha) wskazuje, że w przeważającej części są to budynki małe, z reguły
nieprzystosowane do prowadzenia produkcji w nowoczesny, zgodny z
zasadami zoohigieny sposób. W minimalnym stopniu występuje zjawisko
wykorzystania budynków inwentarskich na działalność pozarolniczą.
Znaczny udział w ogólnej powierzchni budynków gospodarskich mają
budynki wielofunkcyjne, typowe dla obszarów o dużym rozdrobnieniu
gospodarstw. Powierzchnia tuneli foliowych wykorzystywanych do uprawy
warzyw jest bardzo duża. Ta forma produkcji warzywniczej jest bowiem
na dużą skalę rozwinięta w gminie Chmielnik
4.4. Melioracje rolne
Na ogólną ilość 10 029 ha użytków rolnych w Mieście i Gminie Chmilnik
na dzień 31grudnia 1999 r zmeliorowanych zostało 1 454 ha w tym:
gruntów ornych - 806 ha i użytków zielonych - 648 ha. Melioracje
zostaly przeprowadzone na następujących obiektach i wsiach:
Lp.
Obiekt
Wieś
Grunty orne
w ha
Użytki zielone
w ha
Razem ha
1.
Budy Młyny
Bożykowa
42,0
50,0
92,0
2.
Sanice
Bożykowa
42,0
36,0
78,0
- „ -
Kotlice
83,0
49,7
132,7
- „ -
Suskrajewice
66,0
18,0
84,0
- „ -
Szyszcyce
100,0
61,5
161,5
- „ -
Sladków Mały
28,0
27,5
55,5
- „ -
Ciecierze
0,0
10,4
10,4
Razem Sanice
319,0
203,1
522,1
3.
Chomentówek
Chomentówek
20,0
47,6
67,6
4.
Sędziejowice
Sędziejowice
101,6
64,4
166,0
5.
Holendry
Holendry
42,0
27,0
69,0
- „ -
Sędziejowice
5,0
0,0
5,0
- „ -
Jasień
0,0
6,0
6,0
Razem obiekt
Holendry
47,0
33,0
80,0
6.
Jasień
Jasień
36,0
0,0
36,0
7.
Zrecze
Zrecze Duże
0,0
3,0
3,0
- „ -
Zrecze Małe
0,0
17,0
17,0
Razem Zrecze
0,0
20,0
20,0
8.
Morawka
Suliszów
0,0
47,0
47,0
- „ -
Piotrkowice
0,0
19,0
19,0
- „ -
Minostowice
0,0
12,0
12,0
Razem obiekt
Morawka
0,0
78,0
78,0
9.
Śladków Duży
Śladków Duży
0,0
18,0
18,0
10.
Zrecze Fałki
Zrecze Chałupczań.
130,3
10,0
140,3
- „ -
Zrecze Małe
3,5
1,5
5,0
- „ -
Szyszczyce
15,0
10,0
25,0
Razem obiekt
Zrecze Fałki
148,8
21,5
170,3
11.
Zrecze I (uzupełn).
Zrecze I
24,0
80,0
10,4
12.
Ługi
Ługi
38,8
23,3
62,1
13.
Łagiewniki
Łagiewniki
18,0
0,0
18,0
14.
Przededworze
Przededworze
0,0
18,0
18,0
15.
Górki - Kalina Górecka
Brody
11,0
2,0
13,0
R-m
Miasto i Gmina
Chmielnik
806,0
648,0
1454,0
Źródło: Świętokrzyski Zarząd Melioracji i Urządzeń Rolnych Rejonowy
Oddział Kielce (stan na 31.12.1999 r).
4.5. Ludność w gminie Chmielnik oraz główne źródła dochodów
mieszkańców
Zasoby pracy ludzkiej na obszarze gminy, obok danych ilościowych,
charakteryzuje struktura ludności według wykształcenia, płci, wieku
itp.
Strukturę ludności powyżej 15 roku życia z uwzględnieniem
wykształcenia przedstawiono w tabeli 35. Cechą niekorzystną jest
wysoki, bo wynoszący 53,7% udział ludności z wykształceniem
podstawowym i niepełnym podstawowym. Należy podkreślić, że w gminie
Chmielnik odsetek ten jest niższy niż w gminie Pierzchnica. Wyższy
jest natomiast udział ludności z wykształceniem średnim.
Miarą sytuacji ekonomicznej rolnictwa w gminie Chmielnik jest
struktura ludności według źródeł utrzymania (tab.36). W gminie
Chmielnik tylko 21,2% ludności utrzymywało się głównie lub wyłącznie z
pracy w swoim gospodarstwie rolnym. W gminie Pierzchnica oraz średnio
w byłym województwie kieleckim udział tej grupy ludności był wyższy.
Udział ludności utrzymującej się z dwóch źródeł dochodów był w gminie
Chmielnik prawie taki sam jak w gminie Morawica. Relatywnie wyższy był
w gminie Chmielnik udział utrzymujących się z niezarobkowych źródeł.
Około 21% ludności utrzymywało się z emerytury.
Wśród użytkowników gospodarstw rolnych (i działek rolnych), w gminie
Chmielnik przeważali mężczyźni (tab.37). Widoczny jest jednak wysoki
odsetek kobiet w wieku powyżej 64 lat użytkujących gospodarstwo. Za
cechę pozytywną uznać należy znaczny, bo przekraczający 45%, udział
mężczyzn w wieku 30-50 lat, będących użytkownikami gospodarstw.
Jednakże z reguły są to gospodarstwa małe, o niskiej dochodowości, nie
mogące zabezpieczyć dochodu rolniczego umożliwiającego utrzymanie
rodziny.
Dane zamieszczone w tabeli 38 wskazują, że w gminie Chmielnik 58,8%
użytkowników gospodarstw ma ukończone wykształcenie podstawowe lub
niepełne. Jednak wskaźnik ten świadczący o zjawisku tzw. “selekcji
negatywnej” jest w ocenianej gminie nieco korzystniejszy niż w gminie
Pierzchnica. Gmina Chmielnik charakteryzuje się też stosunkowo wysokim
udziałem użytkowników gospodarstw, którzy ukończyli kursy rolnicze. Na
podstawie zamieszczonych w tabeli 38 danych trudno jednak ocenić
zakres tematyczny tych kursów, oraz okres (lata) w którym były one
przeprowadzone.
Inną, również ważną miarą sytuacji ekonomicznej ludności wiejskiej w
gminie Chmielnik jest struktura gospodarstw domowych według źródeł
utrzymania (tab.39).
W analizowanej gminie Chmielnik bardzo mało, bo tylko 4,3% gospodarstw
domowych utrzymywało się z pracy w swoim gospodarstwie, a głównie lub
wyłącznie z pracy w swoim gospodarstwie 24,7%. Aż ponad 40%
gospodarstw domowych utrzymywało się z trzech źródeł dochodów. Należy
w związku z tym sądzić, że dochody pochodzące z poszczególnych źródeł
były stosunkowo niskie. Ogólnie można stwierdzić, że w gminie
Chmielnik udział gospodarstw domowych utrzymujących się głównie lub
wyłącznie z pracy poza gospodarstwem rolnym był niższy niż w gminie
Morawica, wyższy niż w gminie Pierzchnica i zbliżony do średniej dla
byłego województwa kieleckiego. Przeciętna liczba osób zamieszkałych w
gospodarstwie była niemal taka sama jak w jednostkach
administracyjnych przyjętych za podstawę porównań (tab.40). Podobne
były też proporcje ludności według płci.
Czynnikami decydującymi o sytuacji ekonomicznej rolnictwa w gminie
Chmielnik, obok ogólnie trudnej sytuacji rolnictwa w kraju, są także
rodzaj i skala prowadzonej działalności gospodarczej (tab.41). Na
ogólną liczbę 1473 gospodarstw indywidualnych 3,9% stanowiły
gospodarstwa o nieustalonej produkcji i nie prowadzące żadnej
działalności i działalności rolniczej. Około 30% ogólnej liczby
gospodarstw indywidualnych prowadziło tylko działalność rolniczą,
przeznaczoną głównie na rynek. Należy jednak podkreślić, że blisko
połowa z tej grupy osiągała produkcję towarową poniżej 5000 zł. Niską
towarowość produkcji uznać należy za cechę specyficzną dla regionu,
charakteryzującego się dużym rozdrobnieniem agrarnym.
Powszechnie uznawaną miarą wykorzystania zasobów pracy ludzkiej w
gospodarstwach jest stopień ich zaangażowania w prowadzenie produkcji
zwierzęcej (tab.42). Gmina Chmielnik wyróżnia się wyższym udziałem
gospodarstw posiadających trzodę chlewną w porównaniu do obu
pozostałych gmin. Charakteryzuje się ona wyższym udziałem gospodarstw
prowadzących chów bydła. Około 29% gospodarstw nie posiadało
podstawowych gatunków zwierząt gospodarskich, a 19,2% ogólnej liczby
gospodarstw indywidualnych w ogóle nie posiadało zwierząt
gospodarskich. Należy zatem przypuszczać, że gospodarstwa te nie
stosowały nawożenia obornikiem swych pól lub stosowały je sporadycznie
na niewielkiej powierzchni, a nawożenie mineralne było niskie. W
ocenianej gminie blisko 50% stanowiły gospodarstwa o mieszanym
kierunku produkcji, to jest wielokierunkowe, z reguły dostarczające na
rynek niewielkie ilości produktów rolnych (tab.43).
Podobnie jak w gminach Morawica, Pierzchnica i średnio w województwie
około 40% rolników utrzymujących się wyłącznie, bądź głównie z pracy
we własnym gospodarstwie uznawało swój warsztat pracy jako
nierozwojowy, a około 25-30% nie miało na ten temat wyrobionej opinii
(tab.44).
Analizę oparto na danych liczbowych z wcześniejszych lat. Aktualnie
niektóre z problemów, uwarunkowanych sytuacją ekonomiczną rolnictwa,
uwidaczniają się w sposób bardziej wyraźny w ostatnim roku.
4.6. Charakterystyka pozarolniczej działalności gospodarczej
Obok rolnictwa drugim ważnym kierunkiem rozwoju gospodarczego gminy
jest pozarolnicza działalność gospodarcza. Nadprodukcja w rolnictwie
oraz nadwyżki siły roboczej na wsi to problem z którym boryka się
również gmina Chmielnik. Czynniki te znacznie obniżają dochody z pracy
w rolnictwie i powodują migrację młodych i wykształconych ludzi do
większych ośrodków. Powstrzymanie procesu migracji wiąże się
bezpośrednio z zapewnieniem miejsc pracy poza rolnictwem w miejscu
zamieszkania lub w najbliższej okolicy. W przypadku gminy Chmielnik
największe możliwości zarobkowania daje rozwój działalności
agroturystycznej i turystycznej na obszarach wiejskich oraz
przemyślana eksploatacja surowców naturalnych na terenie gminy.
W roku 1999 przybyło 90 jednostek gospodarczych, co świadczy o
znacznym zainteresowaniu ludności rozwojem pozarolniczej działalności
gospodarczej. Omawiając ten temat należy stwierdzić, że dominują tu
takie działalności jak: handel, transport, budownictwo, hotele i
gastronomia oraz autokomis.
Dynamika rozwoju pozarolniczej działalności w latach 1995 do 1998.
Rok
Ogó-łem
Z tego
produk- cja
Budowni-ctwo
Handel
i naprawy
Hotele
I resta-uracje
Transport, składow.
i łączność
Pozostałe działalności
1995
Miasto
246
26
14
19
133
7
47
Wieś
129
17
6
15
68
1
22
Razem
375
43
20
34
201
8
69
1996
Miasto
361
31
17
29
202
9
73
Wieś
160
20
9
21
81
1
28
Razem
521
51
26
50
283
10
101
1997
Miasto
350
27
17
195
10
26
75
Wieś
153
15
11
70
3
25
29
Razem
503
42
28
307
13
51
104
1998
Miasto
376
27
21
207
11
25
85
Wieś
176
16
14
84
3
25
34
Razem
552
43
35
291
14
50
119
1999 *
Miasto
423
Wieś
219
Razem
642
* Źródło: Urząd Miasta i Gminy Chmielnik - stan na 30 listopada 1999
r.
Zaznaczyć należy fakt iż w omawianym okresie ogólna liczba podmiotów
gospodarczych na terenie gminy wzrosła niwemal dwukrotnie. Przy czym
wzrost ten dotyczy zarówno miasta Chmielnik jak i pozostałych terenów
gminy. Stopniowo wzrasta liczba podmiotów zajmujących się budownictwem
oraz składowaniem i łącznością. Chwilowy spadek liczby podmiotów
zanotowanbo w roku 1997. Dynamika rozwoju przedsiębiorczości w miescie
i gminie Chmielnik świadczy o dużej aktywności gospodarczej
mieszkańców.
Rozmieszczenie jednostek gospodarczych w poszczególnych sołectwach
obrazuje obrazuje ponizsza tabela.
Podmioty gospodarcze według sołectw w miescie i gminie Chmielnik
Lp.
Sołectwo
Handel
Budow-nictwo
Tran-
sport
Hotele
Gastro-nomia
Stolar-stwo
Krawie-ctwo
Mech.
pojazd.
Ubój, handel zwierz.
Auto-komis
Usługi, lekars-kie
Stacje paliw
Nauka
Pozost. działal-ność
Razem
1.
Borzykowa
4
-
-
-
-
1
-
-
-
1
-
-
3
8
2.
Celiny
6
1
-
-
1
-
-
-
1
-
-
-
4
13
3.
Chomentówek
4
1
2
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
8
4.
Ciecierze
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
5.
Grabowiec
8
-
3
-
-
-
-
-
-
-
-
-
6
17
6.
Holendry
1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
7.
Jasień
6
-
1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
2
9
8.
Kotlice
2
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
2
9.
Lipy
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
10.
Lubania
3
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
3
6
11.
Łagiewniki
4
1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
7
12.
Ługi
3
-
-
-
-
-
-
-
1
-
-
-
1
5
13.
Minostowice
1
-
2
-
-
-
-
-
1
-
-
-
3
8
14.
Piotrkowice
10
3
4
-
1
-
-
-
-
-
-
-
7
25
15.
Przededworze
10
1
10
-
3
-
-
-
1
-
-
-
3
28
16.
Sędziejowice
4
-
2
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
6
17.
Suchowola
11
1
5
-
-
-
-
2
-
-
-
-
2
21
18.
Suliszów
1
1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
2
19.
Suskrajewice
3
1
1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
6
20.
Szyszczyce
2
-
1
2
-
-
-
-
-
-
-
-
1
6
21.
Śladków Duży
4
-
-
-
-
-
-
-
2
-
-
-
-
6
22.
Śladków Mały
5
6
5
3
1
-
1
-
2
-
-
-
3
26
23.
Zrecze Chałupczańskie
2
-
-
1
-
-
-
-
-
-
1
-
1
5
24.
Zrecze Duże
3
-
-
1
-
-
-
-
-
-
-
-
1
5
25.
Zrecze Małe
1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
2
26.
Chmielnik Miasto
235
14
29
18
6
4
6
3
8
10
2
3
85
423
RAZEM
333
30
65
26
12
5
7
5
16
11
3
3
129
645
Źródło: Urząd Miasta i Gminy Chmielnik - stan na 30 listopada 1999 r.
Z powyższej tabeli wynika, że większość jednostek gospodarczych (ok.
2/3) zlokalizowanych jest w Mieście Chmielnik. Sposród pozostałych
sołectw najwięcej podmiotów gospodarczych zlokalizowanych jest w
Przededworzu, Piotrkowicach, Śladkowie Małym i Suchowoli – powyżej 20
podmiotów; oraz w sołectwach: Grabowiec i Celiny – powyżej 10
podmiotów. W pozostałych sołectwach liczba podmiotów gospodarczych nie
przekracza 10.
Zaznaczyć należy fakt iż ponad połowa podmiotów gospodarczych to
jednostki zajmujące się handlem. Dotyczy to zarówno samego miasta
Chmielnik jak i pozostałego terenu gminy.
Analizując przedstawioną poniżej strukturę własności należy stwierdzić
iż na terenie gminy Chmielnik przeważają jednostki gospodarcze w
sktorze prywatnym, bowiem na ogólną ilość 572 w 1998 r. 524 - to
jednostki prywatne. Ponadto nie ma na terenie gminy podmiotu z
udziałem kapitału zagranicznego, natomiast od 1998 nie ma podmiootów
będacych własnością państwową.
Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON według
form własności
Lata
Ogółem
Sektor publiczny
Sektor prywaty
Własność państwowa
Własność komunalna
Własność prywatna
Własność zagraniczna
miasto
wieś
R-m
miasto
wieś
razem
miasto
wieś
R-m
miasto
wieś
R-m
miasto
Wieś
1995
246
129
375
9
10
19
8
2
10
229
117
346
-
-
1996
361
160
521
7
1
8
10
11
21
344
148
492
-
-
1997
350
153
503
5
1
6
9
12
21
336
140
476
-
-
1998
376
176
572
15
13
28
361
163
524
-
-
Źródło: Roczniki Statystyczne Województwa Kieleckiego -
Świętokrzyskiego za lata: 1996, 1997, 1998, 1999.
Na koniec 1998 r w jednostkach gospodarki narodowej pracowało ogółem 1
617 osób (w tym 772 kobiet), co stanowi 13, 8 % ludności ogółem w
gminie (11 743 osób). Najwięcej osób pracowało w przemyśle (358),
edukacji (258), handlu i naprawach (220).
Z poniższej tabeli wynika iż zmiany zatrudnienia w poszczególnych
działach gospodarki zmierzają w kierunku ograniczenia zatrudnienia w
przemyśle oraz wzrostu zatrudnienia w handlu i usługach. Zmniejsza się
również zatrudnienie w edukacji, służbie zdrowia i opiece społecznej.
W ostatnich latach nastąpił wzrost zatrudnienia w budownictwie. W
pozostałych działach poziom zatrudnienia utrzymuje się na stałym
poziomie. Ogółna liczba zatrudnionych na terenie miasta i gminy
Chmielnik wzrasta w analizowanym okresie. Oznacza to że na terenie
gminy zwiększa sięliczba miejsc pracy.
Analizujac przedstawione ponizej dane oraz obecną sytuację ekonomiczną
należy spodziewać się dalszego spadku zatrudnienia w przemyśle na
rzecz sfery handlu i usług. Ponadto wraz z rozwojem agroturystyki na
terenie gminy zmniejszy się zatrudnienie w rolnictwie. Z zebranych
informacji wynika iż rozwój działalności gospodarczej oraz zwiększenie
liczby miejsc pracy możan przyspieszyć poprzez tworzenie sprzyjających
warunków dla rozwijania działlności gospodraczej przez mieszkańców
gminy. Nsajczęściej są oni ograniczenia brakiem środków finansowych na
inwestycję i wysokimi cenami wynajmu lokali pod działalność
gospodrczą. Powoduje to zmniejszenie liczby nowych podmiotów
rejestrowanych na terenie gminy.
Pracujący w gospodarce narodowej według sekcji EKD w Mieście i Gminie
Chmielnik
Rok
Miasto/ wieś
Ogółem
w tym: kobiety
Rolnictwo, łowiectwo
i leśnictwo
Przemysł
Budownictwo
Handel
i naprawy
Transport skład.
iłączność
Edukacja
Ohrona zdrowia
i opieka soc.
1995
Miasto
1 076
566
37
301
45
68
34
187
218
Wieś
463
223
22
54
20
78
29
96
146
Razem
1 539
789
59
355
65
146
63
283
364
1996
Miasto
1 134
567
31
356
50
75
16
187
212
Wieś
528
231
31
59
39
120
26
96
152
Razem
1 662
798
62
415
89
195
42
283
364
1997
Miasto
1 054
552
39
262
45
83
26
172
213
Wieś
553
220
21
82
53
125
41
90
139
Razem
1 607
772
60
344
98
208
67
262
352
1998
Miasto
979
514
40
247
50
44
26
171
184
Wieś
638
258
15
111
62
176
43
87
132
Razem
1 617
772
55
358
112
220
69
258
316
Źródło: Roczniki Statystyczne Województwa Kieleckiego,
Świętokrzyskiego za lata 1996, 1997, 1998, 1999 - Urząd Statystyczny
Kielce
W związku z obecną sytuacją na terenie miasta i gminy Chmielnik,
pozarolniczą działlność gospodarczą należy traktować nie tylko jako
alternatywę dla zatrudnienia w rolnuictwie, ale również jako jeden z
filarów rozwoju gospodarczego gminy. Tym barzdziej że gmina dysponuje
bogactwami naturalnymi których eksploatacja może przynieść zarówno
dodatkowe dochody budżetowi gminy jak i nowe miejsca pracy dla
mieszakńców gminy.
Ponadto szybki rozwój dzioałlności agroturystycznej w południowej
części gminy może stać się podstawą do dalszego rozwoju działlności
turystycznej i rekreacyjnej która przyczyni się do powstawania nowych
miejsc pracy na wsi. Przy czym dodatkowym atutem gminy w tej
dziedzinie jest jej położenie na obszarach objętych ochroną i o
wysokich walorach krajobrazowych.
4.7. Podsumowanie
Jak wynika z przedstawionej analizy w gminie Chmielnik występuje
szereg barier ograniczających rozwój obszarów wiejskich i rolnictwa.
Ich liczba przewyższa liczbę cech sprzyjających. Gmina ta
odzwierciedla szereg cech typowych dla regionu, stąd też są to cechy
typowe również dla gmin sąsiednich. W dodatku gmina nie jest obszarem
jednorodnym, co utrudnia formułowanie zaleceń co do ogólnych kierunków
rozwoju.
W zakresie pozarolniczej działalności gospodarczej na terenie miasta i
gminy Chmielnik utrzymują się tendencje wzrostowe w zakresie liczby
podmiotów gospodarczych na terenie gminy oraz liczby zatrudnionych w
gospodarce narodowej. Zaznaczyć należy iż działalność gospodarcza
koncentruje się w mieście Chmielnik i sołectwach ościennych. Drugim
ośrodkiem rozwoju jest sołectwo Śladków Mały, jako prężny ośrodek
agroturystyczny. Wśród działalności gospodarczej na terenie gminy
dominuje handel i przemysł oraz transport . Również zatrudnienie w
tych działach gospodarki jest największe.
4.8. Perspektywiczne kierunki zmian Gospodarczych w Mieście i Gminie
Chmielnik
Z opracowanej diagnozy wynika, że głównym celem strategicznym gminy
Chmielnik w zakresie rolnictwa i pozarolniczej działlności
gospodarczej powinno być zatrzymanie procesu degradacji gleb,
wyłączenie części z nich z rolniczego użytkowania, podniesienie
jakości życia mieszkańców wsi poprzez zwiększenie zatrudnienia
pozarolniczego i poprawę infrastruktury technicznej oraz
wielofunkcyjny rozwój wsi.
Za tak przyjętymi celami strategicznymi przemawiają argumenty
określone w diagnozie stanu, w której określono atrybuty atrakcyjności
Miasta i Gminy Chmielnik, a mianowicie:
*
centralnie położenie w kraju, w pobliżu ośrodka miejskiego jakim
są Kielce, a także
istnienie wewnątrz gminy ośrodka miejskiego;
*
bliska odległość od linii kolejowej i linii LHS (Linia Hutniczo
Siarkowa - szeroki tor), która daje dobre połączenie ze WNP i
możliwość wymiany towarowej ze wschodem;
*
Położenie znacznej części gminy na terenie ochroną w postaci
Obszarów Chronionego Krajobrazu oraz zlokalizowanie budownictwa
letniskowego i rekreacyjnego w postaci gospodarstw
agroturystycznych;
*
duża ilość budynków gospodarczych, w których można zorganizować
małą i średnią przedsiębiorczość, bez ponoszenia na ten cel
znacznych nakładów finansowych;
*
występowanie znacznej ilości gruntów komunalnych i państwowych, na
których można zlokalizować większe zakłady produkcyjne;
*
duże zasoby pracy ludzkiej, co stwarza możliwość rozwoju
pracochłonnych kierunków produkcji i produkowania towarów
poszukiwanych w kraju.
To szerokie sformułowanie jest myślą przewodnią niniejszej prognozy o
charakterze strategicznym. O jej znaczeniu świadczy następujące
stwierdzenie: “Opracowanie strategii jest podstawą prawidłowego
rozwoju, oraz warunkiem sukcesu wspólnot lokalnych i regionalnych”.
Strategia nie może jednak być tworzona bez udziału społeczności
gminnej, w sposób odgórny. Nie ulega wątpliwości, że lokalne programy
rozwoju powinny być jak najszybciej opracowane przez wszystkie gminy.
Potencjał społeczno-ekonomiczny wielu z nich jest zbyt mały, aby mogły
one samodzielnie wdrażać kompleksowe programy rozwoju. Diagnoza gminy
Chmielnik również to potwierdza. Rozwiązaniem optymalnym powinny więc
być strategie obejmujące swym zasięgiem obszar dostatecznie duży,
zdolny do podejmowania przedsięwzięć wykraczających poza skalę i
możliwości pojedynczych gmin. Inicjatywy związków gmin z województwa
świętokrzyskiego są tego pozytywnym przykładem.
Przewidywane kierunki zmian wsi i rolnictwa w gminie Chmielnik będą
wynikały z celów priorytetowych określonych dla większego obszaru np.
województwa, a jednocześnie drugim, niezmiernie ważnym ich
wyznacznikiem będzie stan aktualny opisany w diagnozie sporządzonej
dla gminy Chmielnik (rys.1). Celem głównym opracowania jest wskazanie
założeń rozwoju i kierunków do dyskusji nad strategią na poziomie
gminy.
4.9. Główne kierunki perspektywicznego rozwoju gospodarczego w gminie
Chmielnik
=====================================================================
Przedstawiona w części I diagnoza wsi i rolnictwa w gminie Chmielnik
umożliwiła wskazanie czynników pozytywnych i negatywnych, mogących
decydować o jej rozwoju perspektywicznym. Pokazała duży wpływ warunków
ekonomicznych i organizacyjnych, decydujących o możliwościach
wykorzystania potencjału produkcyjnego wyznaczonego przez warunki
przyrodnicze. Jednakże najlepsze nawet strategie rozwoju wymagają
środków finansowych. Można je pozyskać tylko w sytuacji, gdy dochody
ludności rolniczej i wiejskiej będą na odpowiednim poziomie i będą
łączone ze środkami budżetowymi przeznaczonymi na wsparcie wsi i
rolnictwa. Musi to być jednak wsparcie rzeczywiste, a nie tylko
deklaratywne.
Wśród czynników ograniczających, na czoło wysuwają się cechy wspólne
dla wielu gmin takie jak: duże rozdrobnienie agrarne, niski poziom
rozwoju przedsiębiorczości, duże nadwyżki siły roboczej o małej
mobilności zawodowej i niskim poziomie wykształcenia, brak środków
finansowych niezbędnych do podejmowania działalności gospodarczej i
modernizacji gospodarstw. Warunki przyrodnicze gminy Chmielnik, mimo
szeregu barier, stwarzają pewne ograniczone możliwości wzrostu
produkcji roślinnej i zwiększenia jej różnorodności.
Ze względu na specyfikę gminy głównymi kierunkami perspektywicznego
rozwoju powinny być:
1. Wdrożenie modelu wielofunkcyjnego rozwoju gminy;
2. Poprawa efektywności wykorzystania podstawowych czynników produkcji
tj. ziemi, pracy i kapitału;
3. Realizacja koncepcji rozwoju zrównoważonego dostosowanej do
warunków gminy.
Realizacja wyżej wymienionych celów powinna być ukierunkowana na:
*
rozważeniu możliwości wyłączenia z rolniczego wykorzystania
gruntów słabej jakości, zwłaszcza w tych wsiach, w których
występuje VI klasa gruntów, a pod względem kompleksów rolniczej
przydatności gleb zaliczanych do gleb „marginalnych” zaznaczonych
na mapie glebowo rtolniczej Nr. 1 dołączonej do strategii,
nadających się tylko do zalesienia, w oparciu o opracowany w tym
zakresie specjalny program zalesienia gminy;
*
poprawę struktury agrarnej gospodarstw rolnych poprzez stwarzanie
warunków do wyodrębnienia dwóch grup gospodarstw. Obok dominującej
liczebnie grupy gospodarstw i działek tzw. socjalnych,
nastawionych na samozaopatrzenie ludności, kształtować się
powinien typ gospodarstwa towarowego, dostosowanego do warunków
regionu. Celem tego gospodarstwa będzie intensyfikacja
pracochłonna, zapewniająca wzrost wydajności i dochodów w
przeliczeniu na jednego zatrudnionego. W tym celu, z gospodarstw
musi odejść część siły roboczej, której należy stworzyć możliwość
zatrudnienia w otoczeniu rolnictwa. Grupa ta nadal będzie
zamieszkiwała na wsi. Nie może być ona jednak pozbawiona pomocy ze
strony państwa i władz samorządowych, gdyż nie będzie mogła
utrzymać się z pracy w rolnictwie;
*
pewną umiarkowaną intensyfikację produkcji roślinnej w
gospodarstwach towarowych,, przy jednoczesnej poprawie warunków
ekonomicznych funkcjonowania rolnictwa;
*
modernizację wyposażenia gospodarstw i budynków inwentarskich
przede wszystkim w niewielkiej grupie gospodarstw towarowych,
nastawionych na specjalistyczną produkcję zwierzęcą, powiązanych z
rynkiem, sprawnie reagujących na zmiany koniunktury w rolnictwie;
*
procesy modernizacyjne w grupie gospodarstw przyszłościowych
dokonywać się powinny na zasadzie współfinansowania, polegającego
na wspieraniu środków własnych rolników systemem kredytów
preferencyjnych. Przewidywać też należy, że na części obszaru
gminy następować powinny procesy ograniczające zjawisko tzw.
uciążliwej szachownicy pól. Sprzyjać im powinny ułatwienia w
wymianie gruntów.
*
dokonujące się powoli zmiany wyrażać się też będą wzrostem liczby
działek użytkowanych przez ludność mieszkającą na wsi, nie
związaną bezpośrednio z pracą w rolnictwie. Ta grupa będzie też
kreowała popyt na działki budowlane oraz popyt na żywność i
usługi;
*
upowszechnieniu technologii i modeli produkcji przyjaznych
środowisku. Będą one też miały na celu wytworzenie większych
partii jednorodnych, charakteryzujących się wysoką jakością
produktów. W produkcji zwierzęcej zmiany powinny następować w
kierunku poprawy warunków utrzymania zwierząt oraz stworzenia
możliwości produkcji mleka i żywca, odpowiadających wymaganiom
odbiorcy i normom europejskim. Zmiany te będą jednak następowały
przede wszystkim w prężnej grupie gospodarstw specjalistycznych.
Poprawie powinny też ulec warunki produkcji zwierzęcej prowadzonej
na własne potrzeby rodziny;
*
potrzebę propagowania i wspierania zasad rolnictwa integrowanego,
jako standardu dla obszarów chronionych oraz wspieranie finansowe
organizacyjne rolnictwa ekologicznego, ze względu na występowanie
na terenie gminy Chmielnik Obszarów Chronionego Krajobrazu.
Rozważenia wymaga również dalszy rozwój i tworzenie gospodarstw
agroturystycznych;
*
tworzenie grup producenckich jako ważnego elementu w budowie
powiązań rynkowych rozproszonej produkcji towarowej (w drobnych
gospodarstwach), co sprzyjać powinno planowaniu i stabilizacji
podaży oraz stabilizacji cen,
*
wspieranie jednostek sektora prywatnego, podejmujących działalność
przedsiębiorczo-usługową w zakresie mechanizacji prac wykonywanych
na zlecenie ludności wiejskiej. Rozwiązaniem alternatywnym może
się stać grupowe użytkowanie sprzętu. Rozwój tej działalności
sprzyjać powinna istniejąca baza budynków gospodarczych w
gospodarstwach rolnych.
*
kolejnym, ważnym kierunkiem przeobrażeń będą zmiany lokalizacji
ośrodków usługowych, zwiększające dostępność usług dla mieszkańców
poszczególnych sołectw oraz asortyment tych usług. Następować więc
będzie pewnego rodzaju decentralizacja działalności handlowej i
usługowej, aktualnie słabo się zaznaczająca na obszarze gminy;
*
tendencją perspektywiczną będzie dążenie do realizacji w gminie
modelu rolnictwa zrównoważonego, a nawet szerzej - rozwoju
zrównoważonego. Model ten nawiązujący do koncepcji sformułowanej w
krajach Europy Zachodniej rozwiniętych gospodarczo, w warunkach
każdej gminy, powinien oznaczać łączenie troski o ochronę
środowiska z zapewnieniem ludności rolniczej dochodów
porównywalnych z innymi grupami zawodowymi.
Przedsięwzięcia gminy w zakresie pozarolniczej działalności
gospodarczej powinny być ukierunkowane na stwarzanie warunków do
rozwoju wszelkiej przedsiębiorczości i tworzenia nowych miejsc pracy
poza rolnictwem. Rozwój i dywersyfikacja działalności gospodarczej
Miasta i Gminy Chmielnik powinien zapewnić dodatkowe zatrudnienie dla
ludności znajdującej się na bezrobociu, a także znacznym zasobom siły
roboczej, określanej na obszarach wiejskich , jako bezrobocie utajone.
Szans rozwiązania tego problemu należy upatrywać w wielofunkcyjnym
rozwoju obszarów wiejskich, który polega na wkomponowaniu w przestrzeń
wiejską coraz większej funkcji nierolniczych, a tym samym przyczynić
się do powstawania nowych miejsc pracy. Przejmowanie przez tradycyjną
wieś tych nowych funkcji pozarolniczych zaowocuje zmniejszeniem
bezrobocia oraz rozwojem przedsiębiorczości, która jest warunkiem
każdego wzrostu gospodarczego. Głównym celem realizacji tych zadań
jest poprawa warunków życia ludności wiejskiej poprzez zrównoważony i
wielokierunkowy rozwój gospodarczy powiązany z zachowaniem wyjątkowych
walorów przyrodniczych i kulturowych obszaru. Cele te zostaną
osiągnięte poprzez następujące działania:
*
dalszą poprawę infrastruktury technicznej, a szczególnie w
zakresie ochrony środowiska tj. kanalizacji i oczyszczalni
ścieków;
*
tworzenie systemu instytucji wspierających wielofunkcyjny rozwój
wsi,
*
rozwój małej i średniej przedsiębiorczości, tworzenie zachęt dla
inwestorów i promowanie wsi jako atrakcyjnego miejsca
inwestowania, rozwój centrów przedsiębiorczości, rozwój doradztwa
w tym doradztwa ekonomiczno-finansowego dla osób podejmujących
działalność gospodarczą,
*
rozwój turystyki wiejskiej,
*
edukację.
Mała i średnia przedsiębiorczość na terenie Miasta i Gminy Chmielnik
powinna być oparta o rozwój drobnych firm, często rodzinnych, które
dzięki swej elastyczności odgrywać będą dominującą rolę w gospodarce.
Rozwój tych firm napotyka na wiele barier, spośród których
najistotniejsze bariery to: popytu, kapitału, infrastruktury oraz
małej aktywności wiejskiej. W związku z tym, że firmy małe i średnie
na wsi działają w warunkach trudniejszych niż w mieście, konieczne są
pewne ułatwienia dla nich (zachęty finansowe, niższe podatki, promocja
ich produktów i usług, ułatwienia dla tworzenia warsztatów w
zabudowaniach gospodarczych itp.).
Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich jest równoznaczny z rozwojem
zrównoważonym. Potrzeby ludzi zamieszkujących dany obszar nie mogą być
zaspokajane w oderwaniu od otoczającego środowiska przyrodniczego,
kulturowego i społecznego. Żadnemu z tych trzech środowisk nie można
zaszkodzić. Promować należy model rozwoju, który nie narusza
charakteru i uroku wiejskiego krajobrazu, tak, aby obecne pokolenie,
czerpiąc z jego zasobów, nie ograniczało możliwości korzystania z nich
przez pokolenia przyszłe.. Zrównoważony, oparty na współpracy i
wzajemnych konsultacjach musi też być proces podejmowania decyzji
dotyczących określonych grupy ludzi. Niezbędna jest efektywna
współpraca pomiędzy administracją publiczną i samorządową. W warunkach
gminy Chmielnik promowanie MSP jest możliwe, ponieważ zostały
stworzone różnorodne formy wsparcia w postaci środków pomocowych
(grantów).
Ważnym zadaniem jest rozwój placówek doradczych, oświatowych, które
przyczyniłyby się do przestawienia sposobu myślenia z poziomu
producenta rolnego na poziom przedsiębiorcy. Potrzebne jest także
rozpoczęcie pracy kreującej liderów wiejskich, wspomagającej lokalne
inicjatywy, która przeciwstawi się bierności, jaka ogarnęła
społeczność wiejską. Dlatego też w dzisiejszych warunkach realizacja
wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich uwarunkowana będzie
utworzeniem silnej sieci struktur różnego typu instytucji i
organizacji, które stymulowałyby rozwój gminy, pobudzały mieszkańców
do inicjatyw gospodarczych i społecznych, usprawniały i ułatwiały
funkcjonowanie podmiotów gospodarczych, kreowały przedsiębiorczość.
Mając to na uwadze, w warunkach gminy Chmielnik należy dążyć do
utworzenia następujących instytucji wspierających lokalny rozwój:
gminne centrum wspierania przedsiębiorczości, lokalne fundusze
poręczeniowe, związki wzajemności członkowskiej towarzystw ubezpieczeń
wzajemnych, inkubatory przedsiębiorczości, kluby pracy itp.
Tego typu przedsięwzięcia są promowane poprzez rożne formy wsparcia ze
strony funduszów pomocowych przedakcesyjnych (granty). Pomoc
skierowana będzie do już działających instytucji wspierających rozwój
przedsiębiorczości na terenach wiejskich oraz samorządów lokalnych i
gospodarczych noszących się z zamiarem tworzenia takich instytucji.
W warunkach Miasta i Gminy Chmielnik, a zwłaszcza na Obszarze
Chronionego Krajobrazu należy promować rozwój turystyki lokalnej
poprzez:, dobre zagospodarowanie infrastrukturalne obszarów
rekreacyjnych i wypoczynkowych w dolinach rzeki Morawki, Sanicy i
Wschodniej, organizację gospodarstw agroturystycznych upowszechnianie
folkloru, twórczości ludowej i pamiętnikarskiej, a także prezentowanie
tzw. „małej architektury”.
Drogą do zwiększenia różnorodności działalności ekonomicznej i
społecznej w gminie będzie aktywność społeczna. Indywidualne i
zbiorowe inicjatywy mieszkańców gminy będą możliwe do zrealizowania
przy wsparciu z budżetu centralnego i wsparciu w ramach funduszy
pomocowych. Działalność wspomagająca będzie się koncentrowała na
określonych celach priorytetowych wskazanych przez samorząd gminny.
Wszystkie zmiany na obszarze gminy muszą korespondować z tendencjami
ogólnymi, wskazanymi w programie opracowanym dla makroregionu.
Niektóre ze wskazanych kierunków zmian będą wymagały współpracy
pomiędzy różnymi ogniwami i szczeblami samorządu w ramach regionu
(powiatu, województwa). Wszystkie natomiast odbywać się powinny przy
akceptacji mieszkańców gminy. Należy także pamiętać, że rolnictwo
nawet przy niezłej jego kondycji nie jest w stanie ponieść
całokształtu kosztów związanych z poprawą infrastruktury technicznej i
“ekologicznej” gospodarstw oraz uwarunkowanych zakresem prac
urządzeniowo-rolnych. Niezbędne więc będą dotacje bezpośrednie z
budżetu państwa oraz z innych źródeł. Warunkiem realizacji koncepcji
rozwoju zrównoważonego (ekorozwoju) jest też podniesienie poziomu
świadomości ekologicznej ludności wiejskiej. Przykłady ze Szwajcarii,
Austrii i Niemiec dowodzą, że za pomocą szeroko prowadzonej,
konsekwentnej edukacji ekologicznej, można bez dodatkowych nakładów
znacznie ograniczyć zagrożenia dla środowiska przyrodniczego.
Opracowane przez Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
programy opierają się między innymi na wykorzystaniu funduszy
przedakcesyjnych takich jak PHARE, ISPA, SAPARD.
Jednak “podstawowym warunkiem otrzymania środków przedakcesyjnych
będzie przygotowanie rzetelnych programów strategicznego rozwoju na
wszystkich szczeblach, od gminnego przez regionalny do centralnego”, a
także współuczestnictwo w kosztach realizacji programów. Nie jest to
jednak sprawą łatwą szczególnie w gminach o niskich dochodach.
Próbę nakreślenia takiego programu, wychodzącego od opisu istniejącej
sytuacji i potrzeb konkretnej gminy, zawiera niniejsze opracowanie.
Przedstawiane tezy ogólne mogą stanowić materiał do dyskusji.
Główne czynniki warunkujące rozwój obszarów wiejskich w gminie
Chmielnik
Czynniki
sprzyjające
ograniczające
1.
Duże zasoby pracy ludzkiej - możliwość rozwoju pracochłonnych
kierunków produkcji
2.
Centralne położenie w kraju, stosunkowo małe oddalenie od ośrodków
miejsko - przemysłowych, istnienie ośrodka miejskiego w gminie
3. Dobra sieć komunikacyjna, bliska odległość linii kolejowej i linii
LHS
2.
Duży popyt na żywność ludności mieszkającej w gminie
(samozaopatrzenie)
2.
Zainteresowanie władz gminy i aktywu poszukiwaniem możliwości
poprawy sytuacji wsi i rolnictwa, podejmowanie działań mających na
celu opracowanie strategii rozwoju
2.
Występowanie pozytywnych przykładów działań w regionie, rozwój
gospodarstw agroturystycznych (Śladków Mały-17), grupa producencka
Ziemniaków
2.
Możliwość korzystania z doradztwa rolniczego - duża aktywność ODR
w Modliszewicach
8. Istotne znaczenie dochodów spoza rolnictwa (renty, emerytury,
zarobki)
9.Położenie znacznej części gminy na obszarach objętych ochroną w
postaci Parku Krajobrazowego i Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz
występowanie pomników przyrody ożywionej i nieożywionej.
10. Występowanie złóż gipsu przeznaczonych do eksploatacji, które mogą
stanowić podstawę do rozwoju pozarolniczej działalności gospodarczej.
1.
Wysoki udział gleb słabych i bardzo słabych, o niskiej
produkcyjności, okresowo i stale zbyt suchych
3. Znaczne rozdrobnienie pól, konieczność dojazdu na znaczną odległość
2.
Możliwość dalszej degradacji potencjału produkcyjnego gleb, przy
utrzymywaniu się niskiego poziomu nawożenia mineralnego i
organicznego
5.
Niski poziom wykształcenia ludności wiejskiej
5.
Słaby rozwój otoczenia rolnictwa, sfery usług oraz bezrobocie
rejestrowane i utajone
7.
Zły stan techniczny oraz wiek ciągników i samochodów, brak środków
finansowych na odnowienie
7.
Ograniczanie spożycia niektórych produktów związane z niekorzystną
sytuacją dochodową ludności
7.
Niska opłacalność produkcji rolniczej oraz trudności ze zbytem
produktów
7.
Bardzo słabe wyposażenie gospodarstw w urządzenia do produkcji
zwierzęcej, związane z małą jej skalą
7.
Zaniedbania w zakresie infrastruktury obszarów wiejskich i
gospodarstw, brak środków finansowych
7.
Rozproszenie producentów, niska towarowość produkcji
7.
Niski poziom fachowej wiedzy rolniczej większości właścicieli
gospodarstw
ROZDZIAŁ 5
INFRASTRUKTURA
SPIS TREŚCI
5.1. Telekomunikacja
......................................................................................................
99
5.2. Elektroenergetyka
....................................................................................................
100
5.3. Gospodarka cieplna
..................................................................................................
103
5.4. Gazownictwo
............................................................................................................
104
5.5. Gospodarka wodna
...................................................................................................
107
5.6. Gospodarka ściekowa
...............................................................................................
112
5.7. Komunikacja
............................................................................................................
114
5.8. Gospodarka odpadami
stałymi..................................................................................
119
5.9. Mocne i słabe stromy strony rozwoju gminy
..........................................................
123
5.1. Telekomunikacja
Na terenie gminy w zakresie łączności telekomunikacyjnej działalność
prowadzi Telekomunikacja Polska S.A. TP S.A. zamontowała w Chmielniku
centralę PCLNI o pojemności 3000 numerów do której podłączonych było
1082 abonentów (stan z początku 1998 r.). Centrala telefoniczna typu
DGT zamontowana została także w Piotrkowicach obsługując rejon tej
miejscowości. Jej pojemność wynosi 400 numerów, a według stanu z
początku 1998 r. obsługiwała 220 abonentów. Zestawienie parametrów
central wraz z rezerwami przedstawia tabela 1:
Tabela 1
Miejscowość
Pojemność centrali
Zajętość centrali
Rezerwa
Chmielnik
3000
1082
64 %
Piotrkowice
400
220
45%
Razem
3400
1302
-
Istniejące centrale posiadają więc rezerwy i stwarzają możliwość
rozbudowy łączności w gminie.
Zapewniają one jednakże łączność jedynie w swoich rejonach. Do
centrali w Chmielniku podłączone są miejscowości: Chmielnik, Śladków
Mały, Przededworze, Lipy.
Do centrali w Piotrkowicach podłączone są miejscowości: Piotrkowice,
Celiny, Minostowice, Suliszów, Grabowiec.
Siedemnaście sołectw nie jest jeszcze stelefonizowanych. Należą do
nich:
*
Ciecierze
*
Szyszczyce
*
Kotlice
*
Suskrajowice
*
Borzykowa
*
Śladków Duży
*
Sędziejowice
*
Chomentówek
*
Holendry
*
Jasień
*
Lubania
*
Lipy
*
Ługi
*
Łagiewniki
*
Zrecze Małe
*
Zrecze Duże
*
Zrecze Chałupczańskie
Śladków Mały i Przededworze stelefonizowane są częściowo.
Według danych z początku 1998 r. na terenie gminy do sieci
telekomunikacyjnej podłączonych było 1408 abonentów co w przeliczeniu
na 100 mieszkańców dawało stopień stelefonizowania na poziomie 11,88
abonentów na 100 mieszkańców. Stopień stelefonizowania miasta jest z
reguły lepszy niż stan telefonizacji terenów wiejskich. W tym samym
okresie wskaźnik telefonizacji liczony w mieście Chmielnik wyniósł
21,74 abonenta na 100 mieszkańców, a na terenach wiejskich gminy –
6,25. Różnica ta wynika z dobrego standardu ilościowego i jakościowego
łączności w mieście oraz słabo przestrzennie rozwiniętej sieci
telekomunikacyjnej na wsi. Proporcje te będą się zmieniać wraz z
systematyczną telefonizacją poszczególnych miejscowości.
Na koniec 1999 r. przewidywane jest osiągnięcie wskaźnika
telefonizacji na poziomie14,9 ab/100mieszk. – liczba podłączonych
abonentów wyniesie1760, z czego 1000 w mieście i 760 na terenach
wiejskich. Pozwoli to na osiągnięcie wysokiego wskaźnika w mieście
Chmielnik - 23,5 ab/100 mieszk. oraz równie dobrego na wsi 10 ab/100
mieszk.
Dużą szansą rozwoju telekomunikacji w gminie jest uzyskanie w 1999
roku koncesji na działalność operatorską na terenie województwa
świętokrzyskiego Telefonów Brzeskich S.A.
Działalność dwóch operatorów telekomunikacyjnych powinna utrzymać
wysoki standard świadczonych usług oraz zabezpieczyć obecne i przyszłe
potrzeby w zakresie łączności telefonicznej.
5.2. Elektroenergetyka
Przez teren gminy przebiegają tranzytem linie najwyższych napięć rzędu
400 i 220 kV. Linia 400 kV relacji Elektrownia Połaniec – stacja
systemowa „Kielce 400” przebiega na odcinku 10,8 km w granicach gminy.
Linia 220 kV relacji Połaniec - Radkowice przebiega na odcinku 16,4 km
w granicach gminy. Linie te nie posiadają bezpośredniego znaczenia dla
gminy – występuje jedynie ograniczenie zabudowy związane z polem
elektromagnetycznym. W stosunku do linii 400 kV strefa ochronna wynosi
33 m od skrajnych przewodów w obie strony, a dla linii 220 kV – 26 m.
Zasilanie w energię elektryczną gminy realizowane jest poprzez Główny
Punkt (Podstację) Zasilający - GPZ w miejscowości Chmielnik. W
podstacji pracują 2 transformatory 2 x 110kV/SN (SN- średnie napięcie)
o mocy 10 MVA każdy. Transformatory zasilane są z sieci 110 kV. Po
obniżeniu napięcia energia rozprowadzana jest sieciami średnich
napięć. GPZ posiada 32 pola SN, w tym 24 pola wykorzystywane i 8
rezerwowych. W rezerwie pozostają ponadto 3 nie wyprowadzone pola SN.
Obciążenie szczytowe transformatora wynosi 8 MVA. Sieć średniego
napięcia pracuje pod napięciem roboczym rzędu 15 kV. Przez teren gminy
przebiega łącznie 93,090 km linii SN z czego 51,622 km to linie o
przekroju powyżej 50 mm2, a 41,468 km stanowią sieci o przekroju do 50
mm2. Przekrój linii decyduje o wielkości przesyłanej mocy. Występują
sieci SN podwieszone na słupach drewnianych – jest ich 9,92 km..
Według struktury wiekowej linie SN przebiegające przez gminę
przedstawione zostały w poniższej tabeli 2:
Tabela 2
Wiek linii
Długość km
Poniżej 15 lat
29,360
Od 15 do 30 lat
63,730
Powyżej 30 lat
-
Razem
93,090
Z zestawienia linii wynika, że brak jest sieci starych, których wiek
przekracza 30 lat. Najwięcej - ponad 68 % stanowią linie w wieku od 15
do 30 lat, które w perspektywie kilku, kilkunastu lat wymagać mogą
modernizacji.
Szczegółowe zestawienie napowietrznych linii SN wraz z obciążeniem i
liczbą awarii w latach 1996 – 1997 przedstawia tabela 3:
Tabela 3
Nazwa linii
Długość magistrali km
Obciążenie
Awarie
1996 r.
1997 r.
1998 r.
1999 r.
Wełecz - Chmielnik
19,214
Z GPZ Wełecz-10 A
Z GPZ Chmielnik- 32 A
0
3
1
3
Chmielnik - Daleszyce
14,869
45 A
10
5
4
8
Pińczów - Chmielnik
18,198
Z GPZ Chmielnik- 14 A
5
1
3
1
Chmielnik - Morawica
19,085
30 A
8
3
1
3
Kije - Chmielnik
16,098
Z GPZ Kije- 28 A
3
2
4
2
Chmielnik - Raków
53,269
20 A
3
4
3
2
Chmielnik – Szydłów I
18,171
62 A
5
10
0
2
Chmielnik – Szydłów II
11,625
55 A
8
4
1
2
Chmielnik pierścień I
3,672
20 A
0
0
2
0
Chmielnik – oczyszczalnia
6,732
20 A
1
1
0
5
Chmielnik pierścień II
2,156
30 A
2
0
0
0
Chmielnik – Zrecze wodociąg
2,474
5 A
2
1
0
0
Razem
185,563
-
47
34
19
28
Długość sieci SN zawartych w tabeli dotyczy całych odcinków, a nie
tylko długości w granicach gminy. Podobnie awaryjność linii dotyczy
również całych odcinków – awaria w dowolnym punkcie linii powoduje jej
całkowitą niesprawność. Najbardziej awaryjnymi odcinkami są linie:
Chmielnik – Daleszyce i Chmielnik – Szydłów I.
Przez gminę Chmielnik przebiegają także kablowe linie SN. Są to linie
o przekroju 120 mm2 o łącznej długości 5,1 km w tym 1,7 km stanowią
linie w wieku do 15 lat, a 3,4 km linie w przedziale wiekowym 15 – 30
lat.
Istniejąca sieć SN zapewnia dostawę energii z uwzględnieniem
planowanego wzrostu zapotrzebowania. Nie zachodzi potrzeba rozbudowy
sieci za wyjątkiem odgałęzień od nowych stacji oraz budowy niewielkich
odcinków linii SN i stacji trafo.
Do odbiorców finalnych energia elektryczna doprowadzana jest liniami
niskiego napięcia rzędu 0,4 kV po redukcji poziomu napięcia w stacjach
transformatorowych SN/nn. Na terenie gminy Chmielnik znajduje się
łącznie 67 stacji transformatorowych napowietrznych, w tym 8 na
słupach drewnianych oraz 14 wnętrzowych, w tym 11 wykonanych w
nowoczesnej technologii.
Charakterystyka wiekowa napowietrznych sieci niskiego napięcia wraz z
przyłączami zawarta została w tabeli 4:
Tabela 4
Wiek linii
Długość km
Przyłącza
Długość km
Ilość
Do 15 lat
25,605
85,775
2498
Od 15 do 30 lat
66,255
Pow. 30 lat
15,258
Razem
107,118
85,775
2498
Ze struktury wiekowej sieci nn wynika, że 14,24 % linii wymaga
szybkiej modernizacji (wiek pow. 30 lat), a w perspektywie kilku,
kilkunastu lat wymagać modernizacji może 61,85 % linii.
Oprócz sieci napowietrznych nn w gminie Chmielnik funkcjonują także
linie kablowe nn o łącznej długości 10,4 km.
Struktura odbiorców energii elektrycznej wykazuje znaczną ilościową
przewagę odbiorców zasilanych napięciem niskim. Odbiorcy zasilani
średnim napięciem charakteryzują się natomiast większym zużyciem
energii ze względu na swój charakter- z reguły przemysłowy.
Tabela 5
Odbiorcy
Ilość
Roczne zużycie energii MWh
Roczne zużycie na 1 odbiorcę MWh
Na niskim napięciu
4497
8335
1,85
Na średnim napięciu
15
4276
285,07
Przewidywany pobór mocy nowych terenów przeznaczonych pod budownictwo
jednorodzinne szacowany jest na 1255 kW z czego w Chmielniku 1040 kW.
Z uwagi na wiek i stan techniczny wymagana jest modernizacja sieci w
miejscowościach: Borzykowa, Holendry, Kotlice,.
W miejscowościach Śladków Mały, Suskrajowice i Jasień sieci zostały
już zmodernizowane, w pierwszym półroczu 2000 r, trwała modernizacja
sieci w Holendrach
Poniżej zestawiona została charakterystyka przewidzianych w
najbliższych latach modernizacji sieci energetycznych:
Tabela 6
Miejscowość
Zakres
Przyczyna i efekty modernizacji
Proponowane rozwiązania
Borzykowa
2 stacje trafo, 1 km linii SN, 2 km linii nn
Linia nn wyeksploatowana na podbudowie drewnianej.
Poprawa warunków napięciowych, obniżenie strat sieciowych.
Sieć nn izolowana, stacje uproszczone izolowane, linia SN w systemie
PAS, sterowanie oświetlenia zegarem astronomicznym.
Kotlice
2 stacje trafo, 1 km linii SN, 2 km linii nn
Linia nn wyeksploatowana na podbudowie drewnianej.
Poprawa warunków napięciowych, obniżenie strat sieciowych.
Jasień
1 stacja trafo, 0,5 km linii SN, 1,5 km linii nn
Linia nn wyeksploatowana
Poprawa warunków napięciowych, obniżenie strat sieciowych.
Sieć nn izolowana, stacje uproszczone izolowane, linia SN w systemie
PAS, sterowanie oświetlenia zegarem astronomicznym.
Problemy z zasilaniem w energię elektryczna występują ponadto przy ul.
Leśnej w Chmielniku i w miejscowości Przededworze, gdzie na odcinku od
Przededworza do stawu przeprowadzona była modernizacja sieci, a od
stawu w kierunku Chmielnika takiej modernizacji nie było. Konieczna
jest modernizacja lub wymiana stacji transformatorowej.
Miejscowy plan ogólny zagospodarowania miasta zakładał zapotrzebowanie
mocy elektrycznej w 2015 r. na poziomie 4,1 – 6,3 MW dla odbiorców
bytowo – komunalnych oraz 7,9 MW dla ogółu odbiorców.
Planowana jest także inwestycja polegająca na zamknięciu pierścieni
kablowych SN w miejscowości Chmielnik, tj. linia Mleczarnia – UPT oraz
Szpital – oś. Sady, a także modernizacja sieci przy ulicy
Dygasińskiego wraz z nawiązaniem jej do oś. Słonecznego (linia SN i
stacja trafo kontenerowa).
5.3. Gospodarka cieplna
Największym producentem ciepła w gminie Chmielnik jest Zakład
Wodociągów, Kanalizacji i Energetyki Cieplnej w Zreczu Dużym, który
działalność w zakresie zaopatrzenia w ciepło prowadzi na odstawie
koncesji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki na przesyłanie i
dystrybucję ciepła. Odbiorcami energii cieplnej z ZWKiEC są:
*
spółdzielnia mieszkaniowa
*
ZGKiM Chmielnik
*
Lasy Państwowe Nadleśnictwo Chmielnik
*
Gminna Spółdzielnia SCH
*
Urząd Miasta i Gminy
Przedsiębiorstwo eksploatuje trzy kotłownie o łącznej mocy 2,7 MW.
Dwie opalane są koksem (2,6 MW), jedna olejem opałowym (0,1 MW).
Wykorzystanie mocy kotłowni jest optymalne. Planowana jest
modernizacja kotłowni ze zmianą paliwa na olej. Zakład zaopatruje w
ciepło odbiorców komunalnych ogrzewając łączną powierzchnię 20273 m2,
posiada dwie sieci cieplne o łącznej długości 500 m oraz eksploatuje 8
węzłów cieplnych o łącznej mocy 2,70 MWt. Pięć węzłów wyposażonych
jest w rozliczeniowe układy pomiarowe.
Poza ZWKiEC gospodarka cieplna w gminie realizowana jest przez
kotłownie lokalne :
*
przy szpitalu – 2 kotły olejowe
*
przy przychodni zdrowia – koksowa planowana modernizacja 2 kotły o
mocy 80 kW
*
przy liceum ogólnokształcącym – olejowa.
*
na osiedlu 22-go lipca dwie kotłownie koksowe
*
przy szkole podstawowej – olejowa
*
przy domu Nauczyciela – olejowa
*
w Domu Pomocy Społecznej w Łagiewnikach – olejowa
Nowe uregulowania prawne w zakresie zaopatrzenia w ciepło zawarte
zostały w ustawie Prawo energetyczne z 1997 r., zgodnie z którą na
gminę nałożony został obowiązek opracowania gminnego planu
zaopatrzenia w ciepło. Plan ten powinien uwzględniać zaopatrzenie w
ciepło nie tylko przy pomocy tradycyjnych mediów, ale także przy
użyciu innych nośników energetycznych takich jak energia elektryczna,
gaz oraz niekonwencjonalne źródła energii. Ponadto założenia polityki
energetycznej państwa jasno precyzują kierunki rozwoju ciepłownictwa,
kładąc nacisk na eliminację kotłowni opalanych paliwem stałym lub
ograniczenie z nich tzw. emisji niskiej.
Działania w zakresie rozwoju ciepłownictwa powinny być ściśle związane
z ochroną środowiska naturalnego. Dlatego też należy przyjąć, że
główny kierunek rozwoju, to systematyczna modernizacja lub wymiana,
zatruwających środowisko, kotłowni opalanych paliwem stałym na
ekologiczne źródła opalane olejem lub w przyszłości gazem sieciowym.
Należy tez dążyć do objęcia jak największego terenu gminy, cechującego
się zwartą zabudową, scentralizowanymi źródłami ciepła eliminując
systematycznie ogrzewanie indywidualne.
5.4. Gazownictwo
W stanie istniejącym gmina Chmielnik nie jest zgazyfikowana. Na wschód
od miejscowości gminnej Chmielnik przebiega sieć wysokiego ciśnienia
Zborów – Busko – Kielce, której budowa nie została jeszcze w pełni
zakończona. Nie mniej jednak odcinek magistrali od Zborowa do stacji
redukcyjno pomiarowej w miejscowości Mójcza został już wykonany i
zagazowany. Istnieją więc możliwości techniczne budowy sieci
rozdzielczych na terenie gminy.
Planowany system zaopatrzenia gminy w gaz zawarty został w opracowanym
Programie Gazyfikacji MiG Chmielnik oraz gminy Kije.
Program określa optymalne rozwiązania oraz zasięg budowy układu
rozdzielczego gazu na terenie planowanej lokalizacji stacji redukcyjno
pomiarowej w rejonie Chmielnika.
Program przewiduje dwa warianty gazyfikacji:
1.
Alternatywa I uwzględniająca miasto i gminę Chmielnik, gminę Kije
i przysiółki gminy Gnojno
2.
Alternatywa II uwzględniająca miasto i gminę Chmielnik, 6
miejscowości z gminy Kije oraz przesył dla gminy Gnojno.
Docelowy wybór wariantu przesądzi o parametrach stacji redukcyjnej
gazu.
Programowany układ rozdzielczy gazu zasilony będzie ze stacji
redukcyjno pomiarowej (SRP) I stopnia zlokalizowanej w południowo –
wschodniej części miasta w rejonie oczyszczalni ścieków. Stacja
zasilana będzie z magistralnego gazociągu wysokiego ciśnienia  300 CN
6,3 Mpa. Stacja zasilona będzie odgałęzieniem wysokiego ciśnienia 
80, CN 6,3 Mpa o długości 600 m.
Budowa gazociągu oraz SRP związana jest z koniecznością rezerwacji
terenu wraz ze strefą bezpieczeństwa 30 m.
Rzeczywista przepustowość stacji dla poszczególnych wariantów
wyniesie:
*
alternatywa I – 5718 Nm3/h
*
alternatywa II – 4914 Nm3/h
Przewiduje się zamontowanie stacji o przepustowości nominalnej 6000 Nm3/h.
SRP posiadać będzie nawanialnię gazu. Stacja usytuowana będzie na
działce o wym. około 20x15 m - przewiduje się dojazd utwardzony.
Łączna długość sieci gazociągowej rozdzielczej przyłączonej do SRP
będzie wynosić:
*
alternatywa I – 249035 m z czego 90285 m przyłączy
*
alternatywa II – 294245 m z czego 74895 m przyłączy
Wykonanie gazociągów lokalnych planowane jest z rur PE 40 mm, a
przyłączy z rur PE 25 mm. Przebiegi gazociągów lokalnych wzdłuż
zaplanowanych tras zależały będą od rozmieszczenia w terenie zabudowy
(dwustronna wzdłuż ulic lub typu osiedlowego). Przeszkodami terenowymi
na trasie gazociągu będą: tory PKP, drogi, rzeki.
Dotychczas opracowanych zostało 5 projektów sieci gazociągowych
średniego ciśnienia obejmujących:
*
sieć ś/ć w miejscowości Śladków Duży
*
sieć ś/ć w miejscowości Chmielnik I etap
*
sieć ś/ć w miejscowości Sędziejowice
*
sieć ś/ć w miejscowości Chomentówek
*
sieć ś/ć w miejscowości Ciecierze
Strefa ochronna dla w/w gazociągów wynosi:
*
2x 1,5 m w odniesieniu do budynków
*
4 m dla stacji trafo
*
4m dla linii energetycznej 1 – 30 kV
*
8m dla linii energetycznej 30 – 110 kV
Projektowane gazociągi nie wpłyną na zmianę warunków eksploatacji
wody, kanalizacji, sieci elektroenergetycznych, terenów rolnych i
budowlanych.
Gazyfikacja niektórych miejscowości gminy została ujęta w programach
gazyfikacji innych gmin:
*
Borzykowa, Kotlice, Szyszczyce w opracowaniu dla gminy Gnojno
*
Brody i Lisów – w opracowaniu dla gminy Pierzchnica
Program przewiduje podłączenie docelowej ilości 4426 odbiorców w 21
sołectwach i w mieście Chmielnik.
Planowana liczbę odbiorców gazu w poszczególnych miejscowościach
objętych programem przedstawia tabela 7:
Tabela 7
Sołectwo
Docelowa liczba mieszkańców do 2025 r.
Docelowa liczba odbiorców do 2025 r.
Celiny
490
100
Ciecierze
100
30
Chomentówek
300
90
Grabowiec
550
136
Holendry
180
57
Jasień
250
79
Lubania
350
96
Lipy
160
35
Ługi
270
68
Łagiewniki
750
112
Minostowice
280
67
Piotrkowice
900
274
Przededworze
900
211
Suchowola
900
244
Sędziejowice
700
219
Śladków Mały
650
180
Śladków Duży
600
181
Suliszów
290
125
Zrecze Małe
400
131
Zrecze Duże
500
109
Zrecze Chałupczańskie
240
62
Miasto Chmielnik
8000
1820
Razem
17760
4426
Projekt zakłada wykorzystanie gazu do przygotowania posiłków,
produkcji ciepłej wody i c.o. Gazociąg będzie tak zaprojektowany aby
docelowo zaopatrywał 100 % mieszkańców miejscowości objętych programem
plus 20 % ilości gazu dla usług i drobnego przemysłu oraz aby pokrywał
planowane straty w sieci w wysokości 3 %.
Pokrycie rocznego zapotrzebowania na gaz zaplanowane było tak, aby
zabezpieczyć zużycie 5 tys. Nm3/rok na 1 odbiorcę, 20 % rezerwy oraz 3
% strat przesyłowych.
Szczegółowe zestawienie planowanego rocznego i godzinowego
(szczytowego) zapotrzebowania na gaz przedstawia tabela 8
Tabela 8
Sołectwo
Docelowa liczba odbiorców do 2025 r.
Roczne zapotrzebowanie gazu w tys. Nm3/rok
Godzinowe zużycie gazu w Nm3/h
Kom-byt
Usługi i drob. Przem
Straty
Rezerwa
Kom-byt
Usługi i drob. Przem
Straty
Rezerwa
Celiny
100
500
100
18
618
139
28
5
172
Ciecierze
30
150
30
5
185
45
9
2
56
Chomentówek
90
450
90
16
556
99
20
4
123
Grabowiec
136
680
136
24
840
151
30
5
186
Holendry
57
285
57
10
352
69
14
2
85
Jasień
79
395
79
14
488
86
17
3
106
Lubania
96
480
96
17
593
110
22
4
136
Lipy
35
175
35
6
216
64
13
2
79
Ługi
68
340
68
12
420
91
18
3
112
Łagiewniki
112
560
112
20
692
192
38
7
237
Minostowice
67
335
67
12
414
94
19
3
116
Piotrkowice
274
1370
274
49
1693
223
45
8
276
Przededworze
211
1055
211
38
1304
223
45
8
276
Suchowola
244
1220
244
44
1508
223
45
8
276
Sędziejowice
219
1095
219
39
1353
182
36
7
225
Śladków Mały
180
900
180
32
1112
172
34
6
212
Śladków Duży
181
905
181
33
1119
162
32
6
200
Suliszów
125
625
125
23
773
96
19
3
118
Zrecze Małe
131
655
131
24
810
122
24
4
150
Zrecze Duże
109
545
109
20
674
140
28
5
173
Zrecze Chałupczańskie
62
310
62
11
383
84
17
3
104
Miasto Chmielnik
1820
9100
1820
328
11248
1504
301
54
1859
Razem
4426
22130
4426
795
27351
3339
668
120
4127
Cały obszar objęty programem planowany jest do zgazyfikowania z sieci
średniego ciśnienia. Obszar istniejącego budownictwa wielorodzinnego,
nie przewidywanego do rozbudowy, a składającego się z kilku bloków o
małej kubaturze zaprogramowany został do gazyfikacji również w
systemie sieci średniego ciśnienia.
5.5. Gospodarka wodna
Gospodarkę zasobami wodnymi w gminie Chmielnik prowadzi Zakład
Wodociągów, Kanalizacji i Energetyki Cieplnej w Zreczu Dużym. Woda na
potrzeby mieszkańców pobierana jest ze źródeł własnych oraz kupowana
jest z gminy Pierzchnica na potrzeby wsi Ługi. ZWKiEC sprzedaje
ponadto wodę z własnych ujęć do gminy Busko Zdrój. Sprzedaż wody
realizowana jest przez magistralę wodociągową Zrecze – Busko Zdrój. W
systemie zaopatrzeniu w wodę dominującą rolę odgrywają ujęcia
powierzchniowe.
1. Ujęcie wody w Zreczu.
Ujęcie powierzchniowe (źródła)
Wydajność ujęcia – 14.400 m3/d
Produkcja dobowa – 4.200 m3/d
Ujęcie wody zasila w wodę Chmielnik, Zrecze Duże, Zrecze Małe, Zrecze
Chałupczańskie, Łagiewniki, SzyszczyceBorzykowa, Jasień, Przededworze,
Suskrajowice, Śladków Mały i Ciecierze oraz miasto Busko.
Ujęcie dysponuje dwoma agregatami pompowymi. Wydajność agregatów
pompowych – 160 m3/h – 1 szt.
Na terenie ujęcia znajduje się budynek z stacjonarnym agregatem
prądotwórczym. Ujęcie posiada dwa zbiorniki paliwa po 20000 l każdy.
Na terenie ujęcia znajduje się budynek chlorowni z chloratorem CL – 10
wraz z urządzeniami do unieszkodliwiania chloru. Ujęcie posiada
laboratorium.
2. Ujęcie rezerwowe w Chmielniku.
Ujęcie głębinowe
wydajność – 1200 m3/d
Woda pompowana bezpośrednio w sieć. Ujęcie bezzałogowe (Pracuje ~ 20 h
rocznie - praca kontrolna.)
3. Ujęcie wody w Suchowoli.
Ujęcie głębinowe wydajność – 840 m3/d Produkcja dobowa ~ 50 m3.
Hydrofornia – 3 hydrofory o poj. 2,5 m3 każdy
Ujęcie posiada rezerwowy zabezpieczony otwór głębinowy.
Ujęcie bezzałogowe.
Dezynfekcja wody chloratorem C - 52.
4. Ujęcie wody w Piotrkowicach.
Ujęcie głębinowe
Wydajność – 840 m3/d
Hydrofornia – 2 hydrofory o pojemności 3 każdy
Dezynfekcja wody chloratorem C – 52
Produkcja dobowa – 30 m3
W 1998 r. z ujęć pobrana została woda w ilości 1572,2 tys. m3 w tym z
ujęć powierzchniowych w ilości 1525,3 tys. m3 . Udział ujęć
powierzchniowych stanowi więc 97 % ogólnej ilości produkcji wody. Na
potrzeby gminy Chmielnik z ujęć pobrana została woda w ilości 394 tys.
m3.
Na potrzeby wsi Ługi zakupiono 2,7 tys. m3, a do gminy Busko Zdrój
sprzedane zostało 1178,2 tys. m3. Odbiorcy podłączeni do sieci
wodociągowej w 1998 r. zużyli ogółem 242,2 tys. m3, w tym 171,9 tys. m3
dostarczono do gospodarstw domowych, a 70,3 tys. m3 na cele
produkcyjne.
Dobowa zdolność produkcyjna ujęć wody wynosi 15000 m3/dobę (5475 tys.m3
na rok).Wykorzystanie istniejących ujęć wynosi więc około 30 %.
Woda do sieci wodociągowej dostarczana jest po uzdatnieniu polegającym
na dezynfekcji chlorem. Długość czynnej sieci wodociągowej
magistralnej na terenie gminy Chmielnik na koniec 1998 r. wynosiła
ok.15 km, natomiast czynne podłączenia do odbiorców ok. 48 km.
Szczegółowe zestawienie sieci wodociągowych i rocznego zużycia wody w
poszczególnych miejscowościach gminy przedstawia tabela 9:
Tabela 9
Miejscowość
Długość czynnej sieci w km
Liczba podłączeń do odbiorców
Woda dostarczona odbiorcom tys.m3
razem
W tym do gospodarstw domowych
Chmielnik
18,0
400
151
104,3
Dezyderów
2,8
20
2,5
2,5
Przededworze
5,7
160
15,0
15,0
Piotrkowice
3,6
103
16,6
11,8
Suchowola
6,3
160
14,0
9,6
Łagiewniki
4,7
50
19,0
5,0
Zrecze Duże
4,0
43
6,2
6,2
Zrecze Małe
1,3
23
3,6
3,6
Zrecze Chałupczańskie
3,2
24
2,0
2,0
Zrecze Zaolszynek
2,0
21
0,8
0,8
Szyszczyce
5,8
53
8,0
8,0
Ciecierze
0,7
15
1,2
1,2
Ługi
4,5
47
2,3
2,3
Borzykowa
7,2
73
2,3
2,3
Śladków Mały
4,6
113
8,9
8,9
Jasień
3,5
36
1,3
1,3
Suskrajowice
3,3
31
2,0
2,0
Kotlice
2,2
37
1,8
1,8
Razem
83,4
1409
258,5
188,2
Źródło: ZWKiEC Zrecze Duże
Do sieci wodociągowej w gminie podłączonych jest ogółem 18
miejscowości, w tym miejscowość gminna - miasto Chmielnik. Liczbę
podłączonych gospodarstw w poszczególnych sołectw przedstawia tabela
10:
Tabela 10
Miejscowość
Liczba podłączeń do odbiorców komunalnych
Chmielnik
400
Dezyderów
20
Przededworze
160
Piotrkowice
103
Suchowola
160
Łagiewniki
50
Zrecze Duże
43
Zrecze Małe
23
Zrecze Chałupczańskie
24
Zrecze Zaolszynek
21
Szyszczyce
53
Ciecierze
15
Ługi
47
Borzykowa
7,2
Jasień
3,5
Suskrajowice
3,3
Kotlice
2,2
Śladków Mały
4,6
Razem
1409
Odbiorcy wody inni niż gospodarstwa domowe występują w czterech
miejscowościach: Chmielnik, Piotrkowice, Suchowola, Łagiewniki.
W 1998 r. do sieci wodociągowej zostało podłączonych 85 nowych
odbiorców w 7 miejscowościach wyszczególnionych poniżej:
Tabela 11
Miejscowość
Liczba nowych odbiorców
Chmielnik
50
Przededworze
5
Piotrkowice
3
Suchowola
12
Łagiewniki
7
Zrecze Duże
7
Zrecze Małe
1
Razem
85
W stosunku do stanu z końca 1997 r. stopień przyrostu odbiorców
przyłączonych do sieci wodociągowej wyniósł 8,2 %.
Na terenie gminy usytuowanych jest ponadto 13 czynnych zdrojów
ulicznych (7 w Chmielniku, 5 w Piotrkowicach i 1 w Suchowoli).
Koncepcje wodociągowe
1.
Koncepcja zwodociągowania rejonu Piotrkowic
W celu zwodociągowania rejonu Piotrkowic w 1998 r. opracowana została
koncepcja zaopatrzenia w wodę wsi Celiny, Minostowice, Suliszów,
Grabowiec, Piotrkowice.
Opracowanie obejmuje swoim zakresem tereny w/w wsi w których planowana
jest sieć wodociągowa o łącznej długości L = 13160 m  13,2 km , Dn =
90  225 mm.
W chwili obecnej tylko wieś Piotrkowice posiada sieć wodociągową.
Pozostałe wsie nie mają takiej sieci. W tych wsiach w większości
gospodarstw występują indywidualne instalacje wodociągowe zaopatrywane
ze studni kopanych. Piotrkowice zaopatrywane są ze studni głębinowej
odwierconej w 1968 r. o głębokości ok. 40 m.
W chwili obecnej pobór wody ze studni waha się w granicach Qśr = 1,5 
6,7 m3/h. Użytkownik tj. MZWKiEC przewiduje max pobór wody ze studni w
ilości Q = 10,66 m3/h co stanowi 33 % ilości zatwierdzonych w kat.
„B”.
We wsi Grabowiec – istnieje studnia wiercona wykonana w latach 1978 –
1979 o głębokości ok. 52 m. Brak jest jednak danych co do zasobów
wodnych studni. Studnia nigdy nie była eksploatowana.
We wsi Celiny – istnieje studnia wiercona o głęb. ok. 28 m, o
wydajności ok. 3,5 m3/h przy s = 4  5 m. Zwierciadło statystyczne
wody kształtuje się na poziomie 13 m pod terenem. Aktualnie ze studni
pobierana jest woda na potrzeby Szkoły Podstawowej i ze zdroju przy
studni na potrzeby okolicznych mieszkańców.
Ogółem zapotrzebowanie wody w rejonie przedmiotowych wsi przedstawia
się następująco:
Stan obecny (rok 1998)
Qśr
Qmaxd
Qmaxh
= 168,7 m3/d
= 337,4 m3/d
= 35,1 m3/h
Perspektywa (rok 2018)
Qśr
Qmaxd
Qmaxh
= 371,2 m3/d
= 742,4 m3/d
= 77,4 m3/h
Z powyższego zestawienia wynika, że istniejąca studnia w Piotrkowicach
nie pokryje perspektywicznego zapotrzebowania na wodę dla rejonu
objętego zasięgiem planowanego wodociągu.
Opracowanie przewiduje wykonanie nowych studni wierconych (zasadniczej
i awaryjnej) o wydajnościach pokrywających zapotrzebowanie wody w
perspektywie. Z planu zagospodarowania przestrzennego Gminy wynika, że
na terenach na południowy zachód od wsi Celiny w podłożu występują
utwory jurajskie wykształcone w postaci wapieni z krzemieniami. W
utworach tych należy się spodziewać znacznych zasobów wody podziemnej
o wydajności do 50 m3/h. Nowe studnie zlokalizowane będą na działce nr
207 w odległości ok. 50  100 m od drogi polnej prowadzącej do
Minostowic. W zależności od jakości wody ze studni przewiduje się dwa
podstawowe warianty wodociągu:
WARIANT I (woda nie wymaga uzdatniania)
Woda ze studni zasadniczej lub awaryjnej pompami głębinowymi tłoczona
jest wodociągiem do zbiornika terenowego usytuowanego na naturalnym
wzniesieniu terenu (działka nr 207). Ze zbiornika terenowego woda jest
bezpośrednio podawana do sieci wodociągowej.
WARIANT II (woda wymagająca uzdatniania)
Woda ze studni zasadniczej lub awaryjnej pompami głębinowymi tłoczona
jest do stacji uzdatniania wody gdzie przejdzie przez ciśnieniowe
urządzenia uzdatniające a następnie rurociągiem tłocznym dostaje się
do zbiornika terenowego. Ze zbiornika terenowego woda podawana jest do
sieci wodociągowej.
Projektowane ujęcie wody będzie służyć do zbiorowego zaopatrzenia w
wodę pitną mieszkańców. Z tego wynika potrzeba wyznaczenia strefy
ochrony sanitarnej. Przewiduje się strefę ochrony bezpośredniej i
strefę ochrony pośredniej. Teren ochrony bezpośredniej będzie
obejmował pas gruntu o szerokości 10 m licząc od zarysu obudowy studni
(oddzielnie dla studni zasadniczej i awaryjnej). Teren ten będzie
ogrodzony siatką o wys. minimum 1.5 m i będzie posiadał furtkę. Teren
ochrony pośredniej z pasem wewnętrznym i zewnętrznym wyznaczony
zostanie po wykonaniu dokumentacji hydrogeologicznej. Dla zbiornika
terenowego przewiduje się strefę ochrony bezpośredniej obejmującej pas
gruntu o szerokości 10 m licząc od zarysu zbiornika. Dojazd od ujęcia
wody z drogi polnej Celiny – Minostowice z prostopadłym odgałęzieniem
do studni zasadniczej i awaryjnej. Dojazd do zbiornika terenowego z
drogi polnej Celiny – Suliszów. Nawierzchnie dróg polnych (w
niezbędnym zakresie) oraz dojazd do obiektów przewiduje się wykonać z
płyt żelbetowych drogowych lub trylinki. Rurociąg doprowadzający wodę
z ujęcia do zbiornika terenowego i rurociąg magistralny ze zbiornika
przewiduje się ułożyć na działce nr 207.
Rurociąg magistralny do Minostowic, Piotrkowic i Grabowca w odległości
1 m od drogi polnej przez grunty prywatne.
Rurociąg do Suliszowa przewiduje się poprowadzić polami w odległości
10 m od linii energetycznej.
Trasy rurociągów rozdzielczych w przedmiotowych wsiach przewiduje się
w poboczach istniejących dróg ewentualnie gdy to będzie niemożliwe na
terenach prywatnych działek.
Całą sieć wodociągową przewiduje się wykonać z rur i kształtek
ciśnieniowych PCV  90  225 o złączach kielichowych, klasa ciśnienia
PN 10.
Przewiduje się doprowadzenie wody do wszystkich posesji występujących
na trasie wodociągu.
2.
Koncepcja zwodociągowania wsi Śladków Duży, Sędziejowice,
Chomentówek
Spośród trzech wsi objwtych „Koncepcją” stan zaopatrzenia w wodę
najgorzej przedstawia się w Sędziejowicach. Wieś jest położona na
wododziale i zasoby wody są nikłe, nawet w takich obiektach jak szkoła
i zlewnia mleka. Woda nie nadaje się w stanie naturalnym do spożycia.
Generalnie, w wymienionych trzech wsiach istnieją systemy
indywidualnego zaopatrzenia w wodę. Wyjątek stanowi farma firmy „Argo
Sp. z o.o.” w Śladkowie Dużym, bazująca na obiektach dzierżawionych od
Agencji Rolnej Skarbu Państwa. Istnieje w tym gospodarstwie wodociąg
porównywalny z wodociągiem do zaprojektowania. Wodociąg składa się z 2
studni wierconych (1 czynna), zbiornika terenowego (pojemności około
180 m3) i hydroforni zlokalizowanej w odrębnym budynku.
Studnia czynna ma wydajność rzędu 20 m3/h. Wodociąg zaopatruje samą
farmę i osiedle mieszkaniowe składające się z 7 jednakowych budynków
jednopiętrowych. „Koncepcja” nie uwzględnia potrzeb farmy ani
przystosowania do siebie obu systemów wodociągowych.
Projektowany wodociąg obejmie trzy w/w wsie w zachodniej części gminy.
Planowane jest podłączenie 1150 mieszkańców do sieci wodociagowej.
Docelowe zapotrzebowanie na wodę rejonu wynosi 40 m3/dobę. W stanie
aktualnym opracowywany jest projekt techniczny na sieć magistralna i
rozdzielczą. Realizacja przewidywana jest w latach 2001 – 2003.
Zgodnie z koncepcją wodociąg byłby zasilany z 2 projektowanych ujęć
wody podziemnej w Śladkowie Dużym i w Chomentówku oraz z jednego
projektowanego ujęcia wody podziemnej w Śladkowie Dużym.
Wydana w lutym 1999 r. opinia techniczna zmienia koncepcję zasilania
wodociągu wykazując wykorzystanie ujęcia w Zreczu jako bardziej
opłacalnego źródła zasilania.
Ujęcie wody Zrecze – Kaczorów posiada zasoby eksploatacyjne w ilości
600 m3/h czyli 14.400 m3/dobę. Obecny pobór wody kształtuje się na
poziomie 4200 m3/dobę czyli 175 – 180 m3/h. Rezerwy są więc znaczne i
dają możliwość zasilenia wodociągu grupowego Sedziejowice,
Chomentówek, Śladków Duży. W tym celu konieczna będzie budowa 3150 m
wodociągu o średnicy  225 mm od magistrali  500 mm do Kolonii
Śladków oraz zmiana średnicy rurociągu z  90 na  225 na odcinku o
długości 655 m. Zmiana koncepcji pozwala na skrócenie okresu
inwestycyjnego poprzez rezygnacje z odwiertu studni i związanego z tym
ustalania jej zasobów oraz uzyskanie wody dobrej jakości przy niższych
nakładach i ze znaczna rezerwą – 27,8 m3/h.
Sieci wodociągowej nie posiadają miejscowości Lipy i Lubania.
Przewiduje się zasilenie w wodę tych miejscowości z Suchowoli poprzez
przyłączenie do lokalnego ujęcia Suchowola. Realizacja wodociągu
przewidywana jest w 2003 r.
5.6. Gospodarka ściekowa
Na terenie gminy znajduje się mechaniczno – biologiczną oczyszczalnia
ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów o przepustowości 1600 m3/d
(chemiczne strącanie fosforu). Oczyszczalnia zlokalizowana jest na
krańcach miasta Chmielnika przy ul. Mickiewicza.
W okresach suszy przepływ faktyczny wynosi od 1100 – 1200 m3/d
natomiast w okresie opadów przepływ kształtuje się pomiędzy 1500 –
1700 m3/d. Istniejąca oczyszczalnia w pełni zaspokaja potrzeby miasta
odnośnie oprowadzania ścieków. Ścieki dopływają grawitacyjnie z miasta
oraz są dowożone beczkami ascenizacyjnymi przez ZGKiM oraz OSM
Chmielnik i wpływają do pompowni głównej wyposażonej w pompy
zatapialne. Piasek zatrzymany w piaskowej części pompowni tłoczony
jest do klasyfikatora piasku gdzie po mechanicznym odwodnieniu
wywożony jest z terenu oczyszczalni. Zagęszczone i odwodnione ścieki
przesypuje się wapnem chlorowanym i wywozi na wysypisko śmieci.
Oczyszczanie ścieków dowożonych kształtuje się na poziomie 200 m3/d.
Sprawność oczyszczalni zawiera przedstawiona analiza stężenia
substancji szkodliwych:
dopuszczalne stężenie w ściekach oczyszczonych
stężenie w ściekach oczyszczonych z wykonywanych analiz
BZT5
Zawiesina
Azot ogólny
Azot ...........
Fosfor ogólny
*
15 mg/dm3
*
30 mg/dm3
*
15 mg/dm3
*
6 mg/dm3
*
5,0 mg/dm3
13,6 mg/dm3
17,3 mg/dm3
8,429 mg/dm3
2,0 mg/dm3
1,25 mg/dm3
Aktualnie zlecone zostało wykonanie projektu technicznego na wykonanie
drugiej oczyszczalni ścieków zlokalizowanej w miejscowości
Piotrkowice.
Do sieci kanalizacyjnej podłączone są jedynie 4 miejscowości:
Chmielnik, Przededworze, Suchowola Śladków Mały. Ogólna długość sieci
kanalizacyjnej w gminie wynosiła na koniec 1998 r. 17,6 km. Do sieci
tej w 1998 r. podłączonych było 490 odbiorców komunalnych z Chmielnika
i Przededworza, którzy w 1998 r. odprowadzili łącznie 185,2 tys. m3
ścieków. Łączna długość przyłączy kanalizacyjnych wynosiła 7,6 km.
Śladków Mały został podłączony do sieci kanalizacyjnej po 1998 r.
Szczegółową charakterystykę stanu kanalizacji przedstawia tabela 12:
Tabela 12
Miejscowość
Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w km
Liczba podłączeń do budynków
Ścieki odprowadzone przez odbiorców tys.m3
Chmielnik
10,6
330
179,6
Przededworze
7,0
160
5,6
Suchowola
3,7
-
-
Śladków Mały
5,9
b.d.
7,0
Razem
23,5
490
192,2
Źródło ZWKiEC Zrecze Duże
W 1998 r. do sieci kanalizacyjnej podłączonych zostało 35 odbiorców
(30 z Chmielnika i 5 z Przededworza).
Istniejący plan zagospodarowania przestrzennego gminy przewiduje
lokalizacje przyszłych obiektów oczyszczania ścieków m.in. w
miejscowościach: Grabowiec, Ługi, Lubania, Łagiewniki, Zrecze Duże,
Szyszczyce, Śladków Mały, Śladków Duży, Suskrajowice, Borzykowa,
Chomentówek, Sędziejowice.
W celu poprawy warunków ekologicznych w gminie niezbędne jest
rozszerzenie zasięgu istniejącej sieci kanalizacyjnej i objęcie nim
jak największej ilości gospodarstw domowych.
Dla rejonu Piotrkowic planuje się oczyszczalnię o przepustowości 200 m3/dobę,
która będzie sukcesywnie zwiększana w zależności od potrzeb.
Brak kanalizacji deszczowej w Chmielniku powoduje dostawanie się do
sieci kanalizacyjnej wód deszczowych i w efekcie jej zapiaszczenie.
Kanalizacja deszczowa istnieje fragmentarycznie na osiedlu 22 lipca.
Na budowanym osiedlu „Słoneczne” kanalizacja taka została
przewidziana. Pozostała część miasta nie ma kanalizacji deszczowej.
5.7. Komunikacja
Drogowy układ komunikacyjny gminy Chmielnik tworzą drogi:
*
krajowe
*
wojewódzkie
*
powiatowe
*
gminne
Zasadniczym elementem układu komunikacyjnego jest droga krajowa nr 73
łącząca gminę z Morawicą i Kielcami na północy i z Buskiem Zdrój oraz
Stopnicą na południowym wschodzie, biegnąca dalej do Tarnowa, oraz
droga nr 765 relacji Staszów – Jedrzejów.
Droga nr 765 na odcinku Chmielnik – Staszów i dalej do Osieka jest
drogą wojewódzką, natomiast na odcinku Chmielnik – Kije – Jędrzejów
drogą krajową.
Wymienione wyżej drogi łącza się w miejscowości gminnej Chmielnik
tworząc ważny węzeł komunikacyjny.
Istniejące ulice miejskie, ze względu na swoja funkcję, zostały
sklasyfikowane jako ulice układu podstawowego i układu obsługującego.
Ulice układu podstawowego to siedem ulic głównych leżących w ciągu
drogi krajowej nr 73 i w ciągu drogi nr 765 oraz 14 ulic o charakterze
zbiorczym, leżących przeważnie w ciągach dróg powiatowych. Do układu
obsługującego zaliczane są pozostałe ulice.
Układ komunikacyjny na bazie w/w ulic jest tak ukształtowany, że ruch
tranzytowy na kierunku północ – południe omija centrum Chmielnika.
Ruch ten przebiega obrzeżem miasta - droga nr 73. Pozostały ruch
docelowy łącznie z komunikacją autobusową i przelotem na kierunku
wschód – zachód przebiega przez centrum w rejonie rynku. Ze względu na
parametry ulic w tej części miasta ruch ten jest uciążliwy zarówno dla
mieszkańców jak i dla pojazdów. Parametry ulic są zaniżone – ulice są
zawężane w liniach regulacyjnych i w liniach zabudowy, przy zazwyczaj
normatywnych (kosztem chodników) szerokościach jezdni. Z tego też
względu celowe wydaje się przełożenie drogi nr 765 poza zabudowę
miejską – wzdłuż linii kolejowej oraz przeniesienie dworca
autobusowego i tras przejazdu autobusów w peryferyjne części miasta.
Według ostatnich pomiarów ruchu – przeprowadzonych 1995 r. natężenie
ruchu na drogach krajowych na poszczególnych odcinkach przedstawiało
się następująco:
Tabela 13
Nr drogi
Odcinek
Natężenie ruchu pojazdów osobowych [poj/dobę]
Pojazdy ciężarowe i autobusy
(% w stosunku do pojazdów osobowych)
73
Morawica - Chmielnik
4942
20
Chmielnik – Busko Zdrój
5021
25
765
Kije - Chmielnik
1919
16
Z uwagi na brak aktualnych pomiarów oraz dynamiczny przyrost ruchu
pojazdów samochodowych na przestrzeni ostatnich lat, można przyjąć bez
większego błędu, że natężenie ruchu na tej drodze wzrosło co najmniej
o 100 %.
Dla drogi nr 73 przewidywana jest dobudowa drugiej jezdni oraz
planowane jest obejście miejscowości Piotrkowice – inwestycje te
spowodują konieczność zarezerwowania terenu pod dobudowę.
Ze względu na niski poziom bezpieczeństwa na skrzyżowaniu dróg nr 73 i
765 planowana jest budowa małego ronda na którą zlecono opracowanie
projektu. Wybudowanie ronda zakłada się w okresie 1 – 2 lat. Docelowo
na tym skrzyżowaniu przewiduje się budowę wiaduktu drogi 73 nad drogą
765. Dlatego też konieczna będzie rezerwacja terenu pod planowany do
budowy wiadukt oraz pod przełożenie drogi nr 765 wzdłuż linii
kolejowej od Przededworza do granic gminy w Zreczu Dużym. Wystąpi tez
konieczność likwidacji istniejącej stacji paliw, której aktualne
usytuowanie stwarza zagrożenie bezpieczeństwa ruchu. W związku z
powyższym planowana jest budowa nowej stacji paliw w Chmielniku w
rozwidleniu drogi nr 73 i ul. Kieleckiej. Nowa stacja wyposażona
będzie w system monitoringu, dysponować będzie wszystkimi rodzajami
paliw i gazem.
W celu poprawy warunków ruchu należy przewidzieć drogi zbiorcze dla
usprawnienia wyjazdów na drogę nr 73 z poszczególnych posesji.
Na drodze nr 765
W poniższej tabeli przedstawiona została charakterystyka drogi
wojewódzkiej przebiegającej przez teren gminy.
Tabela 14
Nr
drogi
Odcinek
Kilometraż
Długość odcinka
[km]
Kategoria
ruchu
Natężenie ruchu pojazdów osobowych [poj/dobę]
Pojazdy ciężarowe i autobusy
(% w stosunku do pojazdów osobowych)
765
Chmielnik - Szydłów
33+600 – 52+600
19
KR3
1662
18 %
Natężenie ruchu, podobnie jak w przypadku dróg krajowych według
ostatnich pomiarów z 1995 r.
Wzdłuż drogi nr 765 w kierunku Staszowa planowana jest budowa chodnika
dla pieszych. Wzdłuż tej drogi planowane jest również położenie
światłowodu i kabla energetycznego zasilającego miasto Chmielnik.
Przez teren gminy przebiega także szereg ciągów komunikacyjnych dróg
powiatowych, których szczegółowe zestawienie zawiera poniższa tabela.
Wszystkie odcinki dróg powiatowych na terenie gminy posiadają
kategorię ruchu lekkiego.
Tabela 15
Lp.
Nr drogi
Odcinek
Kilometry
=========
Długość odc. o naw. twardej km
Śr. Szerokość jezdni
Kategoria ruchu
od
do
1.
15102
Piotrkowice – Maleszowa
0+000
2+000
2,0
4,0
Ruch lekki
2.
15103
Piotrkowice – Włoszczowice
0+000
2+700
2,7
5,0
Ruch lekki
3.
15104
Wesoła – Ługi – Maleszowa
0+000
4+200
4,2
5,0
Ruch lekki
4.
15105
Piotrkowice – Suliszów – Jasień
0+000
8+500
5,6
5,7
Ruch lekki
5.
15106
Chmielnik – Dezyderów
0+000
4+500
2,1
5,0
Ruch lekki
6.
15107
Dojazd do stacji kolejowej w Chmielniku
0+000
0+800
0,8
5,0
Ruch lekki
7.
15109
Gołuchów – Żydówek – Śladków Mały
6+100
11+200
5,1
5,0
Ruch lekki
8.
15120
Przededworze – Sędziejowice
0+000
5+500
3,5
5,0
Ruch lekki
9.
15121
Chmielnik – Szarbków – Pińczów
0+900
8+500
7,6
6,0
Ruch lekki
10.
15122
Chmielnik – Potok – Życiny
1+300
5+300
4,0
5,0
Ruch lekki
11.
15123
Chmielnik – Maciejowice – Ruda
0+900
4+900
4,0
5,0
Ruch lekki
12.
15124
Chmielnik – Stopnica
2+400
7+800
5,4
6,0
Ruch lekki
13.
15125
Śladków Mały – Zawada – Balice
0+000
4+100
4,0
4,0
Ruch lekki
14.
15126
Śladków – Polanki – Kargów
0+000
4+100
4,1
4,6
Ruch lekki
15.
15160
Borzykowa – Skorzów
0+000
2+600
2,6
5,0
Ruch lekki
16.
15539
Drugnia – Łagiewniki
2+500
6+300
2,1
5,0
Ruch lekki
17.
15541
Suków – Chmielnik
20+600
24+600
4,0
5,5
Ruch lekki
18.
15556
Chmielnik – Obice - Grabowiec
5+800
8+300
1,7
4,0
Ruch lekki
Z ogólnej ilości 86,9 km dróg powiatowych 76,9 km (ponad 88 %)
stanowią drogi o nawierzchni twardej.
W poniższej tabeli zestawione zostały drogi gminne.
Tabela 16
Nr drogi
przebieg
Długość
[km]
Ocena stanu technicznego
(skala: A,B,C,D, E)
Mosty
Liczba/rzekę
Przepusty
Jezdnie km/klasa
Nr 1507001 Ptasznik – Suliszów – Gozawa
7,25
7,25/C
Nr 1507002 Lisów – Grabowiec
3,5
3,5/C
Nr 1507003 Holendry – Gołuchów
1,75
2szt/C
1,75/C
Nr 1507004 Sędziejowice – Borków
2,25
2szt/B
0,35/A
1,9/D
Nr 1507005 Śladków Duży – Śladków Mały
4,0
0,4/B
3,6/C
Nr 1507006 Sędziejowice – Chomentówek
4,05
2szt/C
4,05/A
Nr 1507007 Śladków Duży – Płomyków
2,5
0,4/B
2,1/C
Nr 1507008 Śladków Duży - Młyny
1,7
1,7/D
Nr 1507009 Suchowola – Lipy – Lubania – Łagiewniki
4,0
4szt/B
3,2/A
0,8/C
Nr 1507010 Zrecze Duże – Zrecze Małe – Szyszczyce – Śladków Mały
4,9
6szt/B
1,7/B
3,2/C
1/ciek od Lubani
Nr 1507011 Kaczorów – Łagiewniki
4,5
3szt/C
2,0/B
2,5/C
Nr 1507012 Borzykowa – Młyny
1,87
1szt/C
1,87/D
Nr 1507013 Borzykowa – Wygoda Borzykowska
1,27
2szt/C
1,25/C
Nr 1507014 Śladków Mały – Borzykowa
1,0
1,0/E
Nr 1507015 Kotlice – Śladków Mały
2,0
2,0/C
Nr 1507016 Lipy - Chmielnik
2,0
2,0/E
Nr 1507017 Suchowola – Wesoła – Suchowola Kol.II
5,0
6szt/B
3,5/B
1,5/D
Nr 1507018 Zrecze Duże – Zrecze – Chałpczańskie – Zrecze Brzozowskie
3,1
4szt/A
4szt/C
1,0/A
0,4/C
Nr 1507019 Chomentówek przez wieś
1,1
4szt/C
1,1/A
Nr 1507020 Łagiewniki – Pożogi
1,2
1szt/C
0,3/C
0,9/D
Nr 1507021 Ciecierze przez wieś
0,6
4szt/A
0,6/A
Nr 1507022 Lubania przez wieś
1,35
3szt/C
0,3/A
1,05/C
1/ciek od Lubani
Nr 1507023 Suskrajowice przez wieś
1,3
5szt/B
1,3/A
1/ciek od Sanicy
Razem
Charakterystyka mostów usytuowanych w ciągu dróg gminnych
Tabela 17
Droga
Długość i szerokość [m]
Ocena stanu technicznego
Ocena stanu bezpie
czeństwa
Uwagi
konstrukcja
nawierzchnia
ogółem
Zrecze Duże – Zrecze Małe
5
6
C
żelbetowa
C
ubytki, pęknięcia, poprzeczne garby
C
D1
Zrecze Duże – Zrecze Chałupczańskie
5
7
B
żelbetowa
B
nowa nawierzchnia asfaltowa
B
D1
Lubania przez wieś
6
6
D
konstrukcja stalowa przyczółki mur. Z kamienia
D
powierzchnia drewniana do wymiany
D
D1
potrzeba wykonania nowego mostu
Suskrajowice przez wieś
3
4,3
B
stalowo - żelbetowa
B
nawierzchnia asfaltowa
B
D1
brak balustrad
Większość dróg powiatowych i drogi gminne posiada zaniżone parametry
techniczne. Niezbędna jest ich modernizacja polegająca na poszerzeniu
jezdni i korony oraz na korekcie łuków poziomych i pionowych.
W zakresie infrastruktury kolejowej przez teren gminy przebiegają trzy
linie kolejowe:
*
linia szerokotorowa Hrubieszów – Huta Katowice, jednotorowa, nie
zelektryfikowana
*
linia nr 70 normalnotorowa, zelektryfikowana, jednotorowa
Włoszczowice – Chmielów
*
linia wąskotorowa – dojazdowa, jednotorowa relacji Jędrzejów –
Staszów – Bogoria.
Komunikacja kolejowa posiada znikome znaczenie dla gminy. Z przewozów
na linii nr 70 korzysta średnio około 300 pasażerów, Załadunek i
wyładunek towarów na stacji Chmielnik wynosi odpowiednio 10447 t i 273
t. Linie szeroko i wąsko torowa są nieczynne. Strategia rozwoju
województwa świętokrzyskiego wskazuje możliwość wykorzystania linii
szerokotorowej w celu ożywienia gospodarczego terenów do niej
przyległych w kontaktach z Ukrainą. Należy więc uwzględnić ewentualną
potrzebę zabezpieczenie terenu pod budowę drugich torów oraz
ewentualnej infrastruktury towarzyszącej.
5.8. Gospodarka odpadami
Na terenie gminy Chmielnik zlokalizowane jest wysypisko odpadów
komunalnych w miejscowości Suchowola. Składowisko to obejmuje
powierzchnię ok. 1,18 ha. Zlokalizowane jest w wyrobisku o średniej
głębokości - 25 m, po byłej eksploatacji spękanych wapieni jurajskich
(od roku 1968) w kamieniołomie „Suchowola”, po lewej stronie szosy
Kielce – Chmielnik. Na dnie wyrobiska gromadzą się odcieki, które
infiltrują w głąb. Wysypisko jest nadal użytkowane (wypełnione około
75 %) bez uszczelnienia od 1968 r. Ogółem na wysypisku zdeponowano
55.056 m3 odpadów. Rocznie składa się w ostatnim okresie 5.000 m3
(33.034 ton) odpadów (rok 1997 – 5.400 m3, rok 1996 – 4.902 m3).
W związku ze złym stanem istniejącego wysypiska planowana jest budowa
nowego składowiska.
Planowane gminne wysypisko śmieci będzie posiadać strefę ochronną o
zasięgu 500 m z obowiązkiem jej zalesienia. Równolegle z realizacją
wysypiska niezbędne jest wykonanie pasa zieleni osłonowej o szerokości
100 m z roślinności zimozielonej, jeżeli równoległe zalesienie całej
strefy ochronnej nie jest możliwe.
Obowiązek budowy nowego składowiska odpadów komunalnych wynika z zasad
ochrony środowiska gdyż w/w odcieki mogą stanowić zagrożenie dla wód
podziemnych.
Teren proponowany pod lokalizację składowiska odpadów komunalnych
położony jest w odległości 3,0 km na północny zachód od centrum miasta
Chmielnika w miejscowości Przededworze gmina Chmielnik. Działka
położona jest w odległości 800 m na północ od wsi Jasień. Od strony
połdniowo zachodniej przylega do lasów państwowych Nadleśnictwa
Chmielnik, od północno zachodniej i południowo wschodniej do lasów
prywatnych. Od strony północnego zachodu w odległości 500 m (od lasu
państwowego) przebiega granica terenu górniczego złoża wapieni
jurajskich „Celiny”, a w odległości 650 do 750 m biegnie granica
obszaru górniczego tego samego złoża.
W odległości 900 m przebiega granica udokumentowanego złoża w kat. „C1”
„Celiny”. Dojazd do ewentualnego składowiska odbywałby się drogą od
miasta na Pińczów przez miejscowość Przededworze, następnie przez wieś
Jasień (drogą asfaltową), a dalej drogą przez las (nieutwardzoną).
Drugi dojazd możliwy byłby przez wieś Dezyderów (droga utwardzona), a
dalej drogą polną. Trzeci ewentualny wariant odbywałby się drogą
Tarnów – Kielce do miejscowości Celiny – Poręba do kamieniołomu
„Celiny” (drogą utwardzoną), a następnie drogą polną w kierunku
południowym.
W trakcie wstępnego uzgodnienia lokalizacji składowiska z
Nadleśnictwem Lasów Chmielnik przedstawionej w „Studium uwarunkowań
geologicznych lokalizacji składowiska odpadów komunalnych wraz z
koncepcją jego urządzenia dla gminy Chmielnik w Przededworzu” (1998
r.) polegającej na zachowaniu 150 m odległości od lasów - alternatywa.
I Nadleśnictwo wskazuje na konieczność zachowania od lasów odległości
100 m. Zaszła więc konieczność przesunięcia granic projektowanego
składowiska o 40 m, obejmując w części teren mniej rozpoznany pod
względem geologicznym zwany alternatywą II.
Sama lokalizacja gminnego składowiska odpadów komunalnych nie została
na obecnym etapie dokładnie ustalona. Uściślenie tej lokalizacji
nastąpiłoby dopiero po przeprowadzeniu szczegółowych badań
geologicznych, uzupełniających i opracowaniu dokumentacji
hydrogeologicznej i geologiczno – inżynierskiej.
Autorzy „Oceny oddziaływania na środowisko projektowanego gminnego
składowiska odpadów komunalnych w Przededworzu miasto i gmina
Chmielnik” proponują do rozważenia III alternatywę lokalizacyjną jako
pośrednią, która została uwzględniona w zatwierdzonym planie
zagospodarowania przestrzennego. Powierzchnia miałaby zarys o
wymiarach 140 m  80 m (1,12 ha) z możliwością jej poszerzenia na
perspektywę w kierunku północno wschodnim o 25 m tj. do 1,5 ha. Ta
alternatywa jest najdogodniejsza dla gminy Chmielnik.
Pod względem hydrograficznym w rejonie działki brak jest cieków i
zbiorników wód powierzchniowych. Teren odwadniany jest przez rzekę
Morawkę przepływającą ca 2,0 km na południowy zachód od działki.
Ponadto w odległości 1,5 km bierze swój początek rzeka Wschodnia
przepływająca przez Chmielnik, uchodząca do rzeki Czarnej. W rejonie
na zachód od Jasienia występuje szereg rowów melioracyjnych. W części
wschodniej wsi Jasień spotkać można kilka oczek wodnych o różnych
rozmiarach.
Odległości od najbliższych studni wierconych ujmujących wodę z wapieni
jurajskich wynoszą:
studnia nr 1 dla kamieniołomu „Celiny” z Zakładem Przeróbczym i
Wytwórni Mas Bitumicznych – 1,0 km
studnia nr 2 dla Obwodu Drogowego – 1,6 km
studnia nr 3 dla wsi Ptasznik – 1,5 km
studnia nr 4 dla Bazy Tytoniowej – 2,8 km
studnia nr 5 ujęcie komunalne dla Suchowoli – 3,1 km.
W sąsiedztwie studni nr 1 odwiercono otwór hydrogeologiczny (H – 2),
który stanowi studnię awaryjną – 875 m, a na złożu „Ptasznik” znajduje
się otwór hydrogeologiczny (H – 3), który pełni rolę studni (odległość
– 2,2 km). Odległość w linii prostej do ujęcia w Zreczu dla potrzeb
miasta Buska – Zdroju wynosi 6,25 km. W wyniku badań udokumentowano w
rejonie Zrecza – Kaczorowa zasoby wody z utworów trzeciorzędowo –
jurajskich ze źródliska w ilości 600 m3/h (kat. B). Natomiast w
rejonie Chałupek – Woli Morawickiej ustalono zasoby w kat. „C” z
utworów jurajskich w wysokości 400 m3/h.
Niekorzystna budowa geologiczna i warunki hydrogeologiczne oraz
występowanie użytkowego poziomu wodonośnego i sąsiedztwo ujęć wody dla
celów komunalnych jak i zakładowych rzutuje negatywnie na lokalizację
wysypiska.
Negatywna strona wysypiska jest także jego oddziaływanie na powietrze
atmosferyczne poprzez emisję:
*
gazów,
*
pyłów,
*
związków zapachowo – czynnych (odory),
*
zanieczyszczeń mikrobiologicznych.
Natomiast do cech pozytywnych lokalizacji wysypiska zaliczyć należy:
a.
korzystne położenie terenu w stosunku do zabudowań (700 m od wsi
Dezyderów i 800 m do Jasienia),
b.
otoczenie z 3 stron działki lasem, który stanowi naturalną osłonę
ograniczającą uciążliwość zapachową ze składowiska,
c.
występowanie gleb o niskich klasach bonitacyjnych (kl. VI –
nieużytki),
d.
własność działki (UMiG),
e.
stosunkowo bliska odległość od centrum miasta Chmielnika (3,7 km w
linii prostej).
Na projektowanym wysypisku składowane będą odpady komunalne.
Przez odpady komunalne należy rozumieć stałe i ciekłe odpady
powstające w gospodarstwach domowych, w obiektach użyteczności
publicznej i obsługi ludności, w tym nieczystości gromadzone w
zbiornikach bezodpływowych, porzucone marki pojazdów mechanicznych
oraz odpady uliczne, z wyjątkiem odpadów niebezpiecznych z zakładów
opieki zdrowotnej i zakładów weterynaryjnych.
Odpady produkowane w gospodarstwach domowych podzielić można na
następujące kategorie:
1.
odpady mineralne
- stłuczka szklana, gruz budowlany, ziemia z wykopów, zużyte masy
formierskie, odpady z kopalni węgla i minerałów przemysłowych,
2.
paleniskowe
- popiół i żużel,
3.
drewno – papiernicze
- zrzynki i trociny, kora drzew, wełna drzewna, papiery, kartony,
odpady korkowe, itp.
4.
organiczne
(roślinne i zwierzęce)
- odpady poubojowe, odchody zwierzęce, treści żołądkowe, obierzyny
ziemniaków i jarzyn, wytłoczyny z owoców oraz wszelkie inne organiczne
z przemysłu spożywczego,
5.
metalowe
- odpady z żelaza i metali kolorowych, kierowane do powtórnej
przeróbki w hutach, wióry, opiłki, zrzynki, puszki, resztki stalowych
urządzeń, itp.
6.
oleje i smary
- zużyte oleje i smary, zaolejona ziemia i szmaty, odpady z przemysłu
naftowego,
7.
chemiczne
- ługi, kwasy, produkty uboczne (sole), odpady z powierzchniowej
obróbki metali, itp.
Ponadto w ostatnich latach obserwuje się gwałtowny wzrost odpadów z
folii i plastyku (torebki, butelki, różnego rodzaju pojemniki), a
także puszki zawierające aluminium po piwie, coca – coli, itp.
Przy powierzchni 2 ha – wysypisko zabezpieczy potrzeby na 20 lat. Dla
ograniczenia ilości składowanych odpadów komunalnych należy
ewentualnie na dalszym etapie projektowania rozważyć możliwość
urządzenia obok składowiska kompostowni, przez co przedłuży się
żywotność eksploatacji i składowiska. Ponadto na składowisko powinny
być kierowane tylko te odpady, które nie podlegać będą recyklingowi.
Przyjmuje się, że roczna ilość składowanych odpadów wyniesie 5.000 m3.
Z każdym rokiem ilość ta powinna wzrastać, jednak uwzględniając
wymagania narzucone przez Unię Europejską, to wielkość ta będzie się
stopniowo zmniejszała na skutek odzysku odpadów w drodze recyklingu.
Zgodnie z art. 5 dyrektywy Unii Europejskiej w sprawie składowisk
odpadów z dnia 5.03.1997 r. w 2002 powinno nastąpić ograniczenie
składowania odpadów biologicznie rozkładanych do 75 % ich masy. W 2005
ograniczenie do 50 %, a w 2010 do 25 %. Ponadto na wysypiskach nie
wolno będzie składować odpadów:
*
ciekłych,
*
o właściwościach wybuchowych, utleniających, łatwopalnych lub
palnych,
*
z obiektów szpitalnych i weterynaryjnych (zakaźnych),
*
całych zużytych opon po 2 latach oraz rozdrobnionych opon po 5
latach od wejścia w życie dyrektywy,
W/w dyrektywa zabrania również mieszania odpadów czyli niezbędne jest
prowadzenie odzysku (recyklingu) odpadów.
Na składowisko trafiać będą tylko odpady, które nie mogą być poddane
recyklingowi. W ten sposób, jak wspomniano wyżej, przedłuży się okres
eksploatacji składowiska.
Obecny system gromadzenia i wywozu odpadów realizowany jest poprzez
kontenery z przegrodami na szkło o pojemności 6 m3. Ponadto okresowo
przeprowadzane są akcje zbierania odpadów.
Na terenie gminy istnieją dzikie wysypiska odpadów z których
największe zlokalizowane są:
*
w lesie przy drodze na Ługi
*
w lasach w obrębie za Suchowolą w kierunku na Pierzchnicę
*
w lesie w kierunku na Pińczów
*
przy zakręcie drogi w kierunku Buska Zdroju
*
w wyrobiskach po piachu
Gospodarka odpadami komunalnymi na terenie gminy Chmielnik powinna
polegać na:
1.
Unieszkodliwianiu usuwanych odpadów metodą składowania na
wysypiskach z pełnym przestrzeganiem wymagań ochrony środowiska i
zdrowia ludzkiego
2.
Stopniowym przechodzeniu od standardu minimum do docelowego;
rozwoju zakładów intensywnego unieszkodliwiania i przerobu;
stopniowe ograniczenia wysypisk i emisji zanieczyszczeń
3.
Ograniczaniu składowania odpadów na wysypiskach do reszty (10 – 15
%) po unieszkodliwieniu przerobie intensywnym (segregacja,
kompostowanie, odzysk, itp.); ograniczenie emisji zanieczyszczeń
do poziomów normatywnych
Władze gminy w celu uporządkowania gospodarki odpadami zobowiązały
mieszkańców do gromadzenia nieczystości w pojemnikach przenośnych o
pojemności 110 l i kontenerach o pojemności 6 m3 oraz w workach 50 do
120 l. Minimalne terminy opróżniania pojemników ustalone zostały na:
*
raz na tydzień w odniesieniu do pojemników 110 l i worków,
*
raz na miesiąc w odniesieniu do odpadów płynnych i kontenerów
Władze gminy zakazały ponadto wylewania odpadów do gruntu, mycia
samochodów na ulicy, gromadzenia obornika na nieutwardzonym podłożu
bez systemu odprowadzania i szczelnego gromadzenia gnojowicy oraz
spalania odpadów w paleniskach do tego nie przystosowanych.
5.9. Mocne i słabe strony rozwoju gminy
Mocne strony
*
wysoki poziom stelefonizowania miasta i części terenów wiejskich
*
duże aktywność mieszkańców w zakresie telefonizacji
*
dobry układ zaopatrzenia w energie elektryczną (układ i rezerwy
sieci 110 kV)
*
brak linii średniego napięcia sieci znacznie wyeksploatowanych
oraz stosunkowo dobry stan sieci niskich napięć
*
zaangażowanie władz gminy w proces gazyfikacji oraz prowadzona w
tym zakresie współpraca międzygminna
*
dobry stan zaopatrzenia w wodę i wysoki stopień zwodociągowania
gminy
*
istniejąca oczyszczalnia ścieków oraz system kanalizacji
*
dobrze rozwinięty układ sieci drogowej w gminie
*
dobre połączenie komunikacyjne ze stolicą województwa i sąsiednimi
ośrodkami miejskimi
*
działania na rzecz budowy nowego wysypiska odpadów
Słabe strony
*
niedostateczny stopień stelefonizowania terenów wiejskich
*
niedostateczne warunki napięciowe w niektórych rejonach gminy
*
brak gminnego planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i
paliwa
*
brak sieci gazowych
*
infiltracja wód ściekowych spływających do oczyszczalni przez wody
deszczowe
*
uciążliwość komunikacyjna związana z drogą nr 765
*
niezadowalający stan techniczny części dróg na terenie gminy
*
istniejące lokalnie dzikie wysypiska odpadów oraz brak gospodarki
(segregacji) odpadów stałych